Byeboerdery: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
→‎Jaarlikse siklus van 'n bykolonie: Oesters in ander betekenis. Is dit reg?
Opruim
Lyn 1:
[[Lêer:27-alimenti, miele, Taccuino Sanitatis, Casanatense 4182..jpg|thumbduimnael|200px|Byeboerdery, [[Tacuinum Sanitatis|tacuinum sanitatis]] casanatensis (14de eeu)]]
[[Lêer:Cueva arana.svg|200px|rightregs|thumbduimnael|Heuningsoeker geskets op 'n 15&nbsp;000 jaar oue grotskildery naby [[Valencia, Spanje]].<ref>{{cite web| last =Traynor | first =Kirsten | title =Ancient Cave Painting Man of Bicorp | publisher =MD Bee | url =http://www.mdbee.com/articles/cavepainting.html
| format =Web article | accessdate =2008-03-12 }}</ref>.]]
 
'''Byeboerdery''' (of '''byeteelt''') is mense se doelbewuste onderhouding van [[heuningby]]-kolonies, wat oorwegend in korwe plaasvind. 'n '''Byeboer''' (of byekundige) mag bye aanhou om [[heuning]] en [[byewas]] te versamel, of vir die doel om landbou-oeste te bestuif, of om bye te kweek vir verkoop aan ander byeboere. Bye word aangehou in 'n byehuis of in 'n byekamp.
Lyn 17:
 
=== Makmaak van wilde bye ===
[[Lêer:Making-skep-beehive.jpg|thumbduimnael|Vlegters in Engeland maak tradisionele strooikorwe.]]
Eens op 'n tyd het mense bye begin [[mak maak]] in kunsmatige byekorwe, naamlik hol boomstompe, houtkiste, kleivate en strooikorwe. Die makmaak van bye was goed ontwikkeld in [[Egipte]] en geseëlde heuningpotte is gevind in die grafskatte van Farao's soos Tutankhamun. Byeboerdery is ook beskryf deur die Romeinse skrywers [[Vergilius]], Gaius Julius Hyginus, Varro en Columella. Aspekte van die by-woonwyse en byeboerdery is diepgaande bespreek deur [[Aristoteles]].
 
Lyn 25:
 
=== Die wetenskaplike studie van heuningbye ===
Vir baie duisende jare van menslike byeboerdery was die mens se verstandhouding van die [[biologie]] en [[ekologie]] van bye baie beperk en besaai met bygeloof en volksoorleweringe. Antieke waarnemers het gedink dat die bykoningin eintlik 'n mannetjie was, die sogenaamde 'bykoning', en hulle het glad nie verstaan hoe bye vermenigvuldig nie. Dit was nie tot die [[18de eeu]] dat Europese natuurwetenskaplikes die wetenskaplike studie van bykolonies onderneem het en die komplekse en versteekte wêreld van byebiologie begin verstaan het nie. Prominent onder hierdie wetenskaplike pioniers was Swammerdam (1637 - 16801637–1680), René de Réaumur (1683 - 17571683–1757), Charles Bonnet (1720-17931720–1793) en spesifiek die blinde Switserse wetenskaplike Francois Huber (1750-18311750–1831). Swammerdam en Réaumur was van die eerste om 'n [[mikroskoop]] en disseksie te gebruik om die interne biologie van die heuningby te verstaan. Reaumur was van die eerste om 'n glaskantige waarnemingskorf te bou om die aktiwiteite binne-in die korf beter waar te neem. Hy het opgelet dat die koningin haar eiers in oop selle lê, maar het geen idee gehad hoe die koningin bevrug was nie; niemand het al ooit die paring van die koningin en die hommelby waargeneem nie, met baie teorieë dat die koningin 'self bevrug' terwyl ander geglo het dat die hommelbye 'n damp of 'miasma' afgee wat die koningin bevrug sonder direkte fisiese kontak. Huber was die eerste om deur waarneming en eksperimentering te bewys dat die koningin fisies bevrug word deur hommelbye buite die korf, gewoonlik ver weg.
 
Huber het verbeterde glaskorwe (volgens Réaumur se ontwerp) gebou en ook deursnitkorwe, wat kon oopmaak soos die bladsye van 'n boek, om die indiwiduele waskoeke te inspekteer; dit het die direkte waarneming van aktiwiteite binne-in die korf grootliks verbeter. Alhoewel hy blind word voor hy twintig was, werk 'n sekretaris, Francois Burnens, vir hom en maak daaglikse waarnemings, voer noukeurige eksperimente uit, en hou akkurate notas oor 'n periode van twintig jaar. Huber bevestig dat 'n korf bestaan uit een koningin wat die moeder van al die vroulike werkers en manlike hommelbye is. Hy was die eerste wat bevestig het dat paring met die hommelbye buite die korf afspeel, en dat die koningin bevrug word deur talle suksesvolle parings met manlike hommelbye, hoog in die lug en ver van die korf. Saam het hy en Burnens bye onder die mikroskoop gedissekteer en was hulle van die eerstes om die [[eierstok]] en [[saadsak]] (spermatheca) van die koningin asook die [[penis]] van die manlike hommelby te beskryf. Huber word algemeen beskou as 'die vader van moderne bywetenskap' en sy 'Nouvelles Observations sur Les Abeilles' ("Nuwe Waarnemings oor Bye") 1792<ref>[http://books.google.com/books?id=cQwAAAAAQAAJ&printsec=titlepage&dq=Nouvelles+Observations+sur+Les+Abeilles#PPP5,M1 'Nouvelles Observations sur Les Abeilles'], beskikbaar by Google Books.</ref> maak al die basiese wetenskaplike waarhede van die biologie en ekologie van die heuningby bekend.
Lyn 32:
Vroeë metodes van heuningversameling het die vernietiging van die hele kolonie behels tydens oesting. Daar is kru in die wilde korf ingebreek met rook om die bye te bedwelm en die heuningkoeke is uitgeskeur saam met die eiers, larwes en heuning wat hulle bevat. Die vloeibare heuning van die vernietigde broeines was ruweg gesif deur 'n sif of mandjie. Dit was vernielsugtig en onhigiënies, maar dit het nie vir die jagter-versamelaar gemeenskappe saakgemaak nie, aangesien die heuning normaalweg dadelik gebruik was en daar altyd nog wilde kolonies vir uitbuiting was. Vir gevestigde gemeenskappe het die vernietiging van 'n bykolonie egter die vernietiging van 'n waardevolle bate beteken; dié nadeel het bestaan tot die [[19de eeu]], wat byeboerdery beide oneffektief en 'n soort van ruk en sluk besigheid gemaak het. Daar kon geen aaneenlopende produksie en geen selektiewe broeiery wees nie, aangesien elke bykolonie vernietig was tydens die oes, tesame met die ou koningin. Gedurende die middeleeue was [[klooster]]s die middelpunt van byeboerdery aangesien byewas hoogs gesog was vir kerse, en gegiste heuning gebruik is om alkoholiese [[heuningbier]] te maak in streke van [[Europa]] waar wingerde nie wou groei nie.
 
[[Lêer:Lorenzo Langstroth.jpg|rightregs|200px|thumbduimnael|Lorenzo Langstroth (1810-18951810–1895)]]
Die 19de eeu sien 'n omwenteling in byeboerdery-praktyk met die ontdekking en vervolmaking van die 'beweegbare koek-korf' deur Lorenzo Langstroth, 'n [[Italië|Italiaanse]] immigrant na die Verenigde State. Langstroth was die eerste persoon om prakties gebruik te maak van Huber's se vroeë ontdekking dat daar 'n sekere ruimtelik afstand tussen waskoeke bestaan (later genoem die "byspasie"), wat bye nie met was sal blok nie, maar sal hou as 'n oop spasie. Na bepaling van die "byspasie" (tussen 5 en 8mm8&nbsp;mm), het Langstroth 'n reeks houtrame ontwerp binne 'n reghoekige korfkis, versigtig die korrekte byspasie tussen opeenvolgende rame behou, en gevind dat bye ewewydige heuningkoeke in die kas bou sonder om die koeke aan mekaar of die kas se kant te las. Dit stel die byeboer in staat om die rame uit te haal vir inspeksie, sonder om die bye of koek te beskadig en die eiers, die larwes en papies binne-in die sel beskerm. Ook kan die heuningkoeke vol heuning versigtig verwyder word en die heuning uitgespin word sonder om die koek te vernietig. Die leë heuningkoeke kan dan heel terug gegee word aan die bye vir hervulling.
Langstroth se klassieke boek, ''The Hive and Honey-bee'' (gepubliseer [[1853]]), beskryf sy ontdekking van die "byspasie" en die ontwikkeling van die beweegbare koek-korf patent.
 
Lyn 41:
Langstroth se ontwerp van beweegbare koekkorwe was deur byeboere en ontdekkers aan beide kante van die [[Atlantiese Oseaan]] aangegryp en 'n wye verskeidenheid beweegbare korwe was ontwerp en vervolmaak in [[Engeland]], [[Frankryk]], [[Duitsland]] en die Verenigde State. Klassieke ontwerpe het in elke land ontwikkel: Dadant- en Langstroth-korwe is steeds oorheersend in die VSA; in Frankryk het die Georges de Layens 'deur-korf' populêr geword en in die VK het die ''British National''-korf so laat as die 1930's die standaard geword, terwyl die kleiner Smith-korf steeds in Skotland gewild bly. In die Skandinawiese lande en in Rusland het die gebruik van tradisionele 'deur-korwe' voortgeduur tot laat in die 20ste eeu, en word hulle steeds aangehou in sekere gebiede. Die Langstroth- en Dadant-ontwerpe bly egter alomteenwoordig in die VSA en ook in dele van Europa, alhoewel [[Swede]], Denemarke, Duitsland, Frankryk en Italië almal hulle eie nasionale korfontwerpe het. Streeksvariëteite van korwe ontwikkel om die klimaat, blomproduksie en die reproduktiewe kenmerke van die verskeie subspesies van die plaaslike heuningby in elke bio-streek in ag te neem.
 
Die verskille in korfafmetings is onbeduidend in vergelyking met die gemene faktore in al hierdie korwe: hulle is almal vierkantig of reghoekig; hulle almal gebruik beweegbare houtrame; hulle almal bestaan uit 'n vloer, broeikas, heuningkas, kroonbord en dak. Korwe was tradisioneel gebou van seder-, denne- of sipreshout, maar in die laaste jare word korwe ook van inspuit-gevormde polistireen gemaak. Polistireen is 'n petrochemiese produk en as sulks nie geskik vir gebruik in 'n kosproduksie-eenheid (byekorf) nie. Ekologies degradeer dit baie stadig en laat giftige stowwe af wanneer dit verband word. Benseen, wat gebruik word tydens die produksie van polistireen, is 'n kankerverwekstof.
 
Korwe gebruik ook koninginskerms tussen die broeikas en heuningkaste om te verhoed dat die koningin eiers lê langsaan dié wat heuning bevat vir verbruik. Met die begin van [[20ste eeu]]se mietpeste, word korfvloere ook gereeld (vir die hele of deel van die jaar) vervang met sifdraad en 'n verwyderbare skinkbord.
Lyn 60:
'''Majoor Francesco De Hruschka''', 'n Italiaanse militêre offisier, het 'n kardinale ontdekking gemaak wat die katalisator was vir die kommersiële heuningbedryf. In 1865 ontdek hy 'n eenvoudige masjien om heuningkoek uit te spin deur middel van middelpuntvlietende krag. Sy oorspronklik idee was eenvoudig om die koek met 'n metaalraam te ondersteun en dan binne 'n houer te spin wat die heuning versamel wat deur middelpuntvlietende krag uitgegooi word. Dit het beteken dat heuningkoeke ongeskonde maar leeg in die korf teruggeplaas kon word. Die bye sou baie aan werk, tyd en materiale bespaar. (Of dit werklik die geval is, word egter steeds bevraagteken.) Dié enkele ontdekking het grootliks die doeltreffendheid van heuningoes verbeter en was 'n katalisator vir die moderne heuningbedryf.
 
'''Abbé Émile Warré''', 'n Fransman, het geëksperimenteer met meer as 350 verskillende korwe oor 'n periode van 50 jaar. Gedurende dié tyd onwikkel hy 'n by-vriendelike, vaste koekkorf wat ontwerp is vir minimale ingryping, maklike oesting en vergroting asook die produksie van heuning met die minimum koste aan arbeid en toerusting. Hy noem sy korf ''la Ruche Populaire'', wat vertaal kan word as "die Volkskorf" of beter bekend as die "Warré korf". Die resultate van sy navorsing is opgeneem in sy boek ''L' Apiculture Pour Tous'' en is in Engels vertaal as ''Beekeeping For All''.<ref>[http://www.mygarden.me.uk/beekeeping_for_all.pdf Beekeeping For All]</ref>.
 
== Tradisionele en moderne byeboerdery ==
=== Vaste raamkorwe ===
[[Lêer:Lithuania Stripeikiai Honeymaking Museum.jpg|thumbduimnael|links|Houtkorwe in Stripeikiai in Litaue]]
Daar is aansienlike streeksvariëteite van korftipes waarin bye aangehou word. 'n Korf is 'n stel reghoekige houtkiste gevul met verwyderbare houtrame. Hierdie rame kan elk 'n vel wasfondasie hou óf, in die geval van 'n fondasielose raam, net 'n aansporingspunt. Die bye bou dan selle om volledige heuningkoeke te skep. Fondasies kom in verskillende selgrotes: klein-/natuurlike sel - boots die grote van die sel soos in die natuur gevind na; werkerfondasie - wat die bye in staat stel om klein, seskantige werkerselle te bou - en; "hommel"-fondasie wat bye in staat stel om veel groter selle te bou: "hommel"-selle, vir die produksie van hommelbye.
 
Die onderste kis, of broeikas, bevat die koningin en die meeste bye; die boonste kiste, of heuningkaste ("supers"), bevat net heuning. Net jong werker bye kan wasvlokkies produseer wat hulle tussen hulle abdominale plate uitskei. Hulle bou heuningkoeke met die kunsmatige wasfondasie as begin, waarna hulle broeisel kan grootmaak of stuifmeel en heuning in die selle van die koek kan plaas. Hierdie rame kan vrylik gemanipuleer word en heuningkiste met rame vol heuning kan geneem word en die heuning-oes uitgespin word.
Lyn 73:
 
=== Bostaafkorwe ===
'n Paar stokperdjie-byeboere pas verskeie bostaafkorwe aan, soos gevind in Afrika. Dié korwe het geen kunsmatige fondasie nie en die heuninggevulde koeke word nie in die korf teruggesit soos met standaardkorwe nie. Om die rede is die produksie in 'n bostaafkorf omtrent net 20% die van 'n Langstroth-korf, maar die aanvanklike koste en toerustingvereistes is baie laer. Dit verminder die oordrag van siektes en peste wat in die koek vasgevang word. Bostaafkorwe bied ook 'n beter kans vir interaksie met die bye en die gewig om op te lig is baie minder. Bostaafkorwe word wyd in ontwikkelende lande in Afrika en Asië gebruik as gevolg van die "Bees For Development"-program.<ref>{{cite web| last =Gregory | first =Pam
| title =Better beekeeping in top-bar hives| publisher =Bees For Development
| url =http://www.beesfordevelopment.org/info/info/topbar/better-beekeeping-in-topb-2.shtml
| format =Web article | accessdate =2008-03-12 }}</ref>
 
Lyn 81:
 
=== Beskermende klere ===
[[Lêer:Protection.jpg|thumbduimnael|Byeboere dra gewoonlik beskermende klere om hulself teen bysteke te beskerm.]]
Terwyl kennis van bye die eerste lyn van verdediging is, dra meeste byeboere beskermende klere. Beginnende byeboere dra normaalweg handskoene en 'n pak met 'n kappie of hoed en sluier. Ervare byeboere verkies om nie handskoene te gebruik nie, aangesien dit delikate hantering belemmer. Die gesig en nek is die mees belangrikste plekke om te beskerm, so meeste byeboere sal ten minste 'n sluier dra.<ref>''The Hive and the Honey Bee'', Dadant & Sons, Hamilton IL, ISBN 0-915698-09-9</ref>
 
Lyn 89:
 
=== Rokers ===
[[Lêer:Bee smoker.jpg|thumbduimnael|250px|Byroker met hitteskild en haak.]]
 
Rook is die byeboer se derde lyn van verdediging. Meeste byeboere gebruik 'n "roker" — 'n toestel ontwerp om rook te skep van verskillende onvolledig-verbrande brandstowwe. Rook kalmeer bye: dit begin 'n voedingsreaksie in verwagting van 'n moontlike korfverlating a.g.v. vuur. Rook versteek ook alarm-feromone wat deur wagters vrygelaat word of wanneer bye vergruis word tydens inspeksie. Die gevolgde verwarring skep geleentheid vir die byeboer om die korf oop te maak en te werk sonder om aanleiding tot 'n verdedigingsreaksie te gee. Wanneer 'n by heuning vreet, swel die agterlyf, wat dit ook glo moeilik maak vir die nodige buigings om te steek, alhoewel dit nie wetenskaplik bewys is nie.
Lyn 112:
 
=== Tipe byeboere ===
[[Lêer:Beekeper collecting swarm.jpg|thumbduimnael|250px|'n Byeboer vang 'n byeswerm. Indien die koningin op die raam gevee kan word en in die kis geplaas word, sal die oorblywende bye haar reuk volg.]]
 
Byeboer kategoriseer hulself gewoonlik as:
Lyn 128:
 
=== Byverhurings en migrerende byeboerdery ===
[[Lêer:Bee migration 9045.JPG|250px|rightregs|thumbduimnael|Die verskuiwing van lente-bye van [[Suid-Carolina]] na Maine vir bloubessiebestuiwing.]]
[[Lêer:Beehives on the road.jpg|250px|rightregs|thumbduimnael|'n Vrag heuningkaste]]
 
Ná die winter van 1907 het die Amerikaanse byeboer Nephi Miller besluit om met sy korwe te trek na ander dele van die land om hul produksie gedurende winter te verbeter. Sedertdien het migrerende byeboerdery wydverspreid geword in Amerika. Dit is 'n sleutelelement van VSA vrugteboerdery, wat glad nie naby die huidige vlakke kan produseer met inheemse bestuiwers alleen nie. Byeboere verdien meer met die uithuur van hul bye vir bestuiwing as wat hulle met heuningproduksie sou verdien.
 
Een kommersiële byeboer rapporteer beweging van sy korwe van [[Idaho]] na Kalifornië in Januarie om voor te berei vir die amandelbestuiwing in Februarie, dan na die appelboorde in [[Washington]] in Maart, daarna na [[Noord-Dakota]] twee maande later vir heuningproduksie, en dan terug na Idaho teen November - 'n toer van etlike duisend myle. Ander trek van Florida na [[New Hampshire]] of na Texas. Omtrent twee derdes van VSA se plaaslike bye besoek Kalifornië vir die amandelbloeisels in Februarie.
 
Byeboere in Europa en Asië is algemeen minder mobiel, met bybevolkings wat beweeg en meng binne-in 'n kleiner geografiese gebied (alhoewel sommige byeboere langer afstande beweeg, is dit minder algemeen). Die wyer verspreiding en vermenging in die VSA veroorsaak veel groter verliese deur die Varroa-mietinfeksie in latere jare.<ref>http://www.hcn.org/issues/342/16891 The Silence of the Bees</ref>
Lyn 141:
 
'n Kolonie bye bestaan uit hierdie drie kaste bye:
* 'n Koningin, wat normaalweg die enigste lêende wyfie in die kolonie is.
* 'n Groot hoeveelheid wyfie werkerbye, normaalweg 30&nbsp;000 tot 50&nbsp;000 in grootte.
* 'n Hoeveelheid manlike hommelbye - strek van duisende in 'n sterk korf in die lente tot baie min gedurende 'n karige of koue seisoen.
 
=== Koningin ===
Die koningin is die enigste seksueel-volwasse wyfie in die korf en al die wyfie werkerbye en manlike hommelbye is haar afstammelinge. Die koningin kan tot drie jaar of meer lewe en is bekwaam om tot 'n halfmiljoen of meer eiers in haar leeftyd te lê. Op die spits van die lê-seisoen (laat lente tot somer) kan 'n goeie koningin 3000 eiers lê in een dag - meer as haar eie liggaamsgewig. Dit is egter uitsonderlik: 'n vrugbare koningin kan piek by 2000 eiers op 'n dag, maar 'n gewone koningin mag net 1500 eiers lê op 'n dag. Die koningin word gekweek van 'n normale werkereier, maar word meer gevoer met 'n stof genoemd koninginjellie as normale werkers - dit veroorsaak 'n radikale verskillende groei en gedaantewisseling. Die koningin beïnvloed die kolonie deur die produksie en disseminasie van 'n verskeidenheid [[feromone]] of geurstowwe. Een van die geurstowwe onderdruk die ontwikkeling van eiersakke in al die wyfie werkerbye in die korf en verhoed dat hulle eiers lê.
 
; Paring van koninginne
Die koningin verskyn van haar sel na 15 dae van ontwikkeling en sy bly in die korf vir 3-7 dae voor sy uitgaan op haar paringsvlug. Haar eerste oriënteringsvlug kan net 'n paar sekondes duur, net genoeg om die posisie van die korf te merk. Verdere paringsvlugte kan duur van 5 tot 30 minute en sy kan paar met 'n aantal hommelbye op elke vlug. Oor verskeie parings, 'n dosyn of meer, sal die koningin genoeg [[sperm]] ontvang van 'n string hommelbye om honderdduisende eiers te bevrug. As sy nie die korf kan verlaat om te paar nie - as gevolg van slegte weer of as sy vasgevang is in 'n gedeelte van die korf - sal sy onvrugbaar bly en 'n hommellêer word - onkapabel om wyfie werkerbye te produseer - en die korf is gedoem.
 
Paring vind 'n aansienlike afstand van die korf plaas en verskeie honderd voet in die lug; daar word geredeneer dat dit die sterk hommels van die swakkes skei en verseker dat slegs die vinnigste en sterkste hommels hul gene kan oordra.
 
; Bevrugte eiers en onbevrugte eiers
Na afloop van 'n suksesvolle paringsvlug, sal die koningin na 'n paar dae vir die eerste keer begin eiers lê. Die oorgrote meerderheid eiers wat sy lê is bevrugte eiers en sal wyfie werkerbye produseer. As sy 'n onbevrugte eier lê, ontwikkel dit in 'n hommelby. Hoe die kolonie besluit hoeveel werkers teenoor hommelbye grootgemaak moet word, word nog nie ten volle verstaan nie.
 
=== Wyfie werkerbye ===
Amper al die bye in die korf is wyfie werkerbye. Tydens die hoogtepunt van somer, wanneer werk in die korf woes en aaneenlopend is, kan die lewe van 'n by so kort as 6 weke wees; in laat herfs, wanneer geen broeisels grootgemaak word en geen nektar geoes word nie, kan 'n jong by tot 16 weke leef - reg deur winter. Gedurende die lewe van 'n werkerby verrig sy verskillende funksies in die korf, wat hoofsaaklik deur die ouderdom van die by bepaal word.
 
{| class="wikitable"
Lyn 183:
|}
 
=== Manlike bye - hommelbye ===
Hommelbye is die grootste bye in die korf - amper drie keer die grootte van 'n werkerby. Hulle doen geen werk nie, oes nie stuifmeel of nektar nie en word slegs geproduseer om met nuwe koninginne te paar en hulle te bevrug op die paringsvlug. 'n Bykolonie sal gewoonlik hommelbye begin grootmaak 'n paar weke voor hulle koninginselle begin bou om 'n falende koningin te vervang of om voor te berei vir trek. Wanneer die koningin-broeiseisoen oor is, sal bye in kouer klimate die hommelbye uit die korf dryf om te vrek, en hulle byt en skeur aan hulle pote en vlerke; die hommelbye het 'n nuttelose las vir die kolonie geword en sal nie langer geduld word nie.
 
; Verskillende fases van ontwikkeling
 
{| class="wikitable"
Lyn 225:
 
=== Jaarlikse siklus van 'n bykolonie ===
Die ontwikkeling van die bykolonie volg 'n jaarlikse siklus van groei wat begin in die lente met 'n haastige uitbreiding van die broeines, so gou as stuifmeel beskikbaar is om die papies te voer. Sommige produksie van broeisel kan so vroeg as Januarie begin, selfs in 'n koue winter, maar broeiery versnel met 'n spits in Mei (in die Noordelike Halfrond), en produseer 'n rykheid van oestende bye in harmonie met die heuningstroom in die area. Elke byeras beplan hul opbou effens anders, afhangende van hoe die blomme in hul area bloei. Sommige streke van Europa het twee nektarstrome - een in laat lente en nog een laat Augustus. Ander streke het slegs 'n enkele nektarstroom. Die bedrewenheid van 'n byeboer lê in die vooruitskatting van wanneer die nektarstroom sal plaasvind en dat sy kolonie die maksimum bevolking van oesters sal hê op die regte tyd.
 
Die kernfaktor hier is die voorkoming, of suksesvolle bestuur van die treklus. As die kolonie onverwags trek en die byeboer kan nie die trekkende swerm vang nie, sal hy aansienlik minder heuning oes van die korf, aangesien hy die helfte van sy werkerbye met een slag kan verloor. Indien hy egter die trekimpuls om 'n nuwe koningin uit te broei kan gebruik, maar die bye bymekaar kan hou, sal die byeboer sy kanse van 'n goeie oes verbeter. Dit neem baie jare se leer en ondervinding om al hierdie dinge te bestuur - alhoewel weens verskillende omstandighede, kan selfs beginners 'n goeie heuningoes behaal.
 
== Vorming van nuwe kolonies ==
=== Koloniereproduksie; trek en opvolging ===
[[Lêer:Essaim d'abeilles en vol (modifiée).jpg|thumbduimnael|rightregs|250px|'n Swerm voor landing]]
 
Alle kolonies is afhanklik van hul koningin, wat die enigste eierlêer is. Die beste koninginne lewe egter net 'n paar jaar; die norm is een of twee jaar. Sy kan kies of sy 'n eier lê wat bevrug is of nie; as sy so kies, ontwikkel dit in 'n wyfie werkerby; as sy 'n onbevrugte eier lê word dit 'n hommelby. Sy besluit water tipe eier om te lê afhangende van die grootte van die oop broeisel wat sy teëkom in die koek; in 'n klein werkersel lê sy 'n bevrugte eier; as sy 'n veel groter hommelsel vind, lê sy 'n onbevrugte hommelby eier.
Lyn 239:
Op hierdie tydstip sal die werkers een of meer koninginselle maak deur bestaande werkerselle te modifiseer wat 'n normale wyfie werkereier bevat. Nietemin is daar twee duidelike gedragspatrone wat die bye navolg:
 
1. Opvolging - of koninginvervanging binne een korf sonder om te trek;
2. Trek-sel-produksie - die verdeling van die korf in twee kolonies deur te trek.
 
Verskillende subspesies van ''Apis Mellifera'' vertoon verskillende trek-eienskappe wat hul evolusie in verskillende ekotope van die Europese kontinent reflekteer. Die meer noordelike swart rasse swerm minder en volg meer op, terwyl gesê word dat die suidelike geel en grys variasies meer gereeld trek. Die waarheid word bemoeilik omrede die algemeenheid van kruisteling en verbastering van die subspesies en menings verskil.
 
Opvolging word hoog aangeslaan as gedragspatroon deur byeboere, omrede 'n korf wat sy koningin opvolg nie swerm nie en geen voorraad verlore gaan nie; dit skep slegs 'n nuwe koningin en laat toe dat die ou een verdof - of as alternatief word sy doodgemaak wanneer die nuwe koningin uitkom. Wanneer 'n koningin opgevolg word, produseer die bye net een of twee koninginselle, kenmerkend in die middel van die gesig van die broeikoek.
 
Met trek, in kontras, word 'n groot getal koninginselle geskep - tipies 'n dosyn of meer, en hierdie is geleë rondom die kante van die heuningkoek, meestal op die kante en aan die onderkant.
 
As die proses begin het, sal die ou koningin normaalweg die korf verlaat met die uitbroei van die eerste koninginsel. Wanneer die koningin die korf verlaat word sy vergesel deur 'n groot hoeveelheid bye, hoofsaaklik jong bye (was-uitskeiers), wat die basis van die nuwe korf sal vorm. Verkenners word uitgestuur voor die swerm om 'n geskikte hol boom of rotsgaping te vind en so gou een gevind word, trek die hele swerm in en bou nuwe was-broeikoeke binne ure, met die heuningvoorraad waarmee die jong bye hulself gevul het voor hul die ou korf verlaat het. Slegs jong bye skei was af van spesiale abdominale segmente en dit is hoekom daar meer jong as ou bye in swerms is. Dikwels vergesel 'n hoeveelheid kroonprinsesse die eerste swerm (die "hoofswerm"), en die ou koningin word vervang so gou as 'n prinses gepaar en begin lê het. Andersins sal sy baie vinnig opgevolg word in haar nuwe blyplek.
 
=== Faktore wat trek prikkel ===
Dit word algemeen aanvaar dat 'n kolonie bye nie sal trek tot hul al die broeikoeke voltooi het nie, met ander woorde, wanneer hulle al die beskikbare spasies gevul het met eiers, larwes en broeisel. Dit gebeur normaalweg laat lente, op 'n tydstip wanneer ander areas van die korf vinnig gevul word met heuningvoorraad. Dus is een sneller van die trek-instink wanneer die koningin nie meer plek het om eiers te lê nie en die populasie baie beknop raak. Onder hierdie omstandighede kan 'n hoofswerm uittrek met die koningin - met die gevolglike halvering van die populasie binne die korf - en die ou kolonie met 'n groot hoeveelheid uitbroeiende bye agterlaat. Die koningin wat wegtrek vind haarself in 'n nuwe korf met geen eiers en geen larwes nie, maar baie energieke bye wat 'n nuwe stel broeikoeke skep in 'n baie kort tyd.
 
Nog 'n belangrike faktor in die trek is die ouderdom van die koningin. Vir dié onder 'n jaar oud is dit onwaarskynlik om te trek tensy hulle koek uiters beknop is, terwyl ouer koninginne meer geneig is om te trek.
Lyn 257:
Byeboere hou hul kolonies fyn dop in die lente en let op vir die aanvang van koninginselle, wat 'n duidelike sein gee dat die kolonie bepaald wil trek.
 
Wanneer die kolonie besluit het om te trek, word koninginselle in getalle van 'n dosyn of meer geproduseer. Wanneer die eerste koninginselle geseëld is, na 8 dae van larwe voering, sal 'n kroonprinses verpop (in 'n papie verander) en kan verwag word sewe dae na seëling. Voor vertrek vul die werkerbye hul mae met heuning in voorbereiding vir die skepping van nuwe heuningkoeke in die nuwe tuiste. Hierdie vrag van heuning maak trekkende bye ook minder geneig om te steek en 'n nuutgevormde swerm is merkbaar kalm vir tot 24 uur - dikwels genoeg om sonder handskoene of sluier gehanteer te word.
 
[[Lêer:Essaim_dEssaim d'abeilles_poséabeilles posé.JPG|thumbduimnael|rightregs|250px|'n Swerm geheg aan 'n tak.]]
Hierdie swerm soek 'n skuilte; 'n byeboer wat dit vang en aan 'n nuwe korf voorstel, voldoen aan hierdie behoefte. Andersins sal dit terugkeer na 'n wilde staat, in watter geval dit skuilplek sal vind in 'n hol boom, 'n uitgrawing, 'n verlate skoorsteen of selfs agter hortjiesvensters.
 
Terug by die oorspronklike korf ontwaak die kroonprinses van haar sel en begin dadelik om al haar teenstander-koninginne wat wag om uit te broei, op te spoor en dood te maak. Gewoonlik weerhou die bye haar egter om dit te doen, in welke geval sy ook 'n tweede swerm sal lei van die korf. Opeenvolgende swerms word genoem "na-swerms" of "kaste" en kan baie klein wees - dikwels met net 'n paar duisend of so bye, teenoor die hoofswerm wat uit tussen 10&nbsp;000 of selfs 20&nbsp;000 bye kan bestaan.
 
Klein na-swerms het 'n kleiner kans op oorlewing, maar kan die oorspronklike korf erg uitdun en sy oorlewing ook in gevaar stel. Wanneer 'n korf getrek het ten spyte van die byeboer se voorkomende bemoeienis, is die beste praktyk om die uitgedunde korf 'n paar rame met oop broeisel vol eiers te gee. Dit help om die korf gouer te hervul, en gun 'n tweede kans om 'n koningin groot te maak as die paring misluk.
Lyn 269:
 
=== Kunsmatige trek ===
Wanneer 'n kolonie per ongeluk hul koningin verloor, word daar na die kolonie as "koninginloos" verwys. Die werkers besef die koningin is afwesig binne 'n uur na haar verlies, aangesien haar geurstowwe vervaag in die korf. Die kolonie kan nie oorleef sonder 'n bevrugte koningin wat eiers lê om die byebevolking in stand te hou nie. Die bye kies dan sommige van die selle wat eiers bevat wat minder as drie dae oud is en vergroot hierdie selle dramaties om "nood koninginselle" te vorm. Hierdie selle lyk soortgelyk aan 'n grondboontjiedop - ongeveer 20-25mm lank, wat hang van die middel of kant van die broeikoeke. Die ontwikkelende larwe in 'n koninginsel word verskillend gevoer as 'n gewone by. Sy ontvang - as byvoeding tot die normale heuning en stuifmeel - 'n groot gedeelte koninginjellie, 'n spesiale kos uitgeskei deur die jong werkerbye vanuit 'n klier in hul keelholte. Hierdie spesiale kos verander die groei en ontwikkeling van die larwe so dramaties dat dit ontwaak van die sel as 'n koninginby. Die koningin is die enigste by in die kolonie wat volledig ontwikkelde eierstokke het. Sy skei 'n geurstof af wat die normale ontwikkeling van eierstokke in al haar werker-dogters onderdruk. Die koninginby het 'n angel sonder weerhaak wat sy onder andere gebruik om die ander jong koninginbye wat nog nie uit die selle "uitgebroei" het nie, dood te steek om te verseker dat sy die enige koninginby vir die swerm is.
 
Byeboere gebruik die bekwaamheid van bye om nuwe koninginne te produseer, in orde om hul kolonies te vermeerder, 'n proses bekend as "kolonieverdeling". Om dit te doen, verwyder hulle verskeie broeikoeke van 'n gesonde korf en verseker die ou koningin agterbly. Hierdie koeke moet eiers of larwes bevat wat minder as drie dae oud is en wat bedek word deur jong werkerbye wat sorg vir die broeisel en dit warm hou. Hierdie broeikoeke en bestaande werkerbye word dan geplaas in 'n klein "pitkorf" tesame met ander koeke wat heuning en stuifmeel bevat. So gou as wat die jong werkerbye hulself in hierdie korf bevind en besef dat hulle nie 'n koningin het nie, begin hulle met die konstruksie van "nood koninginselle" en benut die eiers of larwes wat hulle in die koeke het.
Lyn 318:
| align="right"| 2
|-
|[[Serwië]]
| align="right"|3 to 5
| align="right"| 6.3
Lyn 411:
|}
<small>Bronne:
* Serwië <ref>http://www.pcela.co.yu/pcelarstvoSrbiaE.htm</ref></small>
 
== Beelde van heuningoes ==
Lyn 418:
Lêer:Langstroth Frames.jpg|'n Raam
Lêer:Smoker.jpg|Rook van korf
Lêer:Bee_blower_9124Bee blower 9124.JPG|Gebruik 'n blaser om die bye van die koek af te blaas voor verwydering na die heuningkamer
Lêer:Opening-cells.jpg|Oopmaak van selle: ontseëling
Lêer:Fork-Beekeeping.jpg|'n Ontseëlingsvurk
Lêer:Discovered_honeyDiscovered honey.jpg|Ontseëling van selle met die hand met gebruik van ontseëlingsmes
Lêer:Extractor Beekeeping.jpg|Uitspin van heuning
Lêer:Filtering_of_honeyFiltering of honey.jpg|Filtrering van heuning
Lêer:Honey-miel.jpg|Gooi in emmers (na veroudering)
</gallery>
 
== Verwysings en bronnelys ==
: ''Hierdie artikel is oorspronklik vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel, [http[://en.wikipedia.org/wiki/Bee_keeping:Bee keeping]].''
{{reflistVerwysings}}
 
== Sien ook ==
Lyn 439:
* [http://www.bushfarms.com/bees.htm Bush Bees] Natuurlike Byeboerdery, Advies vir Beginners, Alternatiewe Metodes, ''Huber's New Observations on the Natural History of Bees'' en ander boeke
* [http://www.bbka.org.uk/ The British Beekeepers' Association]
* [http://www.bee-craft.com/ Bee Craft] - Maandelikse VK byeboerdery glans tydskrif. Gestig in 1921, dit is die joernaal vir beginners en ervare byeboere.
* [http://www.apicultura.com/apimondia/ The international federation of beekeepers associations], [[Apimondia]]
* [http://www.bibba.com/ The Bee Improvement and Bee Breeders' Association] BIBBA was founded in 1964 for the conservation, restoration, study, selection and improvement of the native and near-native honeybees of Britain and Ireland (Apis mellifera mellifera L.)
Lyn 445:
* [http://www.beeinbg.narod.ru/aboutsite_en.htm BeeinBG] Byeboerdery in Bulgarye
 
; Geskiedenis van byeboerdery
* [http://www.gobeekeeping.com/some_giants_in_beekeeping.htm ''Some giants in beekeeping''], vir 'n meer gedetailleerde beskrywing van voorbokke in byeboerdery.
; Ontwerp- en konstruksietekeninge vir standaardkorwe
* [http://www.beesource.com/plans/index.htm BeeSource] 'n Amerikaanse webwerf wat 'n reeks konstruksietekeninge vir Langstroth, Dadant en WBC korwe, as ook voerders, ontseëling tenks, heuningslingermasjiene en 'n wye verskeidenheid van byeboerdery toerusting.
* [http://www.dave-cushman.net/bee/other.html Dave A Cushman] In die Verenigde Koningkryke is Dave Cushman met sy webwerf wat verniet konstruksietekeninge het vir Britse standaard korf toerusting, insluitende die British Standard Korf, Smith Korf, WBC Korf, Glen Korf, die Langstroth, die German National and Dadant Korwe.
 
; Forums
* [http://www.beesource.com/forums/index.php Beesource Beekeeping Forums] 'n Volledige forum met verskeie besprekingspunte.
* [http://forum.beemaster.com/index.php International Beekeeping Forums] Dek 'n wyer bespreking veld. Goeie inliging oor konstruksie.