Toonhoogte: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Bach_Bach -_Taylor_1873 Taylor 1873.png|rightregs|duimnael|250x250px|In [[musieknotasie]] stel die vertikale posisies van note verskillende '''toonhoogtes '''voor. <span class="fn">[[Lêer:Loudspeaker.svg|11x11px|About this sound]]&nbsp;</span><span class="fn">Play top</span><span class="fn"></span>&nbsp;<small class="metadata audiolinkinfo" style="cursor:help;">([[Wikipedia:Mediahulp|help]]·info)</small> & <span class="fn">[[Lêer:Loudspeaker.svg|11x11px|About this sound]]&nbsp;Play bottom</span><span class="fn"></span>&nbsp;<small class="metadata audiolinkinfo" style="cursor:help;">([[Wikipedia:Mediahulp|help]]·info)</small>]]

'''Toonhoogte '''is ’n waargenome eienskap van [[Klank|klanke]] wat toelaat dat hulle in ’n [[frekwensie]]-verwante toonleer gerangskik kan word.<ref>Anssi Klapuri, "[https://books.google.com/books?id=AF30yR41GIAC&pg=PA8 Introduction to Music Transcription]", in ''Signal Processing Methods for Music Transcription'', onder redaksie van Anssi Klapuri en Manuel Davy, 1–20 (New York: Springer, 2006): p.&nbsp;8. </ref>

In algemener sin is toonhoogte die eienskap wat dit moontlik maak om klanke as "hoër" en "laer" in vergelyking met mekaar in musikale melodieë te plaas.<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Plack, Christopher J.; Andrew J. Oxenham, Richard R. Fay, reds. (2005). </cite></ref>

Toonhoogte kan slegs bepaal word in klanke wat ’n frekwensie het wat duidelik en stabiel genoeg is om dit van [[geraas]] te onderskei.<ref>Harold S. Powers, "Melody", ''The Harvard Dictionary of Music'', vierde uitgawe, onder redaksie van Don Michael Randel, 499–502 (Cambridge: Belknap Press for Harvard University Press, 2003) [[:en:Special:BookSources/9780674011632|ISBN 978-0-674-01163-2]]. </ref>

Toonhoogte is ’n gehoorkenmerk van musieknote, saam met duur, klanksterkte en [[toonkleur]].<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Roy D. Patterson, Etienne Gaudrain, and Thomas C. Walters (2010). </cite></ref>

Toonhoogte kan in syfers uitgedruk word as ’n [[frekwensie]], maar toonhoogte is nie ’n suiwer objektiewe fisiese kenmerk nie; dit is ’n subjektiewe psigoakoestiese eienskap van klank. Histories was die bestudering van toonhoogte en die waarneming daarvan ’n sentrale probleem in psigoakoestiek, en dit het ’n bydrae gelewer om teorieë van klankverteenwoordiging, -verwerking en -waarneming in die gehoorstelsel te vorm en te toets.<ref name="hartmann"><cite class="citation book" contenteditable="false">Hartmann, William Morris (1997). </cite></ref>

Toonhoogte is ’n gehoorsensasie waarby ’n luisteraar musieknote aan relatiewe posisies in ’n [[toonleer]] toewys wat hoofsaaklik gebaseer is op hulle waarneming van die [[frekwensie]] van die vibrasie.<ref name="plack"><cite class="citation book" contenteditable="false">Plack, Christopher J.; Andrew J. Oxenham, Richard R. Fay, reds. (2005). </cite></ref> Toonhoogte hou nou verband met [[frekwensie]], maar die twee is nie ekwivalent aan mekaar nie. Frekwensie is ’n objektiewe, wetenskaplike kenmerk wat gemeet kan word. Toonhoogte is elke persoon se ''subjektiewe waarneming ''van ’n klank, wat nie direk gemeet kan word nie. Dit beteken egter nie noodwendig dat die meeste mense nie sal saamstem oor watter note hoog en laag is nie.

Klankgolwe het op sigself nie toonhoogte nie, maar hulle ossilasiesossillasies kan gemeet word om ’n frekwensie te bepaal. Dit verg ’n mensebrein om die interne gehalte van die toonhoogte te karteer. Toonhoogtes word egter verbind met, en dus in syfers uitgedruk as, frekwensies in siklusse per sekonde, of hertz, deur klanke met suiwer tone te vergelyk, wat uit [[Frekwensie|periodiese]], sinusgolwe bestaan. Komplekse en aperiodieke klankgolwe kan dikwels deur hierdie metode aan ’n toonhoogte toegeken word.<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Robert A. Dobie en Susan B. Van Hemel (2005). </cite></ref><ref name="goldstein"><cite class="citation book" contenteditable="false">E. Bruce Goldstein (2001). </cite></ref><ref name="lyon"><cite class="citation book" contenteditable="false">Richard Lyon en Shihab Shamma (1996). </cite></ref>

Volgens sommige bronne is toonhoogte die gehooreienskap waarvolgens klanke op ’n toonleer van laag tot hoog gerangskik kan word. Aangesien toonhoogte soortgelyk aan frekwensie is, word dit byna heeltemal bepaal deur hoe vinnig die klankgolf die lug laat vibreer en het dit byna niks te doen met die intensiteit, of [[amplitude]], van die golf nie. Dit wil sê, "hoë" toonhoogte beteken baie vinnige ossilasie, en "lae" toonhoogte stem ooreen met stadiger ossilasieossillasie.

In die meeste gevalle stem die toonhoogte van komplekse klanke soos [[spraak]] en musieknote baie nou ooreen met die herhalingstempo van periodiese of bynaperiodiese klanke, of aan die [[omgekeerde]] van die tydinterval tussen herhalende soortgelyke gebeurtenisse in die klankgolf.<ref name="goldstein"><cite class="citation book" contenteditable="false">E. Bruce Goldstein (2001). </cite></ref><ref name="lyon"><cite class="citation book" contenteditable="false">Richard Lyon and Shihab Shamma (1996). </cite></ref>

Toonhoogte hang in mindere mate af van die vlak van klankdruk (klanksterkte) van die toon, veral by frekwensies laer as 1 000&nbsp;Hz en bo 2 000&nbsp;Hz. Die toonhoogte van die laer tone word laer namate klankdruk toeneem. Byvoorbeeld, ’n toon van 200&nbsp;Hz wat baie hard is, klink ’n halftoon laer as wanneer dit skaars hoorbaar is. Bo 2 000&nbsp;Hz word die toonhoogte hoër namate die geluid harder word.<ref name="Olson"><cite class="citation book" contenteditable="false">Olson, Harry F. (1967). </cite></ref>

Nie alle musiekinstrumente bring note met ’n duidelike toonhoogte voort nie. Die [[slaginstrument]] sonder toonhoogte (’n soort [[slaginstrument]]) bring nie spesifieke toonhoogtes voort nie. ’n Klank of noot van '''bepaalde toonhoogte''' is een waar ’n luisteraar die toonhoogte moontlik (of betreklik maklik) kan vasstel. Klanke met ’n bepaalde toonoogte het harmoniese frekwensiespektrums of is naby harmoniese spektrums.<ref name="Olson"><cite class="citation book" contenteditable="false">Olson, Harry F. (1967). </cite></ref>

Die relatiewe toonhoogtes van individuele note in ’n toonleer kan bepaal word deur een van ’n aantal stemmingstelsels. In die weste is die chromatiese toonleer met twaalf note die algemeenste metode van organisering, met gelykswewende stemming wat nou die stemmetode is wat die meeste gebruik word. Daarvolgens is die toonhoogteverhouding tussen enige twee opeenvolgende note van die toonleer presies die twaalfde wortel van twee (of ongeveer 1,05946). In getempereerde stelsels (soos gebruik in die tyd van [[Johann Sebastian Bach]], byvoorbeeld), is verskillende metodes van stemming gebruik. Byna al hierdie stelsels het een interval gemeen, die oktaaf, waar die toonhoogte van een noot dubbel die frekwensie van die ander is. Byvoorbeeld, as die A bo middel-C 440 Hz is, is die  A ’n oktaaf bo dit <span class="unicode audiolink fn">880&nbsp;Hz</span> <span class="metadata audiolinkinfo"><small>(info)</small></span><span class="haudio" style="line-height: 1.5em;"></span>.

In atonale, twaalftoon-, of musikale versamelingsleer is ’n "toonhoogte" ’n spesifieke frekwensie terwyl ’n toonhoogteklas al die oktawe van ’n frekwensie is. In baie analitiese besprekings van atonale en posttonale musiek, word toonhoogtes deur [[Heelgetal|heelgetalle]] benoem weens oktaaf- en enharmoniese ekwivalensie (byvoorbeeld, in ’n seriële stelsel word C&#x266F;<span class="music-symbol" style="font-family: Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode;"></span>C♯ en D&#x266D;<span class="music-symbol" style="font-family: Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode;"></span>D♭ as dieselfde toonhoogte beskou, terwyl C4 en C5 funksioneel dieselfde is, maar een oktaaf uitmekaar).

{{ReflistVerwysings|colwidth = 30em}}

* <cite class="citation book" contenteditable="false">Plack, Christopher J.; Andrew J. Oxenham, Richard R. Fay, reds. (2005). [https://books.google.com/books?id=n6VdlK3AQykC&pg=PA2 ''Pitch: Neural Coding and Perception'']. Springer. </cite><cite class="citation book" contenteditable="false">[[ISBN]]&nbsp;0-387-23472-1.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3APitch+%28music%29&rft.aufirst=Christopher+J.&rft.aulast=Plack&rft.btitle=Pitch%3A+Neural+Coding+and+Perception&rft.date=2005&rft.genre=book&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dn6VdlK3AQykC%26pg%3DPA2&rft.isbn=0-387-23472-1&rft.pub=Springer&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false">&nbsp;</span><span contenteditable="false"> </span>Cite uses deprecated parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">&#x7C;coauthors=</code> (help)

* Schneider, P.; Sluming, V.; Roberts, N.; Scherg, M.; Goebel, R.; Specht, H.-J.; Dosch, H.G.; Bleeck, S.; Stippich, C.; Rupp, A. (2005). "Structural and Functional Asymmetry of Lateral Heschl's Gyrus Reflects Pitch Perception Preference". ''Nat. Neurosci.''<sup class="noprint Inline-Template " style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Wikipedia:Haal bronne aan|<span title="A more detailed citation is required. (September 2015)">full citation needed</span>]]''&#x5D;</sup> 8, 1241–471241–1247.