Humanitas: Verskil tussen weergawes

== Klassieke oorsprong ==

Die woord '''''humanitas''''' is deur [[Cicero]] gebruik om die vorming van 'n ideale spreker (orator) te beskryf, wat na sy mening [[Opvoeding|opgelei]] moes wees om oor 'n spektrum van karakterdeugde te beskik wat die persoon sou toerus vir die aktiewe lewe of publieke diens; dit sou naamlik 'n grondslag van geleerdheid insluit wat opgedoen word uit die bestudering van ''bonae litterae'' ("goeie briewe", d.i., klassieke literatuur, veral digkuns), wat asmede 'n bron van voorgesette verfyndheid en genoeglikheid sou wees in vryetyd en ontspanning, van jou jeug af tot in bejaardheid en tydens slegte en goeie welstand.<ref>Die woord word ook gevind by ander Latynse skrywers van die klassieke era. Byvoorbeeld verskyn ''cultus atque humanitas'' (“kultuur en menslikheid"), in die sin van "beskawing", in die [http://etext.lib.virginia.edu/etcbin/toccer-new2?id=CaeComm.sgm&images=images/modeng&data=/texts/english/modeng/parsed&tag=public&part=1&division=div2 openingsinne] van [[Julius Caesar]] se [[Galliese oorloë]] (par. 1.1), waar Caesar die Belgae-stamgroep aanprys as die manhaftigste, omdat hulle die verste woon van geromaniseerde suid-Frankryk ([[Provence]]). Dit word ook vyf keer aangetref in die ''[[Rhetorica ad Herennium]]'', wat eeuelank foutiewelik aan Cicero toegeskryf is. Die konsep is nietemin die duidelikste deur Cicero uiteengesit, wat die woord 299 keer aanwend, om sowat die helfte van die 463 voorvalle uit te maak onder al die klassieke Latynse skrywers tesame. Kyk [http://www.tulliana.eu/documenti/Oniga_Humanitas.pdf Renato Oniga, "Humanitas"] in ''Tulliana'' (2009) II. Cicero het die konsep van ''humanitas'' afgelei van die Grieks ''[[paideia]]'' (opvoeding), en dit in 'n kenmerkend Romeinse vorm gegiet. Renato Oniga skryf dat volgens 'n studie van 1973 deur die Duitse geleerde Wolfgang Schadewaldt:<blockquote>...…''l’essenza della'' humanitas ''romana sta propriamente nell’essere l’altra faccia di un insieme ordinato di valori molto precisi e severi, che facevano parte del codice di comportamento del cittadino romano fin dalle origini, e sono pressoché intraducibili in greco: la'' pietas ''(che è qualcosa di diverso dalla'' eusébeia''), i'' mores ''(che non coincidono esattamente con l''’ethos), ''e poi la'' dignitas'', la ''gravitas'', l’''integritas, ''e così via. L’idea di humanitas riassumeva in sé tuttiquesti valori . . . ma nello stesso tempo li sfumava, li rendeva meno rigidi e più universali.''</blockquote> <blockquote> ...die essensie van Romeinse ''humanitas'' die keersy is van 'n geordende kompleks van volkome onderskeibare en nugtere waardes wat van meet af aan die gedragskode van 'n Romeinse burger sou uitmaak, en wat beswaarlik na Grieks vertaal kan word: ''pietas'' (wat verskil van ''eusébeia''), ''mores'' (wat nie identies aan ''ethos'' is nie), en ''dignitas'', ''gravitas'', ''integritas'', ensomeer. Die idee ''humanitas'' het al die vorige onderlê ...… en die perke daarvan saamgesnoer binne 'n minder rigiede en meer universele raamwerk.</blockquote> Kyk Wolfgang Schadewaldt, “Humanitas Romana” (in Hildegard Temporini en Wolfgang Haase, redakteurs, ''Aufstieg und Niedergang der römischen Welt'' I.4, 1973, p. 47). Vir verdere bespreking van Schadewaldt se essay, kyk ook Richard A. Bauman's ''Human Rights in Ancient Rome'' (Londen: Routledge, 2000), pp. 21–27.</ref>

== Herlewing in die vroeë Italiaanse Renaissance ==

* 1. Hy het die toespraak ontdek.

* 2. Dit het by hom byval gevind omdat dit digkuns hoog aanslaan.

* 3. Hy het dit in sy eie werke aangewend.

* 4. Hy het besonderhede daarin afgemerk, soms omdat verwante dinge hom elders opgeval het tydens sy naslaan van antieke literatuur.

* 5. Hy het die teks daarvan aangepas.

* 6. Hy het sy ontdekking in korrespondensie genoem wat wyer gesirkuleer is.

* 7. Hy het die toespraak self in wye sirkulasie geplaas.

* 8. Sodanig was sy prestige as 'n skrywer en versamelaar dat ''Pro Archia'' na sy dood een van baie tekste in sy biblioteek geword wat vir afskrifte uitgesonder is.</blockquote>

== Humanitas tydens die Franse Verligting ==

Volgens die historikus [[Peter Gay]], was die agtiende-eeuse Franse [[philosophes]] van die [[Verligting]] ontvanklik vir Cicero se selektiewe, [[Stoa|stoïes]]-getinte heidenleer:<blockquote>Die ideaal van ''humanitas'' is aanvanklik na Rome gebring deur die filosofiese kring om Scipio en is verder ontwikkel deur Cicero. Vir Cicero was ''humanitas'' 'n denkstyl en nie 'n formele doktrine nie. Dit het die mens se belang as 'n gekultiveerde wese beaam, 'n wese in beheer van sy etiese universum. Die man wat ''humanitas'' uitgeleef het was selfversekerd van sy waarde, beleefd jeens andere, betaamlik in sy sosiale omgang, en het 'n aktiewe politieke bydrae gelewer. Hy was benewens ook 'n man, wat die lewe met 'n moedige skeptisisme bejeen het: hy weet dat die vertroosting van die volksgeloof vir die meer goedgelowige skepsels as hyself beskore is, dat die lewe onseker is, en dat gesonde pessimisme voorrang geniet bo selfbedrieglike optimisme. Die mens word mens volgens sy eie definisie; hy word selfs goddelik: “''Deus est mortali iuvare mortalem'',” het [[Plinius die ouere]] geskryf, in sy vertaling van 'n Griekse stoïsyn, “god is die mens wat homself help.” Laastens sou die man wat ''humanitas'' beoefen gekultiveerd wees in sy estetiese ontvanklikheid en in die mate wat hy sy rede raadpleeg: "''Cum musis,''” het Cicero geskryf, “''id est, cum humanitate et doctrina habere commercium''".<ref>Peter Gay se sitering van die frase, ''Cum musis'', ensomeer, verwys na 'n anekdote in die ''[[Tusculanae Disputationes]]'', waarin Cicero vertel hoe hy tydens 'n besoek aan [[Sirakuse]], in Sisilië, dit geluk het om die tombe van [[Archimedes]] te herken, wat indertyd onder die stad se inwoners vergete was, maar wat hy, Cicero, kon eien aan 'n digvers wat hy onthou het. Cicero het verder die blywende faam van Archimedes, die wiskundige, gekontrasteer met die aanstootlikheid van die berugte Sisiliaanse [[tiran]] [[Dionysos I van Sirakuse|Dionysos die ouere]], wat digby begrawe is: “Wie is daar wat ooit enigiets hoegenaamd met die [[Muse|Muses]]s te doen gehad het, dit is, met menslikheid en geleerdheid, wat nie sou verkies om hierdie wiskundige te wees eerder as daardie tiran nie? Wanneer ons hulle lewenswyse en werksaamheid betrag, vind ons dat die één se verstand gevoed is deur die soeke na en die oorweging van teorieë, gelaaf deur die genoeë van sy skranderheid, wat die soetste spys van siele is, dié van die ander in moord en ondeug, gekwel deur vrees bedags en snags” (TD 5.64–5). Hierdie anekdote is een van die bronne vir die humanistegesegde dat digkuns 'n meer blywende monument is as een van steen. Kyk Mary Jaeger, ”Cicero and Archimedes Tomb", ''The Journal of Roman Studies'', Band 92, (2002), pp. 51–52. Die insident word in gedagte geroep deur [[William Wordsworth|Wordsworth]]:<blockquote>

''Om hulself te red van ydele vergeetagtigheid!'' —[http://www.math.nyu.edu/~crorres/Archimedes/Tomb/Cicero.html William Wordsworth (1770-18501770–1850), ''The Excursion'' (Boek Agt: "The Parsonage", lyne 220-230)]</poem></blockquote></ref> Deugsaamheid, het Cicero benadruk, is niks anders as die natuur wat ontwikkel word tot 'n toppunt van perfeksie nie, en daar bestaan gevolglik 'n gelykenis tussen mens en god: "''Est autem virtus nihil aliud quam in se perfecta et ad summum perducta natura; est igitur homini cum deo similitudio''".<ref>Kyk Cicero, [[De Legibus]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg1.shtml Boek 1: 25].</ref></blockquote>

<blockquote>Cicero se ''humanitas'' ...… het in die eerste eeu herleef in [[Seneca die jongere|Seneca]] se bewering – te midde van sy weeklag oor Romeinse brutaliteit – dat die mens iets onskendbaar vir die mens is: “''homo res sacra homini''”; en sou weereens te voorskyn kom in [[Immanuel Kant|Kant]] se agtiende eeuse beroep op menslike selfbeskikking en in [[Voltaire]] se vrome opdrag: “Gedenk jou waardigheid as mens.” In die aanvang van sy ''[[Meditasies]]'', het keiser [[Marcus Aurelius]] uitgewei oor 'n essensiële opgawe van kwaliteite wat in samehang die verdienstelikhede uitmaak wat Cicero die ''humanitas'' genoem het en wat die ''philosophes'' gehoop het om in goeie maat te besit, naamlik: ingetoënheid, selfbeheer, manhaftigheid, weldadigheid, doelmatigheid, vrygewigheid, beredeneerdheid, verdraagsaamheid, en inskiklikheid aan natuurvoorskrifte.<ref>Peter Gay, ''The Enlightenment: The Rise of Modern Paganism'' (New York: W. W. Norton & Company, [1966] 1995), pp. 107–108.</ref></blockquote>

== Herlewing in 18de en 19de-eeuse Duitsland ==

Tydens die ''Aufklärung'' (oftewel die Duitse weergawe van die 18de-eeuse [[Verligting]]) is die term "''Humanität''" gebruik vir die intellektuele, fisieke en morele samestelling van "'n beter [[mens|menseskepsel]]eskepsel" (of [[Humanisme]]) deur immersie in die artistieke en literêre baanbrekerswerke van antieke Griekeland (wat teruggryp na die oorspronklike korrelasie van die term met die Antieke Griekse konsep van [[paideia]]). Dit is onder andere gebruik deur [[Johann Gottfried Herder]] in sy ''Briefe zur Beförderung der Humanität'' (Briewe ter bevordering van Menslikheid) en deur [[Friedrich Schiller]].

== Humanitas as welwillendheid ==

== Verwysings ==

{{verwysingsVerwysings}}