Denemarke: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Buitelandse handel: + Kaart |
k Bygewerk |
||
Lyn 68:
}}
'''Denemarke''' ([[Deens]]: ''Danmark'' [ˈd̥ɛnmɑɡ̊] {{Audio|DA-Danmark.ogg|luister}}) is geleë in [[Noord-Europa]] in die gebied wat as [[Skandinawië]] bekend staan. Dit is 'n [[konstitusionele monargie]] met [[
Denemarke is met 'n oppervlakte van sowat 43 000 vierkante kilometer die kleinste van die Skandinawiese lande, maar nogtans die mees digbevolkte en ten opsigte van sy bevolking ook die tweede grootste ná [[Swede]]. Denemarke bestaan uit die [[skiereiland]] [[Jutland]] (Deens: ''Jylland'') - in geologiese opsig 'n uitbreiding van die Noord-Duitse Vlakte - en 'n groot aantal eilande waarvan sowat 100 bewoon is. Seeland (Deens: ''Sjælland''), wat naby die Suid-Sweedse kus lê, is die grootste en mees digbevolkte van die eilande.
[[Lêer:Öresundsbron i solnedgång 2.jpg|duimnael|links
Denemarke se hoofstad Kopenhagen is aan die nou seestraat van die Øresund geleë, 'n deurvaart wat van die [[Kattegat]] na die Oossee lei. Denemarke se kontrole oor al drie deurvaarte, wat die [[Atlantiese Oseaan]] met die [[Oossee]] verbind - naas die Sund ook die Groot en Klein Belt (Deens: ''Store og Lille Belt''), het van die land gedurende die [[Middeleeue]] 'n Noord-Europese grootmoondheid gemaak wat sy buurlande oorheers en sy magsgebied tot by [[Noorweë]], [[Ysland]], [[Groenland]] en die [[Faroëreilande]] uitgebrei het. Die twee laasgenoemde gebiede is nog steeds Deense besittings.
Lyn 84:
== Geografie ==
: ''Hoofartikel: [[Geografie van Denemarke]].''
[[Lêer:Wybrzeże Bornholmu.JPG|duimnael|links
Denemarke se enigste landgrens is dié met Duitsland (byna sewentig kilometer), terwyl die kuslyn vanweë die groot aantal inhamme oor sowat 7 400 kilometer strek. Geen plek in die land lê verder as sowat vyftig kilometer van die see af nie.
Lyn 96:
== Fauna en flora ==
[[Lêer:RB 2007 - 01 ubt.jpeg|duimnael
Gedurende die afgelope eeue is groot dele van Denemarke se oorspronklike woude afgekap. Klein oorblyfsels van hierdie ongerepte woude het in natuurreservate soos die Nasionale Rebild Bakker-park bewaar gebly. Dié park maak deel uit van Rold Skov ("Trollwoud") wat tans met 'n oppervlakte van 86 km² die mees uitgestrekte bosgebied in die land vorm. Sowat twaalf persent van die huidige Deense grondgebied is met bosse (veral loofbos met beuke en eikebome) bedek. Daarnaas kom olms, haselneutbome, esdorings, dennebome, berke, espe- en lindebome asook kastaiingbome algemeen voor.
Lyn 111:
Gedurende die 10de eeu het die klein Deense koninkryke in 'n gemeenskaplike staat verenig, en tot by die Vredesluiting van Roskilde in 1658, waardeur Denemarke sy besittings in Suid-Swede verloor het, het die Deense heersers hul magsgebied voortdurend probeer uitbrei.
In die 19de eeuse konflik met Duitsland oor Sleeswyk en Holstein en die Duitse minderheid in die suide van die land moes Denemarke sy suidelike gebiede uiteindelik in
Ná die Duitse besetting tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] het Denemarke by die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie ([[NAVO]]) en die Europese Ekonomiese Gemeenskap (die latere [[Europese Unie]]) aangesluit.
=== Die Middeleeue ===
Denemarke was reeds in sy voorgeskiedenis deur Germaanse stamme bewoon. Die eerste historiese dokumente, wat na die Deense volk verwys, dateer egter eers uit die 6de eeu v.C. Daar word aangeneem dat Suid-Swede die oorspronklike tuisland van die [[Dene]] was en dat hulle later na die huidige Deense eilande en die skiereiland Jutland uitgebrei het. Tydens die 11de eeu het die Deense gebied tot by die Schleilinie gestrek - die grenslyn met die Heilige Romeinse Ryk in die suide wat deur die Schleirivier gevorm is.
Die Denekoning Dan, na wie die land vernoem sou wees, is eerder 'n legendariese as 'n historiese figuur. Denemarke is aanvanklik deur plaaslike heersers geregeer, en omtrent 800 het een van hulle, Gøttrik, die sogenaamde Danewerk, 'n versterking suid van die Schleirivier ter beskerming teen aanvalle van die [[Frankiese Ryk]] opgerig. As gevolg van die Frankiese magsuitbreiding onder [[Karel die Grote]] het die Dene vir die eerste keer in aanraking met 'n ander beduidende Europese nasie gekom. Karel se stigting van 'n mark, 'n militêre gebied langs die Deense grens, het naas die oprigting van die Danewerk ook tot die versterking van die handelsentrum Haithabu gelei. Met 'n Deens-Frankiese ooreenkoms in 811 is die Eiderrivier as grenslyn vasgelê en die noordwaartse uitbreiding van die Franke stopgesit. Met die gelyktydige begin van die Skandinawiese [[Wikings]] se handels-, roof- en veroweringstogte, waaraan ook talle Deense krygers deelgeneem het, het Denemarke nou self daarmee begin om sy invloed in Noord-Europa te versterk en handelsbande met oorsese nasies aan te knoop.
[[Lêer:Cnut.jpg|duimnael
Eers in die 10de eeu het die Deense konings Gorm en Harald Bloutand daarin geslaag om die Deense volk in een koninkryk te verenig. Harald het die Christelike geloof aangeneem en die Christelike sendingwerk in Denemarke bevorder.
Tydens die 11de eeu het die grootskaalse togte van Deense Wikings in die Noordseegebied 'n aanvang geneem. Die Deense koning [[Sven I van Denemarke|Sven Vurkbaard]] (
In die periode tussen 1025 en 1035 het die Eiderrivier die nuwe suidgrens van Denemarke geword. Saam met die ander lande van Noord-Europa het Denemarke in geestelike opsig 'n deel van die nuutgestigte bisdom Lund geword, en die tradisionele bande met die bisdom van [[
Ná 'n tyd van politieke instabiliteit het koning [[Waldemar I van Denemarke|Waldemar die Grote]] (
Sy opvolgers [[Knoet VI van Denemarke|Knoet VI]] (
Ook die eerste dekades van die 14de eeu was deur 'n politieke krisis oorskadu waaraan eers koning [[Waldemar IV van Denemarke|Waldemar IV Atterdag]] (
=== Die tydperk van die Kalmarunie ===
Lyn 140:
=== Die vroeë moderne tydperk ===
[[Lêer:Kr-iv-ks ubt.jpeg|duimnael|links|
In 1523 is Christiaan II se oom, hertog Frederik van Sleeswyk-Holstein, tot Deense koning verkies. Sy seun Christiaan III het in 1536 die Lutherse geloof, wat al danksy die optrede van predikers die eerste aanhangers in Denemarke gehad het, in 'n staatsgreep as Deense staatsreligie afgedwing.
Koning Christiaan IV het om politieke en godsdienstige redes in die [[Dertigjarige Oorlog]] ingegryp, maar is ná sy nederlaag in 1626 gedwing om in die Vrede van Lübeck afstand te neem van sy ekspansionistiese beleid in Noord-Duitsland. Denemarke is vervolgens veral deur Swede bedreig wat tot die nuwe grootmoondheid in die Oosseegebied ontwikkel het, en in
Die bedreiging deur buitelandse magte het die aanleiding tot politieke herstrukturering gegee. Die Deense Stande het hul invloed kwytgeraak; die koningshuis het sy magsbasis met die invoering van die erflike monargie in 1660 en die afkondiging van die grondwetlike absolutistiese regeringstelsel in die sogenaamde Koningswet van 1665 versterk.
Lyn 149:
Die sogenaamde Gottorf-kwessie, wat die vrede in Europa bedreig het, is in die tydperk tussen 1767 en 1773 deur ooreenkomste met [[Rusland]] opgelos - die Deense Ryk, wat destyds van Ysland en van die Noordkaap tot by die [[Elbe]]rivier gestrek het, het vervolgens in alle oorloë op die Europese vasteland neutraal gebly en hom eerder aan binnelandse hervormings soos die landhervorming en die bevryding van die boere toegewy.
Ná die Britse aanval op Kopenhagen in 1807 het Denemarke 'n bondgenoot van Frankryk geword en sy nou bande met die Franse keiser [[
In 1815 het die Deense koning in sy hoedanigheid as heerser van Holstein en hertog van Lauenburg 'n lid van die [[Duitse Bond]] geword. Sleeswyk het ondanks sy nou bande met Holstein nie by die Bond aangesluit nie.
=== Die Sleeswyk-Holstein-kwessie ===
[[Lêer:Grundlovgivende rigsforsamling - Constantin Hansen.jpg|duimnael
Die binnelandse beleid is sedert 1830 deur die sterk liberale opposisie en die etniese geskille tussen Dene en [[Duitsers]] oorheers. Koning Christiaan VIII het met sy "Ope Brief" in 1846 geprobeer om die Deense staat met 'n gemeenskaplike suksessiereg vir die landsdele Denemarke, Sleeswyk, Lauenburg en Holstein te bewaar, maar het felle teenstand van die Duitse bevolking in [[Sleeswyk-Holstein]] gekry.
Die Duitse bewoners se weerstand teen die inlywing van Sleeswyk by Denemark het in Maart 1848 aanleiding tot 'n oorlog met die Duitse Ryk gegee. Ná byna drie jaar se oorlogvoering was die belangrikste geskille nog steeds nie besleg nie. In 1849 het Denemarke 'n nuwe grondwet gekry wat van die land 'n konstitusionele monargie gemaak het. Die grondwet is nie in Sleeswyk afgekondig nie. In die Verdrag van Londen in 1852 is Denemark as staat in sy geldende grense erken, en die Europese moondhede het ook die gemeenskaplike suksessiereg van Denemarke en die hertogdomme goedgekeur. Nogtans het die land hom as gevolg van Pruisiese en Oostenrykse druk daartoe verplig om 'n nuwe grondwet af te kondig waarin alle landsdele gelyke regte geniet het en afstand geneem van sy planne om Sleeswyk by Denemarke in te lyf.
Lyn 162:
=== Die 20ste eeu ===
[[Lêer:Nørrebro Riot.jpg|duimnael
In sy buitelandse beleid het Denemarke in die volgende dekades aanspraak op neutraliteit gemaak. Die binnelandse politiek is vanaf 1920 deur die toenemende invloed van die Liberale en Sosiaal-Demokratiese Party gekenmerk, en onder koning Christiaan X is in 1915 'n demokratiese grondwet daargestel.
Ná die [[Eerste Wêreldoorlog]] het die [[Verdrag van Versailles]] voorsiening vir 'n referendum in Noord-Sleeswyk en dele van Sentraal-Sleeswyk gemaak. In 1920 het 'n meerderheid van die stemgeregtigdes hulle in Noord-Sleeswyk ten gunste van die insluiting by Denemarke uitgespreek. Nogtans was daar steeds 'n Duitse minderheid in die Deense Noord-Sleeswyk, asook 'n Deense minderheid in die Duitse deel van Suid-Sleeswyk.
Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] is Denemarke deur Duitse troepe beset. Alhoewel enkele duisend Dene as vrywilligers by die Duitse [[Waffen-SS]] aangesluit het, het veral sedert 1943 het 'n sterk Deense versetsbeweging ontstaan wat deur groot dele van die bevolking ondersteun is. Danksy die Duitse diplomaat Georg Ferdinand Duckwitz (
Ná die wysiging van die Deense grondwet het die oudste dogter van koning Frederik IX, Margarete, sy opvolger as Deense koningin geword, terwyl die ''Landsting'' of tweede kamer van die parlement afgeskaf is. Die buitelandse beleid is onder meer oorheers deur Denemarke se lidmaatskap in die [[Nordiese Raad]], die [[Europese Unie]] en die NAVO. Die regte van die Deense en Duitse minderhede in Sleeswyk is in 1955 in 'n Duits-Deense ooreenkoms gereël.
=== Die 21ste eeu ===
[[Lêer:Storebæltsbroen from Sjælland.jpg|duimnael
Die beleid teenoor immigrante, vlugtelinge en die Moslem-gemeenskap het die politieke debat in die vroeë 21ste eeu oorheers. 'n Reeks satiriese spotprente wat die profeet Mohammed uitgebeeld het en op 30 September 2005 in die konserwatiewe dagblad ''Jyllands-Posten'' het tot gewelddadige betogings in die Moslemwêreld en 'n diplomatieke krisis gelei. Die Deense prokureur-generaal het op 17 Maart 2006 bevestig dat die spotprente volgens die Deense strafwet nie as blafemies of rassisties beskou word nie. Fanatieke moslems in die buiteland het die uitbeelding van Mohammed egter steeds as taboe beskou en was ook nie bereid om die Westerse beginsels van persvryheid te respekteer nie. ''Jyllands-Posten'' se besluit om die Mohammed-spotprente te publiseer was volgens die leier van die kultuurafdeling, Flemming Rose, daarop gemik om "die media se selfsensuur ten opsigte van Islamitiese onderwerpe te deurbreek".<ref>''Der Fischer Weltalmanach 2007''. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 2006, bl. 116</ref>
Lyn 181:
== Politiek ==
=== Staatsopbou ===
[[Lêer:Denmark crown.jpg|duimnael
[[Lêer:Drottning Margrethe av Danmark.jpg|duimnael
[[Lêer:Lars Løkke Rasmussen (2009).jpg|duimnael
Volgens die grondwet van 1953 is Denemarke 'n parlementêr-demokratiese monargie. Die Deense koning of koningin fungeer as staatshoof, maar oefen geen politieke gesag meer uit nie. Die huidige staatshoof is koningin [[Margrethe II van Denemarke]]. Die 179 afgevaardigdes in die Deense parlement, die Folketing, word elke vier jaar verkies. Groenland en die Faröer-eilande word elkeen deur twee parlementslede verteenwoordig.
Lyn 221:
| '''47'''
| '''34'''
| '''
|-
| Rooi-Groen-Alliansie (''Enhedslisten – De Rød-Grønne'')
Lyn 241:
| '''17'''
| '''8'''
| '''
|-
| Sosialistiese Volksparty (''Socialistisk Folkeparti'')
| '''16'''
| '''7'''
| '''
|-
| Konserwatiewe Volksparty (''Det Konservative Folkeparti'')
| '''8'''
| '''6'''
| '''
|}
== Ekonomie ==
=== Ekonomiese struktuur ===
[[Lêer:Oil platform in the North Sea.jpg|duimnael
Die ekonomiese struktuur van Denemarke word deur 'n groot aantal middelgroot ondernemings in die nywerheids- en dienstesektor gekenmerk. Hierdie maatskappye is dikwels hoogs gespesialiseerd, innoverend en uitvoergerig, en baie van hulle behoort in tegnologiese opsig tot die markleiers in hul verskeie sektore soos byvoorbeeld ''Bang & Olufsen'', ''Vestas'', ''Danfoss'', ''Ecco'' en ''Rockwool''.<ref> [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Daenemark/Wirtschaft.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Denemarke - Ekonomie'']</ref>
Lyn 268:
Uitvoere dra sowat 'n derde tot Denemarke se bruto geografiese produk (BGP) by. Belangrike uitvoergoedere sluit masjiene en masjienonderdele, farmaseutiese produkte, tekstiele, elektronika, agrariese en visseryprodukte, meubels, metaalware en voertuie in. Die land is sedert 2002 'n netto-uitvoerder van aardgas en ruolie. Die belangrikste handelsvennote is Duitsland, Swede, die Verenigde Koninkryk, Nederland, die VSA (veral ten opsigte van uitvoere), die Volksrepubliek van Sjina (invoere) en Noorweë.
Ondanks die globale finansiële krisis het Denemarke se uitvoere in 2008 nog met altesaam 6,6 persent gestyg en het eers in die loop van 2009 'n sterk afwaartse neiging getoon (
=== Huidige stand van sake ===
[[Lêer:Claas combine in Denmark.jpg|duimnael
Ná 'n lang groeifase het ook die Deense ekonomie as gevolg van die globale finansiële en ekonomiese krisis begin afkoel. In 2008 het dit met 1,2 persent gekrimp.<ref>[http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Daenemark/Wirtschaft.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Denemarke - Ekonomie/Huidige stand van sake'']</ref> Nadat dit in die herfs van 2008 met 1,7 persent 'n historiese laagpunt bereik het, het werkloosheid merkbaar toegeneem tot 7,4 persent in November 2009. Nogtans kla 'n aantal sektore - waaronder die mediese en die boubedryf - oor 'n tekort aan mannekrag sodat die Deense regering werkers uit die buiteland, in die besonder uit Duitsland en Pole, werf.
Lyn 279:
=== Omgewingsbeleid ===
[[Lêer:Middelgrunden wind farm 2009-07-01 edit filtered2.jpg|duimnael
Denemarke maak ten opsigte van sy omgewingsbeleid sowel van markekonomiese instrumente asook van wetgewing gebruik om sy doelwitte te bereik. Aangesien Groenland as deel van die Deense Ryksgemeenskap erg deur die gevolge van globale verwarming geraak word, geniet klimaatbeskerming hoë prioreit in Denemarke se energiebeleid.
Lyn 289:
== Demografie ==
: ''Hoofartikel: [[Demografie van Denemarke]].''
Die Deense bevolking het van slegs 797 584 in 1769 gegroei tot 5 668 743 in 2015, waarvan 4 996 980 etniese Dene (in 2011) en 567 932 immigrante met hul nakomelinge.<ref>[http://denmark.dk/en/quick-facts/facts/ ''denmark.dk: Facts and statistics'']</ref> Denemarke is die mees digbevolkte land in Noord-Europa; die oorgrote meerderheid van sy bevolking is verstedelik. Die oostelike dele van die eiland Seeland word deur 'n baie hoë bevolkingsdigtheid gekenmerk - meer as 'n kwart van die totale Deense bevolking is in die metropolitaanse gebied van Kopenhagen gekonsentreer. Daarenteen is die weste en noorde van Jutland asook die meeste klein eilande maar yl bevolk.
Line 297 ⟶ 298:
=== Taal ===
: ''Hoofartikel: [[Tale van Denemarke]].''
[[Lêer:Skandynawska klawiatura ubt.JPG|duimnael
Deens dien as amptelike taal van Denemarke. Daarnaas praat Dene en Duitsers in Noord-Sleeswyk (die Deense gedeelte van Sleeswyk of Suid-Jutland) ook Sønderjysk, die Duitse minderheid ook Duits, alhoewel hierdie twee tale nie as ampstale erken word nie. Op die Faroëreilande geniet Faroees, in Groenland Groenlands die status van amptelike taal.
Line 307 ⟶ 309:
=== Godsdiens ===
: ''Hoofartikel: [[Godsdiens in Denemarke]].''
Die Deense grondwet waarborg geloofsvryheid.
Net soos in ander Skandinawiese lande is die Protestantisme die belangrikste religieuse stroming; in 2009 was 83,1 persent van die Deense bevolking lede van die Evangelies-Lutherse staatskerk (dikwels ook volkskerk of ''Folkekirken'' genoem) wat tydens die Reformasietydperk uit die Rooms-Katolieke bisdomme ontwikkel en talle ou tradisies en seremonies bewaar het. Die staatskerk word deur die Folketing bestuur; die Deense koningin fungeer as kerkhoof, die kerkminister as administratiewe hoof.
Die Rooms-Katolieke minderheid (in 2002 34 884 mense<ref>''Der Fischer Weltalmanach 2007''. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 2006, bl. 114</ref> of 0,64 persent van die bevolking) is in die aartsbisdom Kopenhagen georganiseer. Hulle is net soos Moslems (3,87 persent) meestal immigrante of afstammelinge van immigrante. Ander beduidende godsdienstige minderhede sluit Protestantse groepe buite die staatskerk, [[
== Kuns ==
[[Lêer:Trundholm.jpg|duimnael
Steengrafte uit die Jongsteentydperk en keramiese voorwerpe is die oudste kulturele monumente en kunswerke in Denemarke. Ryk versierde wapens, helme en wapenskilde is naas gesmede Oudnoorse horings die belangrikste argeologiese vondste wat uit die Bronstydperk dateer. In 'n moerasgebied naby Trundholm het argeoloë 'n strydwa met ses wiele, 'n bronsperd en 'n vergulde bronsskyf ontdek wat as "Sonstrydwa van Trundholm" bekend staan - 'n verwysing na funksie as 'n vroeë uitbeelding van die sonskyf.
Line 324 ⟶ 327:
Die vroegste Deense kerke is van hout gebou sodat min van hulle bewaar gebly het, en eers vanaf die laat 11de eeu is steenkerke met dikwels ingevoerde boumateriale opgerig. Aangesien ook die boumesters uit die buiteland gekom het, is inheemse stylelemente met vreemde, veral Duitse en Franse, invloede vermeng.
[[Lêer:Sankt Knuds Kirke Odense.jpg|duimnael|links
Die Romaanse stylperiode het in Denemarke eers ná die Wiking-tydperk (omstreeks 800 tot 1060) begin, en die Deense kerkboukuns het sy hoogtepunt in die 12de eeu met die katedrale in Lund (tans Suid-Swede) en Ribe bereik. 'n Tipies Deense verskynsel was versterkte rondkerke wat in die tweede helfte van die 12de eeu hoofsaaklik op die eiland Bornholm, maar ook in ander dele van die land ontstaan het. Teen die middel van die 12de eeu is naas die tradisionele gehoue stene en natuursteenblokke ook bakstene gebruik om kerkgeboue soos dié van Sint-Bend in Ringstedt en die kloosterkerk van Sorø asook wêreldlike bouwerke soos die versterkings van die Danewerk op te rig.
Line 333 ⟶ 336:
Alhoewel die eerste geboue in die Barok-styl nog onder koning Christiaan IV begin is soos byvoorbeeld die Kopenhaagse Trinitatis-kerk se ronde toring (wat in 1642 voltooi is), het die Deense Barok-boukuns sy bloeitydperk eers in die tweede helfte van die 17de en die eerste helfte van die 18de eeu beleef en onder meer die styl van die Franse absolutisme en Italiaanse paleis-argitektuur weerspieël. Die Deense Barok-ontwerpe was nogtans veral deur nugterheid en matigheid ten opsigte van hulle stylelemente gekenmerk. 'n Uitmuntende voorbeeld van Denemarke se Barok-boukuns is die kasteel Frederiksborg in Kopenhagen wat in die jare 1708/1709 voltooi is, terwyl veral die argitek Niels Eigtved met sy stadsbeplanning in Kopenhagen, sy medewerking by die bou van die kasteel Christiansborg en sy ontwerpe vir 'n aantal woonpaleise sy stempel op die 18de eeuse Deense boukuns afgedruk het.
[[Lêer:Sydney Opera House Australia.jpg|duimnael
Die nou politieke bande met Frankryk het in die eerste helfte van die 19de eeu, wat ook as die "Goue Tydperk" van die Deense kuns bekend staan, tot sterk klassisistiese invloede op die Deense argitektuur gelei. Caspar Frederik Harsdorff en Christian Frederik Hansen het as die beduidendste argitekte van hierdie periode onder meer die Vrouekerk in Kopenhagen (
In die tweede helfte van die 19de eeu het romantiserende stromings die klassisistiese styl verdring, en naas Renaissance-elemente het ook die Middeleeuse baksteenboukuns weer 'n sterk invloed begin uitoefen. Hierdie boustyl, wat as Historisme bekend staan, het onder meer die ontwerpe van argitekte soos Hans Christian Hansen en Ferdinand Meldahl oorheers en later ook stylelemente van die destydse moderne Europese argitektuur oorgeneem.
Ná 1930 het die moderne boukuns met onder meer die funksionalistiese stylrigting sy invloed laat geld. Moderne Deense argitekte soos Arne Jacobsen (
Naas Utzon geniet Henning Larsen (* 1925) internasionale erkenning. Sy eerste belangrike projek, die Universiteit van Trondheim in Nooorweë, is in 1978 voltooi. Maar eers met sy ontwerp vir die monumentele hoofgebou van die Departement van Buitelandse Sake in die Saoedi-Arabiese hoofstad Riad het Larsen in 1984 'n belangrike internasionale deurbraak gemaak. In Denemarke het Larsen projekte soos die sentrale biblioteek in Gentofte en die Ekonomiese Universiteit in Frederiksberg behartig. In Kopenhagen het hy die Deense ''Design Center'', die operahuis en die Ferring-wolkekrabber (
=== Letterkunde ===
[[Lêer:Hans Christian Andersen 2.jpg|duimnael
Die vroegste literêre werke het deel uitgemaak van die gemeenskaplike Nordiese literatuur, terwyl 'n spesifiek Deense literêre lewe eers taamlik laat begin en daarnaas ook sterk buitelandse invloede vertoon het. Die 16de eeuse Deense volksliedkuns was nog nou verbonde met die Middeleeuse Skandinawiese heldesang-genre (Deens: ''kæmpeviser''), maar terselfdertyd het die invloede van Duitsland en Frankryk hulle in hierdie periode nog sterker laat geld as in ander Nordiese lande.
Tot by die ontbinding van die Kalmarunie in 1523 het die Deense skrywers hoofsaaklik onder Franse invloed gestaan, maar veral sedert die Reformasietydperk het Duitsland se literêre lewe op die noordelike buurland ingewerk. Digters soos Jens Immanuel Baggesen (
Die begin van die Deense literatuur se "goue tydperk" word vereenselwig met Ludvig Holberg (
Die moderne Deense literatuur het 'n anvang geneem met die literêre historikus Georg Brandes (
Herman Joachim Bangs (
[[Lêer:Stamps of Germany (DDR) 1969, MiNr 1440.jpg|duimnael|links
Martin Andersen Nexø (
Die skiereiland Jutland en sy mense word in die romans van Jeppe Aakjaer (
Die na-oorlogse skrywersgenerasie sluit die veelsydige skrywer Klaus Rifbjerg (* 1931) in, wat onder meer met sy realistiese romans bekendheid verwerf het, asook die essayis en skrywer van absurde romans Villy Sørensen (1929
=== Kookkuns ===
[[Lêer:Rote Grütze mit Vanillesoße.JPG|duimnael
Die tradisionele Deense kookkuns het sy oorsprong in die voor-industriële periode (die tydperk voor 1860) toe [[bier]] en swartbrood, gesoute en gerookte vleis as stapelvoedsel gebruik en as voorrade gestoor is. Geregte uit hierdie periode is nog steeds gewild, soos byvoorbeeld ''øllebrød'' ('n sop wat van alkoholvrye bier en [[suiker]] berei word), ''vandgrød'' ('n graanpap wat met water gekook word), ''gule ærter'' ('n sop wat van droë ertjies berei word), ''æbleflæsk'' (appels wat in vet gebraai en met stukkies spek bedien word), ''klipfisk'' ([[stokvis]]), ''finker'' (afval, lewer en longe), ''blodpølse'' (bloedwors) en ''grønlangkål'' (groenkool).
Line 370 ⟶ 373:
== Verwysings ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Denmark}}▼
{{Verwysings|2}}
== Eksterne skakels ==
▲{{CommonsKategorie-inlyn|Denmark}}
* {{en}} {{Wikivoyage|Denmark|Denemarke}}
{{Navigasie indeling Denemarke}}
| |||