Henk Rall: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Skep die bladsy vir Henk Rall
 
No edit summary
Lyn 1:
'''Hendrik Johannes Samuel Rall''' is 'n [[Suid-AfrikaanseAfrika]]anse [[skrywer]].<ref>Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980</ref> Hy is op 16 Junie 1938 op Parys in die Oranje-Vrystaat gebore<ref>Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/rallh.html</ref> as die oudste van ʼn'n gesin van vier seuns.<ref>Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983</ref>
 
== Lewe en werk ==
Sy skoolopleiding ontvang hy in sy tuisdorp en op Douglas in die Noord-Kaap, waar hy matrikuleer, en hy studeer dan verder in die letterkunde aan die [[Noordwes-Universiteit|Universiteite van Potchefstroom]], Oranje-Vrystaat, Suid-Afrika en Pretoria en behaal die B.A.-graad en in 1964 die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands. Hy verander hierna sy studierigting na die Geneeskunde en behaal die MB.ChB.-graad aan die Universiteit van Pretoria<ref>Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Rall,_Henk_(Hendrik_Johannes_Samuel)</ref> in 1969. Hy voltooi ook die ECFMG-eksamens voordat hy in 1969 na Amerika vertrek. Hier is hy eers verbonde aan ʼn'n hospitaal in New York en vanaf 1973 tot 1975 as mediese navorser by die Upjohn Company. By sy terugkeer behaal hy in 1978 sy Ph.D. Med.-graad in Geneeskunde aan die Universiteit van Stellenbosch met ʼn'n studie op die gebied van fertiliteitsbeheer getitel “''A comparison of the potential luteolytic effects of four prostaglandin analogues in the chacma baboon Papio ursinus''”. Hy vestig hom in Bellville, waar hy ʼn'n mediese praktyk as ginekoloog het en verbonde is aan die Departement van Obstetrie en Ginekologie aan Tygerberg Hospitaal. In 1979 word hy aangestel as mediese direkteur<ref>Anoniem “New director” “S.A. Medical Post” 10 Junie 1979</ref> en hoof van die navorsingsafdeling van Scherag en verhuis na Johannesburg. <ref>Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005</ref>
 
Verskeie artikels oor reproduktiewe fisiologie verskyn van hom in buitelandse mediese tydskrifte. Hy het al in feitlik alle wêrelddele gereis en is ʼn'n entoesiastiese jagter. As lid van ʼn'n internasionale jagorganisasie bring hy oor die jare ʼn'n besonderse versameling jagtrofeë en Africana-boeke oor die Afrika vasteland se jagterontdekkers byeen. Sy internasionale reputasie word daarin bewys dat hy opgeneem word in die “''International Who’s Who of Intellectuals''”. Hy is getroud en het ʼn'n seun en ʼn'n dogter.<ref>Rall, Henk Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein</ref>
 
== Skryfwerk ==
 
=== Radiodramas ===
Aanvanklik skryf hy vir die radio en verskeie van sy hoorspele word uitgesaai, soos “'''''Sy vrede'''''” in 1961 (gegrond op die inval van ʼn'n groep Kongolese in die koffieplantasies van Noord-Angola), “'''''Die poskoets'''''” in 1962, “'''''Soektog in die Kalahari'''''” in 1963 en “'''''Die grot van Combaai'''''” in 1966. 
 
=== Poësie ===
Van sy verse word sedert 1963 in ''Standpunte'', ''Kol'', ''Trek'' en ''De Arte'' gepubliseer, waarna die bundel “'''''ʼn 'n Son breek'''''” volg, waarin kort verse oor verskeie temas gebundel is, insluitende die buiteland, Suid-Afrika en sy natuur en sosiale satire. Hierin vertoon die digter nog ʼn'n gehegtheid aan “digterlike” of vernaamdoenerige taal, met heelwat woorde uit die natuurwetenskap wat gebruik word vir beelding. Enkele kwatryne maak ʼn'n gunstige indruk en daar is ook ʼn'n aantal mooi natuurbeelde in die bundel. “''Herfswind''” is ʼn'n treffende uitbeelding van die verdoemende effek wat die herfs op die lente se voortbrengsels het, terwyl “''Dood in die ys''” eweneens die dood as tema het, hierdie keer dié van die skipper en sy boot wat teen ʼn'n ysberg bots.
 
“'''''Wit-ryp'''''”<ref>Cloete, T.T. “Standpunte” Nuwe reeks 83, Junie 1969</ref> word in ses afdelings verdeel. “''Oor ys''” bevat verse oor die ys en wit van ʼn'n winterlandskap, terwyl “''Nuwe wêreld''” intellektuele verse is wat hoofsaaklik voorkeur gee aan ʼn'n aardse lewe en bestaan bo ʼn'n bo-aardse of hiernamaalse lewe. Dan is daar agt “''Haiku’s''”, aktuele gedigte oor “''Afrika''” wat beredenerend en beskrywend van aard is, terwyl “''Spel''” ʼn'n aantal kort gedigte oor onverwante onderwerpe bevat. Die bundel sluit af met die enkele gedig in “''Manifes''”, waarin die belangrikheid daarvan om in die oomblik te leef beklemtoon word.
 
“'''''Reise'''''” begin met ʼn'n afdeling met dieselfde naam, waarin die reisgedigte bekoorlik is met volop vreugde en son en die bestemming met afwagting en ekstase benader en ervaar word. Die antieke wêreld word ook ʼn'n bestemming, waar dit ʼn'n terugkeer word na ʼn'n meer primitiewe toestand. Die tweede afdeling (“''Tweespel''”) bevat liefdesgedigte, waarin veral die religieuse en die erotiese verken word. Die slotafdeling bevat meer intellektuele poësie, met besinning oor aktuele onderwerpe, insluitende die Kommunisme.
 
In “'''''Donker van mere'''''”<ref>Brink, André P. “Rapport” 23 Oktober 1976</ref> is die kern van die verse in die eerste afdeling (“''Stilte van mere''”) weer die ervaring van reis, geografies oor afstande, deur die tyd en innerlik, wat dan ook ʼn'n groot aantal liefdesverse insluit. Die tweede afdeling van die bundel (“''Wapens oor volke''”) verken die politieke aspekte van die geografiese gebiede waarin die digter reis.<ref>Cloete, T.T. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 17 no.2, Junie 1977</ref> Die derde afdeling (“''Bulle, winde, mense''”) bevat hoofsaaklik bespiegelende verse en beskrywingsverse.<ref>Snyman, Henning “Beeld” 27 September 1976</ref> “''Die toegegroeide tuine van my jeug''” bevat ʼn'n mooi teenstelling tussen die Bybelse en die eie “sondeval” asook die “toegegroeide paradys” van die spreker se jeug vergelyk met die Tuin van Eden. “''Molekulêre biologie''” gee ʼn'n interessante verbinding van suiwer intellek met die ekstase en emosie van ʼn'n mediese deurbraak. Die vierde afdeling is “''En weer te reis''”, wat weer reisverse bevat.
 
“'''''Proefskrif'''''”<ref>Brink, André P. “Rapport” 20 Maart 1983</ref> is, soos die titel aandui, ʼn'n fokus op die wetenskap en wetenskaplike en die verhouding wat die digter en mens deur die taal daarmee het.<ref>Cloete, T.T. “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 21 no. 3, Augustus 1983</ref> Die versreise neem die digter deur verskillende wêrelddele, deur die letterkunde en die kuns en eindelik ook deur die hart van die mens. Die spreker probeer sy ervarings wetenskaplik verwerk, maar vind dat die proses van skepping die proef ondermyn.<ref>Cloete, T.T. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 23 no. 4, Desember 1983</ref> Die patroonmatigheid van die lewe word ondersoek deur in drie afdelings te kyk na “''Materiaal en metodes''”, waar telkens terug gegryp word na die verlede en die geskiedenis; die “''Resultate''” waarbinne self-ironisering duidelik blyk; en laastens die “''Gevolgtrekking''”, wat telkens van teleurstelling getuig. “''Proefskrif''”<ref>Snyman, Henning “Standpunte” Nuwe reeks 172, Augustus 1984</ref> word in 1983 met die Perskorprys<ref>Anoniem “Perskorprys vir Letterkunde aan Henk Rall vir sy bundel, Proefskrif” “Tempo” 20 Junie 1983</ref> bekroon.
 
Na ʼn'n lang stilswye verskyn “'''''Geskrifte van ʼn'n vermiste digter'''''”<ref>Hambidge, Joan Woorde wat Weeg: http://joanhambidge.blogspot.co.za/2013/02/henk-rall-geskrifte-van-n-vermiste.html</ref> in 2008, wat verse  bevat oor terugkeer, na die land en na die poësie. Die openingsafdeling “''Onthou''” bevat herinneringe oor ʼn'n jeug in die Noord-Kaap. “''Skep''” is die tweede afdeling en handel soos die titel reeds suggereer veral oor kuns, die kreatiewe proses en digterskap terwyl die derde afdeling (“''Liefhê''”) die liefde as tema het.<ref>Odendaal, Bernard “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 46 no. 1, Herfs 2009: http://www.letterkunde.up.ac.za/resensies/46_1/Rev%2003%20Odendaal.pdf</ref> Die vierde afdeling se titel is “''Uitsê''” en bevat sosiaal-polities betrokke en religieuse verse, meermale in die streekstaal van die Noord-Kaap, oftewel die sogenaamde Oranjerivier-Afrikaans. “''Besin''” se gedigte is bespiegelend van aard en behandel onder andere geloof teen die agtergrond van wetenskaplike kennis. ʼn'n Interessantheid in die bundel is dat dit ingelei en gesluit word deur gedigte deur die uitgewer, wat so sy waardering en geneentheid teenoor die digter betuig.
 
Rall se verse word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder “''Groot verseboek''”, “''Die Afrikaanse poësie in ʼn'n duisend en enkele gedigte''”, “''Kraaines''”, “''Woordpaljas''”, “''Verse vir Opperman''”, “''Die goue vreugde''” en “''Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte''”. Die Hoërskool Groote Schuur se skoollied is deur hom geskryf. 
 
=== Prosa ===
Op prosagebied is sy kortverhaalbundel “'''''ʼn 'n Bokram by die see'''''”<ref>Brink, André P. “Rapport” 26 November 1978</ref> ʼn'n belangrike bydrae, waar veral sensualiteit in dramatiese en spannende, selfs gewelddadige, verhale weergegee word. Die deurlopende tema in hierdie verhale is die emosionele en erotiese spanning tussen mense. ʼn'n Hoogtepunt is die jagverhaal “''Omba muungu''” waar die jagter op die spoor is van ʼn'n magtige olifant. Deur die bybring van ou jagverslae word hierdie spesifieke jagtog ʼn'n simbool van die mensdom se jag op die dier en verkry dit ʼn'n noodlotsgevoel, waar die dood eindelik die oorwinnaar is en die jag in groot mate in die jagter se kop afspeel.<ref>Brink, André P. “Tweede Voorlopige Rapport” Human & Rousseau Kaapstad Pretoria Johannesburg Eerste uitgawe 1980</ref> “''Bloedbroers''” het as tema beide hoofkarakters se boosheid, gebind deur ʼn'n gemeenskaplike bose doelwit om ʼn'n silwerkruis te steel, ʼn'n kunswerk na die motief van die Malteserkruis wat simbool is van die doel om pelgrims te verpleeg en te beskerm. Die verteller is ʼn'n wapensmokkelaar vir woestynbewoners in Afrika.<ref>Olivier, Gerrit “Standpunte” Nuwe reeks 142, Augustus 1979</ref> Hy ontmoet sy eweknie op Malta, waar die verteller deur sy “broer” uitoorlê word in hulle onderlinge magspel. Van Rall se kortverhale word in versamelbundels opgeneem, waaronder “''Vuurslag''” en “''Wys my waar is Timboektoe''”, beide onder redaksie van Hennie Aucamp, en “''Die Afrikaanse kortverhaalboek''” van Abraham H. de Vries. Sy skets oor “''Khartoem''” verskyn in “''Stad en stedelig''”, ʼn'n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede.
 
Hy stel ook die versamelbundel “'''''Jagtye: ʼn'n keur van jagervarings uit Suider-Afrika'''''” saam, waarin die teks geïllustreer word met lyntekeninge deur Zakkie Eloff. Die boek is in drie afdelings verdeel, naamlik “''Wildernis en wild''”, “''Jagters en jaggoed''” en “''Vertelling tot verhaal''”, met skrywers soos Randolph H. Churchill, C.F. Gronum, J. von Moltke, Frederick Courteney Selous, P.J. Schoeman, Jan J. van der Post, Percy Fitzpatrick, Herman Charles Bosman, P.J. Haasbroek en vele ander wat verteenwoordig word. ʼn'n Groot aantal van die opgenome bydraes was oorspronklik in Engels, maar is knap vertaal deur die samesteller. Rall skryf ook artikels vir tydskrifte soos ''Suid-Afrikaanse Panorama'', ''Nieuws uit Suid-Afrika'' en resensies vir ''Die Beeld''.
 
Hy skryf ook langer prosa. “'''''Ringmure'''''”<ref>Cloete, T.T. “Standpunte” Nuwe reeks 83, Junie 1969</ref> kan gesien word as drie afsonderlike verhale (“''Die dokter''”, “''Con''” en “''Die stories''”) wat verskillende perspektiewe gee op dieselfde saak, of selfs as ʼn'n roman met drie afsonderlike hoofstukke en perspektiewe. Die verhale gee ʼn'n beeld van die mens in sy eensaamheid met die mure wat hy om hom gebou het. Deurlopend deur die verhale is die liefde en morele en emosionele vraagstukke, hetsy tussen ongehude man en vrou, tussen ʼn'n egpaar of in gewone medemenslike verhoudings. Die kind staan sentraal in al die verhale, veral die prenatale kind en die reaksie van die karakters daarop. Sommiges begeer ʼn'n kind, maar verkry nie die voorreg nie, terwyl ander in vrees lewe vir die verwekking van ʼn'n onwelkome kind.
 
“'''''In die tyd van die uil'''''”<ref>Botha, Riana “Die Volksblad” 22 Januarie 1990</ref> gee die toestand op die grensgebied in die Bosveld weer. ʼn'n Wit dokter vestig hom hier op ʼn'n plaas en bedien die wit boeregemeenskap, die swart inwoners en kom ook in aanraking met die swart vryheidsvegters.<ref>Liebenberg, Wilhelm “Vrye Weekblad” Somer / Herfs 1996</ref> Die verhaal word uit verskeie perspektiewe aangebied, waarin telkens nie net die perspektief nie, maar ook die taalgebruik dienooreenkomstig verander, wat die roman ʼn'n besondere bydrae tot die grensverhaal in ons prosa maak.<ref>Van Vuuren, Helize “Die Burger” 18 Januarie 1990</ref> Verskillende groepe se perspektiewe illustreer die teenstrydighede in hulle politieke beskouings, met die eindelike boodskap dat keuses gemaak behoort te word op morele oortuigings, eerder as op politieke dogma. Hierdie roman word in 1991 genomineer vir die Ou Mutual-prys.
 
“'''''Singleton’s chronicle'''''” is ʼn'n Engelse roman wat afspeel in die tyd van die ontdekking van diamante in Suid-Afrika in 1869. Dit is die ongewone liefdesdrama van die hoofkarakter Singleton, beskryf teen die agtergrond van die mense van diverse afkoms en beroepe wat hier saamgegooi is deur hulle drome en ervarings.
 
== Eerbewyse ==
In 1988 word sy vyftigste verjaardag deur die Afrikaanse Letterkundige Museum en navorsingsentrum in Bloemfontein herdenk en tree hy as spreker op met ʼn'n lesing oor “''Besluite en kanttekeninge by ʼn'n skrywerskap in Suid-Afrika circa 1988''”.
 
== Publikasies <ref>Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n86-134656/</ref> ==
'''1966''' - ʼn'n Son breek
 
'''1968'''
Lyn 52:
'''1976''' - Donker van mere
 
'''1978''' - ʼn'n Bokram by die see
 
'''1982''' - Proefskrif
Lyn 58:
'''1989''' - In die tyd van die uil
 
'''2008''' - Geskrifte van ʼn'n vermiste digter
 
'''2014''' - Singleton’s chronicle
Lyn 64:
'''<u>Samesteller</u>'''
 
'''1991''' - Jagtye: ʼn'n keur van jagervarings uit Suider-Afrika
 
== Ander verwysings ==
Lyn 76:
* Le Roux, André “Net flentertjies bly oor” “Die Volksblad” 22 Januarie 1990
* Smith, M.E. “Skrywer Henk stem kundiges wrewelrig” “Rapport” 10 Julie 1988
* LitNet ATKV-Skrywersalbum 13.01. Januarie 2009: [http://www.litnet.co.za/ www.litnet.co.za]
* http://www.worldcat.org/search?q=au%3ARall%2C+Hendrik+Johannes+Samuel.&qt=hot_author
 
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
 
{{DEFAULTSORT:Rall, Henk}}
[[Kategorie:Suid-Afrikaanse skrywers]]