Meteoroïde: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Perseid meteor and Milky Way in 2009.jpg|thumbduimnael|200px|’n Veelkleurige meteoor in die lug net links van die [[Melkweg]], 2009.]]

Sowat 15&nbsp;000 ton meteoroïdes, [[ruimtestof]] en verskeie soorte afval dring die [[Aarde]] se atmosfeer jaarliks binne.<ref>[http://www.abc.net.au/science/articles/2011/12/22/3396756.htm?site=science&topic=latest Stuart Gary -– '''Survey finds not all meteors the same''' -– ABC Science]</ref>

== Oorsig ==

[[Lêer:Esquel pallasite partial slice.jpg|thumbduimnael|200px|’n Stuk meteoriet wat in [[Argentinië]] ontdek is, te sien in die Natuurmuseum in [[Ottawa]], [[Kanada]].]]

== Meteoor ==

[[Lêer:Meteor burst.jpg|thumbduimnael|200px|’n Foto van ’n deel van die lugruim tydens ’n meteoorreën. Die foto is oor ’n taamlike tyd geneem. Die meteore het van ’n paar sekondes tot ’n paar minute uitmekaar plaasgevind.]]

Meteore raak tussen sowat 65 en 120&nbsp;km bo die Aarde sigbaar en disintegreer op hoogtes van 50 tot 95&nbsp;km. Sowat die helfte kom bedags voor, maar hulle is snags meer sigbaar. Groter voorwerpe is sigbaar vanweë die atmosferiese druk (nie wrywing nie) wat dit verhit sodat dit gloei en ’n blink streep gas en gesmelte deeltjies vorm. Die meeste gloei vir sowat ’n sekonde.

Meteore kan in meteoorreëns voorkom wanneer die Aarde deur ’n spoor van afval beweeg wat deur ’n komeet agtergelaat is, of soms vind dit sporadies plaas sonder ’n spesifieke rede.

| isbn = 0-521-82764-7}}:156</ref> of superbolied (-17 of helderder).<ref name="Belton" /><ref>{{Cite book

| isbn = 1-4020-6451-9}}:133</ref> Soms word die term bolied gebruik vir ’n vuurbal wat ontplof of ’n hoorbare klank skep.

== Meteoriet ==

[[Lêer:Two tektites.JPG|thumbduimnael|200px|Twee tektiele.]]

== Bekende meteore ==

* Die bekendste meteoor/meteoriet is dalk die [[Peekskill-meteoriet]] wat op 9 Oktober 1992 deur minstens ses verskillende mense op video's vasgelê is.<ref>[http://aquarid.physics.uwo.ca/~pbrown/Videos/peekskill.htm The Peekskill Meteorite 9 Oktober 1992-videos]</ref> Volgens ooggetuies het die vuurbal om 23:48 [[UT]] (±1&nbsp;min) oor [[Wes-Virginië]] begin. Dit was groenerig, het in ’n noordoostelike rigting beweeg en het op sy helderste ’n oënskynlike magnitude van -13 gehad. Oor ’n tydperk van meer as 40 sekondes het dit 700 tot 800&nbsp;km afgelê.<ref>Brown, P. et al., 1994. Nature, 367, 6524 -– 626</ref> Die meteoriet is gevind by Peekskill, [[New York (staat)|New York]], waarvandaan dit sy naam kry. Dit het ’n massa van 12,4&nbsp;kg gehad.<ref>"Meteoritical Bull", deur Wlotzka, F., in "Meteoritics", #75, 28, (5), 692, 1994</ref> Videorekords dui aan daar was verskeie ander meteoriete saam met hom wat oor ’n groot gebied versprei was. Dit is onwaarskynlik dat dié meteoriete gevind sal word in die ruwe terrein naby Peekskill.

* 2008 TC₃ is op 6&nbsp;Oktober 2008 ontdek en het die Aarde se atmosfeer die volgende dag binnegedring naby ’n afgeleë gebied in [[Soedan]]. Dit was die eerste keer dat ’n meteoroïde opgemerk en gevolg is voordat dit die Aarde getref het.

* ’n Groot vuurbal is op 8 Oktober 2009 in die lug bo Bone, [[Indonesië]], opgemerk. Dit is vermoedelik veroorsaak deur ’n asteroïde van sowat 10 meter in deursnee. Die vuurbal het ’n geskatte energie van 50 kiloton [[TNT]] gehad, sowat twee keer soveel as die [[Nagasaki]]-[[atoombom]]. Geen beserings is aangemeld nie.<ref name="NEO165">{{cite web |date=23 Oktober 2009 |title=Asteroid Impactor Reported over Indonesia |publisher=NASA/JPL Near-Earth Object Program Office |author=Don Yeomans, Paul Chodas en Steve Chesley |url=http://neo.jpl.nasa.gov/news/news165.html |accessdate=2009-10-30}}</ref>

* ’n Groot bolied is op 18 November 2009 oor Suidoos-[[Kalifornië]], Noord-[[Arizona]], [[Utah]], [[Wyoming]], [[Idaho]] en [[Colorado]] gerapporteer. Om 12:07&nbsp;vm. het ’n sekuriteitskamera by die W.L. Eccles-sterrewag die beweging van die voorwerp in ’n noordelike rigting op video vasgelê.<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=XiL1UGbHXSI |title=W.L Eccles-sterrewag, 18 Nov. 2009, Noord-kamera|publisher=Youtube.com |date=2009-11-18 |accessdate=2012-07-31}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=kE109bKQESw |title=W.L. Eccles-sterrewag, 18 Nov. 2009, Noordwes-kamera |publisher=Youtube.com |date=2009-11-18 |accessdate=2012-07-31}}</ref> ’n Groot ontploffing het plaasgevind toe ’n aansienlike stuk van die voorwerp afbreek. ’n Spoor van die voorwerp het daarna steeds in ’n noordelike rigting beweeg. Die skok van die finale ontploffing het by sewe seismologiese stasies in Noord-Utah geregistreer.

== Geskiedenis ==

Hoewel meteore reeds in antieke tye bekend was, is hulle nie voor vroeg in die 19de eeu as ’n astronomiese verskynsel beskou nie, maar as ’n atmosferiese verskynsel soos [[weerlig]] – dit is nie verbind met vreemde verhale van klippe wat uit die lug val nie. [[Thomas Jefferson]] het geskryf: "Ek sal eerder glo ’n Yankee-professor jok as dat klippe uit die hemel val."<ref name=jefferson>[http://www.amsmeteors.org/about.html#early amsmeteors.org] The Early Years of Meteor Observations in the USA</ref> Hy het verwys na die [[Yale-universiteit|Yale]]-professor Benjamin Silliman se ondersoek na ’n 1807-meteoriet wat in Weston, [[Connecticut]], geval het.<ref name="jefferson" /> Silliman het geglo die meteoor het ’n [[Kosmos|kosmiese oorsprong]] gehad, maar sterrekundiges het nie veel aandag aan meteore gegee voor die skouspelagtige meteoorstorm van November 1833 nie.<ref name=1833leonids>[http://meteorshowersonline.com/showers/leonidhis.html meteorshowersonline.com]</ref> Mense regoor die Oos-VSA het duisende meteore gesien wat van ’n enkele punt in die lug gekom het. Waarnemers het opgemerk dat die uitstralingspunt saam met die sterre beweeg en in die [[sterrebeeld]] [[Leeu (sterrebeeld)|Leeu]] bly.<ref>{{Cite journal

Die sterrekundige Denison Olmsted het die storm intensief ondersoek en tot die gevolgtrekking gekom dat dit ’n kosmiese oorsprong het. Ná die bestudering van historiese rekords het Heinrich Olbers voorspel dat die storm in 1867 sou terugkeer, en dit het sterrekundiges se aandag op die probleem gevestig. Hubert Newton se deegliker historiese werk het daartoe gelei dat die datum van die terugkeer tot 1866 vervroeg is, wat toe in die kol was.<ref name="1833leonids" /> Met Giovanni Schiaparelli se verbinding van die [[Leoniede]] (soos hulle nou genoem word) met die komeet Tempel-Tuttle, is die kosmiese oorsprong van meteore eindelik bevestig.<ref>[http://astroprofspage.com/archives/318 astroprofspage.com] October's Orionid Meteors</ref>

== Galery ==

<gallerycenter><centergallery>

Lêer:Meteor_BolideMeteor Bolide.JPG|’n Vuurbal oor die woestyn van Sentraal-[[Australië]].

== Verwysings ==

== Eksterne skakels ==

* [http://www.cbc.ca/cp/science/080307/g030708A.html Astronomers spot meteor streaking across central Ontario sky] -– CBC News, 7 Maart 2008

* [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Meteors Meteoroids Page] at [http://solarsystem.nasa.gov/ Nasa se Solar System Exploration]

* [http://www.fireballhistory.com/ -A History of Meteors and Other Atmospheric Phenomena]

* [http://science.howstuffworks.com/question486.htm how stuff works : atmospheric penetration of meteorites]

* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Meteoroid|Engelse Wikipedia]]