Bulgare: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k →Geskiedenis: replaced: 8de → 8ste using AWB |
Uitgebrei |
||
Lyn 1:
: ''Hierdie artikel handel oor die etniese groep. Vir die taal, sien [[Bulgaars]].''
{{Etniese groep
| beeld = [[Lêer:Famous Bulgarians mosaic 3.jpg|300px]]
| onderskrif =
| groep = Bulgare
| bevolking = ca. 9–11,3 miljoen<ref>{{en}} {{cite book |author=Steven L. Danver |title=Native Peoples of the World |url=https://books.google.bg/books?id=vf4TBwAAQBAJ&pg=PA271&dq=bulgarians+9+million&hl=en#v=onepage&q=bulgarians%209%20million&f=false |work=google.bg |accessdate=27 April 2016}}</ref><ref name=Cole>{{en}} {{cite book |author=Jeffrey E. Cole |title=Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia |url=https://books.google.bg/books?id=M9fDifnkMJMC&pg=PA55&dq=bulgarians+9+million&hl=en#v=onepage&q=bulgarians%209%20million&f=false|work=google.bg |accessdate=27 April 2016}}</ref><ref>{{en}} {{cite book |author=Joan A. Argenter, R. McKenna Brown |title=On the Margins of Nations |url=https://books.google.bg/books?id=UM3BMtn6TmcC&pg=PA16&dq=bulgarians+four+million+outside+bulgaria&hl=en#v=onepage&q=bulgarians%20four%20million%20outside%20bulgaria&f=false |work=google.bg publisher=Foundation for Endangered Languages. Conference ||accessdate=27 April 2016}}</ref>
| plek = {{vlagland|Bulgarye}} ~6 miljoen<br />
{{vlagland|Turkye}} 300 000–600 000<ref>{{en}} {{cite book|title=Ethnologue: Languages of the World|editor=Gordon, Raymond G., Jr.|publisher=SIL International|location=Dallas, Texas|year=2005|edition=Fifteenth|isbn=978-1-55671-159-6|url=http://www.ethnologue.com|chapterurl=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=TRE|chapter=Languages of Turkey (Europe)}}</ref><ref>{{tr}} {{cite web|url=http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008&ver=16|title=Türkiye'deki Kürtlerin sayısı!|date=6 Junie 2008|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Griekeland}} 300 000<ref name="Брой на българите в чужбина по данни от МВнР по ЗДОИ">{{bg}} {{cite web|title=Брой на българите в чужбина по данни от МВнР по ЗДОИ, 2011|url=http://www.eurochicago.com/2012/04/v-tchuzhbina/|publisher=EuroChicago.com|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Oekraïne}} 204 574–500 000<ref>{{en}} {{cite web|url=http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/nationality_population/nationality_1/s5/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=20&rz=1_1&rz_b=2_1%20&n_page=2|title=Ukrainian 2001 census|publisher=ukrcensus.gov.ua|accessdate=27 April 2016}}</ref><ref>{{bg}} {{cite web|title=Bulgarians in Ukraine |url=http://www.parliament.bg/bg/news/ID/2098|publisher=Bulgarian Parliament|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Duitsland}} 183 263–283 000<ref>{{de}} {{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) |accessdate=27 April 2016}}</ref><ref name="Италианските българи">{{bg}} {{cite web |title=Италианските българи |url=http://www.24chasa.bg/Article.asp?ArticleId=2260541 |publisher=24 Chasa |date=26 Augustus 2013 |accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Spanje}} 151 579–350 000<ref>{{es}} {{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2014/l0/&file=00000010.px&type=pcaxis|title=Población y Edad Media por nacionalidad y sexo||publisher=Instituto Nacional de Estadística|date=1 Januarie 2014|accessdate=27 April 2016}}</ref><ref>{{en}} {{cite book|author=Tanya Dimitrova, Thede Kahl|title=Migration from and towards Bulgaria 1989–2011|url=https://books.google.bg/books?id=FXvYAQAAQBAJ&pg=PA56&dq=bulgarians+in+spain+350000&hl=en#v=onepage&q=bulgarians%20in%20spain%20350000&f=false|publisher=Frank & Timme GmbH|page=56|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Verenigde State}} 97 248–300 000<ref>{{en}} {{cite web|url=http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_12_1YR_B04003&prodType=table|title=Total Ancestry Reported|publisher=United States Census Bureau|date=2012|accessdate=27 April 2016}}</ref><ref>{{en}} {{cite book|author=Carlos E. Cortés|title=Multicultural America: A Multimedia Encyclopedia|url=https://books.google.bg/books?id=VQ1zAwAAQBAJ&pg=PA404&dq=bulgarian+descent+united+states&hl=en#v=onepage&q=bulgarian%20descent%20united%20states&f=false|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Moldowa}} 79 520<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.statistica.md/pageview.php?l=en&idc=295&id=2234|title=Moldovan 2004 census|publisher=statistica.md|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Argentinië}} 70 000<ref>{{bg}} {{cite web|url=http://www.mfa.bg/bg/index.php?option=com_content&task=view&id=14306&Itemid=390|title=Ministry of Foreign Affairs of Bulgaria – Bulgarians in Argentina|publisher=mfa.bg|accessdate=29 April 2008}}</ref><br />
{{vlagland|Verenigde Koninkryk}} 65 000–150 000<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/internationalmigration#tab-data-tables|title=UK Migration Statistics Quarterly 2014 – Bulgarians in the UK|publisher=|accessdate=27 April 2016}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://books.google.bg/books?id=8c6D4GxwhVsC&pg=PA351&dq=bulgarians+in+uk+number&hl=en#v=onepage&q=bulgarians%20in%20uk%20number&f=false |title=Ethnologia Balcanica|page=349|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Brasilië}} 62 000<ref>{{bg}} {{cite web|url=http://www.btv.bg/article/340509213-Braziliya_prezidentski_izbori_i_Dilma_Rusef.html|title=bTV – estimate for Bulgarians in Brazil|publisher=btv.bg|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Italië}} 56 576–120 000<ref name="Италианските българи" /><ref>{{it}} {{cite web |url=http://demo.istat.it/str2014/index.html |title=Demo ISTAT |publisher=ISTAT |accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Kanada}} 30 485–70 000<ref name="Брой на българите в чужбина по данни от МВнР по ЗДОИ" /><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |title=2011 National Household Survey: Data tables |author=Statistics Canada |accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Frankryk}} 30 000–50 000<ref>{{en}} {{cite book|author=Tanya Dimitrova, Thede Kahl|title=Migration from and towards Bulgaria 1989–2011|url=https://books.google.bg/books?id=FXvYAQAAQBAJ&pg=PA39&dq=bulgarians+in+france+number&hl=en#v=onepage&q=bulgarians%20in%20france%20number&f=false|publisher=Frank & Timme GmbH|page=39|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Rusland}} 24 038–330 000<ref name=Cole/><ref>{{ru}} [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls Russia 2010 census]</ref><br />
{{vlagland|Nederland}} 23 308<ref>{{nl}} {{cite web|url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=37325&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=a&D6=l&VW=T|title=CBS StatLine - Bevolking; generatie, geslacht, leeftijd en herkomstgroepering, 1 januari|work=cbs.nl|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Oostenryk}} 22 436<ref>{{de}} {{cite web|url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html|title=Bevölkerung nach Staatsangehörigkeit und Geburtsland|author=STATISTIK AUSTRIA|work=statistik.at}}</ref><br />
{{vlagland|Serwië}} 18 543<ref>{{en}} {{sr}} {{cite web|url=http://media.popis2011.stat.rs/2012/Nacionalna%20pripadnost-Ethnicity.pdf|title=Serbian 2011 census|publisher=Statistical Office of the Republic of Serbia|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Suid-Afrika}} 15 000–20 000<ref>{{bg}} {{cite web|url=http://www.mfa.bg/bg/113/pages/view/5163|title=Ministry of Foreign Affairs of Bulgaria – Bulgarians in South Africa|publisher=mfa.bg|accessdate=8 Februarie 2011}}</ref><br />
{{vlagland|België}} 13 171<ref>{{fr}} {{cite web|url=http://statbel.fgov.be/fr/modules/publications/statistiques/population/population_natio_sexe_groupe_classe_d_ges_au_1er_janvier_2010.jsp|title=Population par nationalité, sexe, groupe et classe d'âges au 1er janvier 2010|work=fgov.be|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Pole}} 10 000–12 000<ref>{{bg}} {{cite web|url=http://www.mfa.bg/bg/57/pages/view/4924|title=Ministry of Foreign Affairs of Bulgaria – Bulgarians in Poland|publisher=mfa.bg|accessdate=}}</ref><br />
{{vlagland|Swede}} 8 325<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/en/ssd/START__BE__BE0101__BE0101E/UtrikesFoddaR/table/tableViewLayout1/?rxid=2b341905-7e62-4ea0-ae41-ccd602b6bed6|title=Statistik Sverige|publisher=Statistik Sverige|accessdate=}}</ref><br />
{{vlagland|Denemarke}} 7 718<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.statistikbanken.dk/statbank5a/SelectTable/omrade0.asp?SubjectCode=02&PLanguage=1&ShowNews=OFF|title=Population and elections - StatBank Denmark - data and statistics|work=statistikbanken.dk|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Portugal}} 7 553–12 000<ref>{{pt}} {{cite web|url=http://sefstat.sef.pt/Docs/Distritos_2013.pdf|title=National Institute of Statistics of Portugal – Foreigners in 2013|publisher=sefstat.sef.pt|accessdate=27 April 2016}}</ref><ref>{{bg}} {{cite web|url=http://www.aba.government.bg/?show=38&nid=997|title=Bulgaria's State Agency for Bulgarians Abroad – Study about the number of Bulgarian immigrants as of 03.2011|publisher=aba.government.bg|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Tsjeggië}} 7 387<ref>{{cz}} {{cite web|url=http://www.czso.cz/csu/cizinci.nsf/t/84003FF6B6/$File/c01t01.pdf|title=Czech Statistical Office – Foreigners in 11.2011|publisher=czso.cz}}</ref><br />
{{vlagland|Roemenië}} 7 336<ref>{{ro}} {{cite web|url=http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/sR_TAB_11.xls|title=Romanian 2011 census|publisher=edrc.ro}}</ref><br />
{{vlagland|Kasakstan}} 6 915<br />
{{vlagland|Verenigde Arabiese Emirate}} 6 000–7 000<ref>{{bg}} {{cite web|url=http://www.bulgaria-news.bg/category/world/tourism/article/post1110.html|title=ЩЕ ПРИВЛИЧАМЕ ТУРИСТИ ОТ ОАЕ ЧРЕЗ ДИРЕКТНИ ПОЛЕТИ|publisher=Bulgaria News|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Australië}} 5 436<ref>{{en}} {{cite web|url=https://www.border.gov.au/ReportsandPublications/Documents/research/people-australia-2013-statistics.pdf|title=Australian 2011 census|publisher=abs.gov.au|accessdate=27 April 2016}}</ref><br />
{{vlagland|Noorweë}} 5 227<ref>http://www.ssb.no/eninnvbef</ref>
| taal = [[Bulgaars]]
| geloof = 2011-sensus in Bulgarye:<ref>{{bg}} {{cite web|url=http://www.nccedi.government.bg/print.php?category=92&id=2249&print=yes|title=Национален съвет за сътрудничество по етническите и интеграционните въпроси|work=government.bg|accessdate=27 April 2016}}</ref>
:[[Bulgaars-Ortodokse Kerk]] – < 75%
:Ongebonde – > 12%
:[[Islam|Soennitiese Islam]] – > 1%
:[[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]] – > 0,5%
:[[Protestantisme|Protestante]] – > 0,5%
| verwante = Ander [[Suid-Slawiese tale|Suid-Slawiese volke]] soos [[Bosniake]], [[Kroate]], [[Macedoniërs]], [[Montenegryne]], [[Serwiërs]] en [[Slowene]]<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.ethnologue.com/subgroups/south-36 | title=Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, South | publisher=[[Ethnologue]] | accessdate=14 Oktober 2015}}</ref>
}}
Die '''Bulgare'''
== Geskiedenis ==
[[Lêer:The Great Basilica Klearchos 1.jpg|duimnael|links|Gedeeltelike rekonstruksie van die Groot Basilica in die eerste hoofstad van die Bulgaarse Ryk, Pliska.]]
[[Lêer:53-manasses-chronicle.jpg|duimnael|links|Bulgare onder leiding van Khan Krum verslaan die Bisantyne by die Slag van Adrianopel (813)]]
[[Lêer:Bulgaria-Fanagoria-04.JPG|duimnael|links|Rekonstruksie van 'n Proto-Bulgaarse tent in die Etnografiese Kompleks Fanagoria naby [[Warna]]]]
Omstreeks of ná 612 n.C. het [[Slawiërs|Slawiese]] groepe hulle uitbreiding op die [[Balkan]]skiereiland gerig en hulle in die [[Bisantynse Ryk|Oos-Romeinse]] provinsies Moesia en Thracia gevestig. Die naam "Bulgaar" of "Bolgaar" is oorspronklik gebruik om na die sogenaamde Proto-Bulgare (Bulgaars: прабългари) te verwys wat in die 7de eeu uit hulle stamgebiede in die [[Swartsee]]steppe verdring is en onder Khan Asparuch en Khan Kuwer na die Balkan geëmigreer het. Hier het hulle ná vyandelike botsings twee onafhanklike khanate met die toestemming van die Bisantyne gestig: Asparuch die sogenaamde Eerste Bulgaarse Ryk in die Dobroedja (679) en Kuwer 'n tweede ryk in die huidige Masedonië (680).
Navorsers neem tans aan dat die Proto-Bulgare net 'n klein bolaag van die samelewing gevorm het en geleidelik deur die Slawiessprekende meerderheid geassimileer is, terwyl die etnoniem Bulgare na alle onderdane van die Bulgaarse khans begin verwys het. Wetenskaplikes tref eers ná die kerstening van die Bulgare in 864 geen onderskeiding meer tussen Bulgare en Proto-Bulgare nie. Die Eerste Bulgaarse Ryk is tot en met 1018 deur Proto-Bulgare geregeer en het daarna onder Bisantynse bewind gekom. Gelyktydig het nog 'n Bulgaarse ryk met 'n [[Turkse volke|Turkse bevolking]] aan die bolope van die [[Wolga]]rivier bestaan. Na hierdie sogenaamde [[Wolga-Bulgarye|Wolga-Bulgare]] is steeds as "Bolgare" verwys.
Die derde element in die Bulgaarse etnogenese was volgens die Bulgaarse nasionale geskiedskrywing die Thrakiërs, 'n volk wat sedert die 2de millennium v.C. die suide en vanaf die 8ste eeu v.C. ook die noordelike dele van die Balkanskiereiland bewoon het. Die beduidendste stedelike nedersettings en handelsplekke aan die Swartsee gaan terug na hierdie volk. Die moontlikheid bestaan dat daar in die 7de eeu nog 'n grotendeels geromaniseerde Thrakiese bevolking naas geïmmigreerde Slawiërs in die Bulgaarse khanate was, tog bly hierdie bewering steeds omstrede. Kritici beskou dié hipotese as 'n poging om 'n etniese kontinuïteit te konstrueer wat na die antieke bevolking van die gebied teruggaan.
Volgens historiese dokumente het die Bisantyne voor die Slawiese immigrante geswig, terwyl die meeste stede en nedersettings hul Slawiese en Thrakiese name oor 'n lang tydperk behou het en botsings met die inheemse bevolking blykbaar nie voorgekom het nie. Die meeste geskiedkundiges neem egter aan dat die Thrakiërs lankal geromaniseer of gehelleniseer was toe die Slawiërs na die Balkan uitgebrei het.
== Godsdiens ==
[[Lêer:Bulgarian orthodox cross E2.jpg|duimnael|links|'n Bulgaars-Ortodokse kruis by die Sint-Panteon-kerk in Bojana, [[Sofia]]]]
[[Lêer:Alexander Nevsky Cathedral, Sofia (by Pudelek).JPG|duimnael|links|Bulgarye se patriargale katedraal, die Aleksander Nefski-herdenkkatedraal in [[Sofia]]]]
Christelike gemeentes van geromaniseerde Thrakiërs het al voor die stigting van die Bulgaarse Ryk in 679 en ook onder die Proto-Bulgare (Khan Kubrat) bestaan, maar hulle was nie representatief vir die groot meerderheid van die bevolking nie wat hoofsaaklik uit Slawiërs en Proto-Bulgare bestaan het – twee volksgroepe met hul eie heidense gode en godhede.
Die Proto-Bulgare het die hemelgod Tangra as hul oppergod vereer, terwyl die Slawiese godsdiens meer of min as natuurreligie beskryf kan word en die aanbidding van 'n aantal oppergode soos [[Peroen]], [[Swarog]] of Svarožić ingesluit het. Dit is tans nie bekend of enkele Slawiërs destyds al die Christelike geloof oorgeneem het nie.
Met die kerstening van Bulgarye tydens die tweede helfte van die 9de eeu het hierdie godsdienstige verskille tussen die etniese groepe verdwyn. Die Bulgaarse volk het die [[Christendom]] in 864 onder Khan Boris I deur Photios I, die [[Patriargaat van Konstantinopel|patriarg van Konstantinopel]], as staatsreligie aanvaar.
Die [[Bulgaars-Ortodokse Kerk]] is in 927 deur die Bisantynse keiser [[Romanos I van Bisantium|Romanos I Lakapenos]] en die Bisantynse senaat as [[Outokefalie|outokefale]] gekanoniseerde Ortodokse patriargaat-kerk erken en is sodoende een van die oudste Christelike kerke ter wêreld. Die vroeë kerstening onder Cyrillus en Methodius – ander Slawiese volke het die nuwe geloof eers later oorgeneem – was een van die belangrikste gebeurtenisse in die Bulgaarse geskiedenis en het die nasionale identiteit van Bulgare versterk. Die meerderheid Bulgare is vandag steeds Ortodokse Christene.
== Taal ==
[[Lêer:Ocslavonic.svg|duimnael|[[Cyrilliese alfabet]] van die [[Middeleeue|middeleeuse]] Ou Bulgaarse taal]]
Die oorgrote meerderheid Bulgare praat Bulgaars, 'n Suid-Slawiese taal, as hul [[moedertaal]]. Dit is nie verwant aan die uitgestorwe tale van die Wolga- en Proto-Bulgare nie wat deel uitmaak van die Oghuriese of Bolgaarse tak van die [[Turkse tale|Turkse taalfamilie]].
Vanweë die uitbreiding van die Oud-Bulgaarse taal en kultuur (waaronder die ontwikkeling van die
== Etniese groepe ==
[[Lêer:Bulgarian folk group Svetlina.jpg|duimnael
Die Bulgaarse volk kan volgens geografiese geweste in 'n aantal etniese groepe onderverdeel word:
* in Thrasië – Thrakiese Bulgare of Thrakiërs (wat nie met die antieke Thrakiërs verwar moet word nie)
* in die Balkangebergte – Balkaners of Balkandjii
Line 74 ⟶ 86:
* in der Dobroedja – Dobroedjaners of Dobroedjanzi
* in die Sofia-vlakte – Sjope of Sjopi
* in Makedonië – Makedoniese Bulgare of
* in die gewes Silistra-Tutrakan – Charzeoërs of Charzoi.
Kleiner etniese groepe sluit die Tronke in die Strandja-bergreeks, die Poljaners of die Kapanzers in die Ludogorie in. Bulgaarssprekende
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Bulgarians}}
[[Kategorie:Bulgare| ]]
[[Kategorie:Slawiërs]]
[[Kategorie:Etniese groepe in Asië]]
[[Kategorie:Etniese groepe in Noord-Amerika]]
[[Kategorie:Etniese groepe in Suid-Amerika]]
| |||