Goties: Verskil tussen weergawes

|state=Oium, Dakië, PannoniaPannonië, Italë[[Italië]], [[Gallië]], [[Iberiese Skiereiland|Hispania]], [[Krim.]]

|streek=[[MiddelSentraal-Europa]]

|iso1=-|iso2=got|iso3=got

'''Goties''' is die bekendste [[taal]] van die uitgestorwe [[Oos-Germaanse tale|Oos-Germaanse]] tak]] van die [[Germaanse tale]]. Vroeër is Goties, as Oos-Germaanse taal, as 'n vertakking van [[Noord-Germaanse tale|Noord-Germaans]] beskou.<ref>[[Edith_HEdith H._Raidt Raidt|Raidt, E.H.]] 1976. ''Afrikaans en sy Europese verlede: Van Tacitus tot Van Wyk Louw''. Elsiesrivier: Nasou Beperk, bl. 3: ''Op grond van taalkundige, etnografiese en argeologiese studies het dit duidelik geword dat Oos-Germaans (wat Goties insluit) eintlik 'n vertakking van Noord-Germaans is. Daarom is 'n indeling in Noord-Germaans en Suid-Germaans vir die tyd voor Christus korrekter.''</ref> Goties se bekendheid is te danke aan die vertaling van die [[Bybel]] uit die [[4de eeu]] n.C. Die Bybelvertaling, van [[Wulfila]], is die oudste bekende lang Germaanse teks, en daarom is Goties baie belangrik vir die herbou van [[Oergermaans]]. Dit het waarskynlik êrens op die [[Balkan]] ontstaan.

Verreweg die belangrikste bron vir die Gotiese taal is inderdaad die Bybelvertaling van Wulfila. 'n Groot deel hiervan het verlore gegaan. Meer as die helfte van die Evangelies het bewaar gebly in die Codex Argenteus, die Briewe van Paulus en een deel van Nehemia. Nog 'n belangrike Gotiese dokument is die Skeireins, wat kommentaar op die Evangelie volgens Johannes lewer. Die Bybel van Wulfila gebruik 'n eie alfabet, die [[Gotiese alfabet]].

Daar word aangevoer dat die Duitse[[Duits]]e godsdiensleenwoorde ''kerk'', ''pinkster'', ''doop'' en ''vas'' stam uit Goties, wat deur die [[Hoogduitse tale|Hoogduitse]] invloed in [[Nederlands]]-[[Afrikaans]] beland het.<ref>Ponelis, F.A. 1989. Nederlands-Afrikaans: die Europese agtergrond van Afrikaans. In: Botha, T.J.R. (red). ''Inleiding tot die Afrikaanse taalkunde''. Tweede, hersiene uitgawe. Kaapstad: Academica, bl. 50-51: ''Die woorde'' kerk, pinkster, doop'' en ''vas'' het uit Hoogduits in Nederlands-Afrikaans oorgegaan ... Hulle stam uit die sfeer van die Gotiese Christendom (die Arianisme). Teen 400 n.C. was daar betrekkinge tussen die Beiere in Suid-Duitsland en die ryk van die magtige Gotiese vors Theodorik die Grote verder oos van die Donou langs. Vanuit die Beierse kerksentrum Salzburg het die betrokke woorde toe uiteindelik in Nederlands-Afrikaans beland.''Kerk'' en ''pinkster'' stam uit die Grieks ''kyrikón'' en ''pentekoste'' (vyftigste dag na pase) onderskeidelik. (Grieks was naamlik vir die Gote as godsdienstaal nog belangriker as Latyn.) ''Doop'' en ''vas'' is eg Germaanse woorde, maar leenvertalings (leenuitbreidings). ''Doop'' het oorspronklik beteken ''indoop'', met ander woorde ''onderdompeling'', en hou verband met ''diep''. Hierdie woord staan dus duidelik uit die Goties-Ariaanse sfeer, waarbinne die grootdoop aangehang is. ''Vas'', oorspronklik "in ag neem, vashou", is 'n leenvertaling van Latyn ''observare'' "in ag neem, vas".</ref>

In hul nuwe tuiste aan die [[Vistula|Weichsel]]mondingWeichselmonding het die Gote dalk wel van Pytheas van [[Marseille]] (4de eeu voor Christusv.C.) geweet, indien 'n aanhaling uit sy reisverhaal by Plinius (Nat. hist. 37,35) inderdaad op die Gote betrekking het. By laasgenoemde skrywer, by Tacticus en Ptolemaeus, word die volk ook volgens oorlewering verbind met die Oosseekuste. Wanneer die Gote se naam weer in die geskiedenis opduik, het hul tot tyd en wyl aan die [[Swartsee]] gewoon, vanaf die [[Don]] tot by die [[Donau]]monding. Wanneer presies die trek daarheen plaasgevind het, is onbekend; gewoonlik word die begin van die landverhuising omtrent na die middel van die 2de eeu n.C. geskat, wanneer hulle die sogenaamde Markomanne-oorlog (166-180 n.C.) sou veroorsaak het.

Die rigting van hul trektog word deur 'n verklaring van Jordanes opgeteken wanneer hy skryf dat die Gote deur die vrugbare landskap Oium (= goties, ''*aujom''), oftewel "Waterland", getrek het (in vermoedelik die Pripjat- of Swart Aarde (Tsjernosom)-gebied). Nadat hulle in hul nuwe woonplek aangekom het, trek hulle na hul plundertogte verder na Moesië, [[Thrakië]] en [[Klein-Asië]], waar hul gou weer slaags geraak het met die [[Romeinse Ryk]] - spesifiek van die [[Bisantynse Ryk|Oos-Romeinse heersers]]. Eindelik word enkele Gote-dele binne die ryksgrense vasgestel, in Klein-Asië bekend as ''Γοτϑογϱαῖχοι'', noord van die Donau en in die Provinsie DakienDakië. Ander Gote tree as soldate in diens van die Romeinse Ryk en veg as sodanig teen die Perse[[Persiërs]] of word na [[Egipte]] in die garnisoen gestuur.

Die Gote by die Swartsee het uit twee hoofstamme bestaan, die Greutungi en Tervingi, of andersins bekend as die Oos- en Wes-Gote. Laasgenoemde tree weens geografiese ligging hoofsaaklik met die Romeine in wisselwerking en wyk grotendeels uit voor die Hunnestorm[[Hunne]]storm na die Balkanskiereiland. Terwyl die Oos-Gote deur Ermanarik verslaan is, het die Oos-Romeinse keiser [[Valens]] die asielsoekende Wes-Gote as bondgenote aanvaar (wat sodoende sy leër kon aanvul).

Oor die innerlike lewe van die Gote is min te wete; tog dui die heropbouings van hul eiesoortige kunsstyl dat hulle gou na hul nederlaag by die Swartsee onder die invloed van die Grieks-Skitiese kultuur gekom het. Op hul dierversieringskuns is twee duidelik herkenbare strominge te vinde: 'n noordelike stroming van die Noord-Germane en 'n suidelike stroming wat vanuit die Donauloop na die Kontinentaalgermane uitgebrei het. Dieselfde kultuurstroom is ook van toepassing op die oorskakeling van die skrif by die [[Germane]], by wie dit eers as runeskrif in oefening kom. Heel waarskynlik kan die uitvind van die runealfabet onder die Gote toegeskryf word aan die invloed van die Griekse en Romeinse kultuur en alfabet.<ref>[https://archive.org/details/einfhrungindas00feis Feist, Sigmund. 1922. ''Einführung in das Gotische: Texte mit Übersetzungen und Erläuterungen''. Berlin: B.G. Teubner. bl. 1-2.]</ref>

{{verwysingsVerwysings|2}}