Denemarke: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Administrateur CommonsDelinker vervang "Kalmar_Union_ca._1500.svg" met "Kalmar_Union_ca._1400.svg" omrede: File renamed: File renaming criterion #3: To correct obvious errors |
Alias (besprekings | bydraes) k woordkeuse |
||
Lyn 109:
Ander belangrike aspekte, wat 'n groot invloed op die Deense geskiedenis uitgeoefen het, was die betrekkinge met die Europese vasteland en die uitbreiding van die Deense magsgebied in oorsese gebiede soos [[Engeland]], Ysland en Groenland in die [[Wikings|Wiking-tydperk]].
Gedurende die
In die 19de eeuse konflik met Duitsland oor Sleeswyk en Holstein en die Duitse minderheid in die suide van die land moes Denemarke sy suidelike gebiede uiteindelik in 1864 aan Duitsland afstaan en het vervolgens 'n beleid van politieke neutraliteit gevolg.
Lyn 116:
=== Die Middeleeue ===
Denemarke was reeds in sy voorgeskiedenis deur Germaanse stamme bewoon. Die eerste historiese dokumente, wat na die Deense volk verwys, dateer egter eers uit die
Die Denekoning Dan, na wie die land vernoem sou wees, is eerder 'n legendariese as 'n historiese figuur. Denemarke is aanvanklik deur plaaslike heersers geregeer, en omtrent 800 het een van hulle, Gøttrik, die sogenaamde Danewerk, 'n versterking suid van die Schleirivier ter beskerming teen aanvalle van die [[Frankiese Ryk]] opgerig. As gevolg van die Frankiese magsuitbreiding onder [[Karel die Grote]] het die Dene vir die eerste keer in aanraking met 'n ander beduidende Europese nasie gekom. Karel se stigting van 'n mark, 'n militêre gebied langs die Deense grens, het naas die oprigting van die Danewerk ook tot die versterking van die handelsentrum Haithabu gelei. Met 'n Deens-Frankiese ooreenkoms in 811 is die Eiderrivier as grenslyn vasgelê en die noordwaartse uitbreiding van die Franke stopgesit. Met die gelyktydige begin van die Skandinawiese [[Wikings]] se handels-, roof- en veroweringstogte, waaraan ook talle Deense krygers deelgeneem het, het Denemarke nou self daarmee begin om sy invloed in Noord-Europa te versterk en handelsbande met oorsese nasies aan te knoop.
[[Lêer:Cnut.jpg|duimnael|Koning Knoet die Grote (1018–1035)]]
Eers in die
Tydens die 11de eeu het die grootskaalse togte van Deense Wikings in die Noordseegebied 'n aanvang geneem. Die Deense koning [[Sven I van Denemarke|Sven Vurkbaard]] (986–1014) het Engeland verower, en [[Knoet die Grote]] (1018–1035) was heerser oor 'n uitgestrekte Deense Noordseeryk wat naas Denemarke en Engeland ook Noorweë en [[Skotland]] ingesluit het. Ná sy dood het hierdie ryk egter weer begin verbrokkel, en eers koning [[Sven II van Denemarke|Sven II]] (Svend Estridsøn 1047–1074) het daarin geslaag om die sentrale gesag op ryksvlak te herstel. Hy het gereeld munte laat slaan en klerici en beamptes, wat tot dusver grotendeels uit Engeland afkomstig was, deur inheemses vervang.<ref>Harm G. Schröter: ''Geschichte Skandinaviens''. München: C.H. Beck 2007, bl. 24</ref>
Lyn 302:
Deens dien as amptelike taal van Denemarke. Daarnaas praat Dene en Duitsers in Noord-Sleeswyk (die Deense gedeelte van Sleeswyk of Suid-Jutland) ook Sønderjysk, die Duitse minderheid ook Duits, alhoewel hierdie twee tale nie as ampstale erken word nie. Op die Faroëreilande geniet Faroees, in Groenland Groenlands die status van amptelike taal.
Die Deense taal maak saam met Yslands, Faroees, Noors en Sweeds deel uit van die Noord-Germaanse groep van Indo-Europese tale. Tot by die laat Wiking-tydperk het die Skandinawiese dialekte nouliks van mekaar verskil. Die oudste gemeenskaplike erfenis is rune-inskrifte uit die
Eers vanaf die
Die Deense woordeskat bevat 'n groter aantal Middelnederduitse leenwoorde. MIddelnederduits was die tradisionele [[lingua franca]] van die Europese Noorde en die Hanseverbond, tydelik ook die taal van die Deense koning en hof asook die kommandotaal van die Deense leër. Tans is Engels die belangrikste vreemde taal in Denemarke, alhoewel ook Duits en Frans nog steeds 'n beduidende invloed het. Sowat negentig persent van alle Deense leerders leer Duits tenminste tydelik as tweede vreemde taal aan.
Lyn 320:
Steengrafte uit die Jongsteentydperk en keramiese voorwerpe is die oudste kulturele monumente en kunswerke in Denemarke. Ryk versierde wapens, helme en wapenskilde is naas gesmede Oudnoorse horings die belangrikste argeologiese vondste wat uit die Bronstydperk dateer. In 'n moerasgebied naby Trundholm het argeoloë 'n strydwa met ses wiele, 'n bronsperd en 'n vergulde bronsskyf ontdek wat as "Sonstrydwa van Trundholm" bekend staan - 'n verwysing na funksie as 'n vroeë uitbeelding van die sonskyf.
Ander belangrike argeologiese vondste soos die silwerketel van Gundestrup uit die
Die kunstenaars van die Wikingtydperk het die Germaanse bandkeramiekstyl met Christelike motiewe gekombineer. Die runesteen in Jeling, wat in die
=== Argitektuur ===
| |||