Digvorm: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
inleiding |
k begin van artikel |
||
Lyn 1:
Hierdie artikel is gebaseer op klas- en kursusaantekeninge saamgestel deur Kruger<ref>Kruger, E. 2016.Klaskenades: Verrykende idees vir die onderrig van poësie. Ongepubliseerde klasaantekeninge vir Hons. B.Ed-module. Stellenbosch Universiteit.</ref>.
== Inleiding ==
Die ''vorm'' van die teks kry by gedigte heelwat aandag. Tot die ''vorm'' behoort onder andere klank, rymskemas, tradisionele stylfigure soos die enjambement, strofes, beeldspraak, metrum, ritme en tipografie. Dit is egter nie noodsaaklik dat al hierdie elemente in ’n gedig gevind kan word nie. ’n Gedig hoe nie te rym nie, dit hoef nie ’n vaste metrum of rymskema te hê om ’n gedig te wees nie.
Die gedig word dikwels onderskei van prosa, omdat gedigte tradisioneel in versvorm geskryf word en dus nie ’n deurlopende verhaallyn het nie. Daar is egter wel sogenaamde prosagedigte en sommige gedigte het ook stukke prosateks. In die algemeen is poësie as genre daarom moeilik om te definieer en af te baken.
Ook oor die inhoud van gedigte is daar min wat in die algemeen gesê kan word. ’n Gedig kan emosies, toestande, gebeurtenisse, prosesse, idees, waarnemings, taal ens. oproep, beskryf, bevat en/of problematiseer. Die inhoud is in elk geval irrelevant om te bepaal of ’n taalteks ’n gedig is. Daar kan wel vasgestel word watter soort gedig ter sprake is.
Tog is dit duidelik dat digkuns wel ’n woordkunswerk is.
Die lengte van gedigte varieer: daar is gedigte wat slegs uit 1 woord bestaan, maar daar bestaan ook gedigte van honderde bladsye lank.
Sommige gedigte maak deel uit van ’n siklus.
Die skrywer van ’n gedig word ’n digter genoem. Daar moet duidelik onderskei word tussen die skrywer/digter en die spreker in die gedig.
Verder kan onderskei word tussen die volgende elemente van gedigte: genre, titel en tema, atmosfeer en gevoelens, klankherhaling (alliterasie en assonansie, rym en ritme), klanknabootsing, verskillende soorte beeldspraak (vergelyking, metafoor en personifikasie).
Aanvullende leesstof en voorbeelde is verkrygbaar by:
* <nowiki>http://nl.wikipedia.org/wiki/Gedicht</nowiki>
* <nowiki>http://en.wikipedia.org/wiki/Category:Poetic_form</nowiki>.
In hierdie afdeling word die volgende soorte maklike gedigvorme behandel, met voorbeelde by elk:
* Akrostigon
* Haiku
* Senryu
* Tanka
* Renga
* Cinquin
* Lantern
* Diamantes
* Limeriek
* Pantoen
* Kwatryn
* Snelsonnet
* Afrikawense
* Verjaarsdagwense
* Pryslied
* Vrye vers
* Vormverse
* Ballade
== Digvorme ==
=== '''AKROSTIGON''' (Naampoësie) ===
* Die letters van ‘n naam word gebruik om versreëls te vorm. Hierdie gediggies is oënskynlik sinloos, maar verwoord tog op ’n spelerige manier gedagtes wat in ‘n dinkskrum kan ontstaan.
* Dit is ’n soort sintese-oefening wat volg op die ontleding van gedagtes, gevoelens, ervarings, waarnemings.
* As dit nie eerste nie, maar die middelste letters is wat beklemtoon word, word dit ‘n ''mesostigon'' genoem.
* ’n Prettige oefening is om in pare te werk en dan moet elke persoon sy/haar naam skryf en so ook waar hy/sy graag sou wou wees en waarom. Daarna skryf die ander persoon ’n wens vir die eerste persoon in die vorm van sy/haar naam.
'''Voorbeelde:'''
{| class="wikitable"
|estelleke het geskryf dat sy graag op ’n glyplank sou wees omdat dit haar laat jonk voel en vryheid ervaar:
Estelle, mag jy
Sewe glyplanke kry
Tot
Elke
Ledemaat van jou
Lekker rillings van vryheid
Ervaar
|martie het geskryf dat sy graag Tafelberg sou wou uitklim omdat sy daar vry voel:
Martie, mag jy
Altyd
Ruimte en baie
Tyd kry om
In die hoogtes ‘n
Ervaring van vryheid te hê
|'''Die naam RAPONSIE:'''
Raponsie, Raponsie
Agter jou
Pantene-mure
O wee!
Nou waar is die gaatjie in jou borrel?
Sê my, waar?
In die boom?
Êrens, êrens moet ek soek vir die chemiese stroom.
|}
| |||