Digvorm: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k begin van artikel |
k voeg enkele digvorme en voorbeelde by |
||
Lyn 23:
In hierdie afdeling word die volgende soorte maklike gedigvorme behandel, met voorbeelde by elk:
* Akrostigon
* Haiku en Senryu
* Tanka
* Renga
* Cinquin (Elfie)
* Lantern
* Diamantes
Line 43 ⟶ 42:
== Digvorme ==
=== '''AKROSTIGON''' (Naampoësie) ===
* Die letters van ‘n naam word gebruik om versreëls te vorm. Hierdie gediggies is oënskynlik sinloos, maar verwoord tog op ’n spelerige manier gedagtes wat in ‘n dinkskrum kan ontstaan.
* Dit is ’n soort sintese-oefening wat volg op die ontleding van gedagtes, gevoelens, ervarings, waarnemings.
* As dit nie eerste nie, maar die middelste letters is wat beklemtoon word, word dit ‘n ''mesostigon'' genoem.
* ’n Prettige oefening is om in pare te werk en dan moet elke persoon sy/haar naam skryf en so ook waar hy/sy graag sou wou wees en waarom. Daarna skryf die ander persoon ’n wens vir
'''Voorbeelde:'''
# '''''<u>Estelle</u>''''' het geskryf dat sy graag op ’n glyplank sou wees omdat dit haar laat jonk voel en vryheid ervaar: '''<u>E</u>'''stelle, mag jy '''<u>S</u>'''ewe glyplanke kry '''<u>T</u>'''ot '''<u>E</u>'''lke '''<u>L</u>'''edemaat van jou '''<u>L</u>'''ekker rillings van vryheid '''<u>E</u>'''rvaar
# '''''<u>Martie</u>''''' het geskryf dat sy graag Tafelberg sou wou uitklim omdat sy daar vry voel: '''<u>M</u>'''artie, mag jy '''<u>A</u>'''ltyd '''<u>R</u>'''uimte en baie <u>'''T'''</u>yd kry om '''<u>I</u>'''n die hoogtes '''<u>E</u>'''rvarings van vryheid te hê
# 'n Mens kan ook dieselfde doen met name van bekende sprokiekarakters om die spot te dryf: Die naam '''<u>''RAPONSIE''</u>''': '''<u>R</u>'''aponsie, Raponsie '''<u>A</u>'''gter jou '''<u>P</u>'''antene-mure '''<u>O</u>''' wee! '''<u>N</u>'''ou waar is die gaatjie in jou borrel? '''<u>S</u>'''ê my, waar? '''<u>I</u>'''n die toring of in 'n boom? '''<u>Ê</u>'''rens, êrens moet ek soek vir die chemiese stroom.
=== '''HAIKU / SENRYU''' ===
3 reëls, geen vaste rym of ritme nie
Vaste vorm met 17 klankgrepe: 5 – 7 – 5
'''Haiku''' se inhoud het gewoonlik iets met die natuur te doen, impressionistiese waarneming, indrukke eerder as beskrywing.
'''Senryu''' se inhoud is meer persoonlik en het te make met mense, verhoudings, ook humor met deernis.
'''Voorbeelde van Haiku's:'''
1.
Loop in die reën
kaalvoet oor die bergklippe
en paddastoeltjies
(C. Strand)
2.
Tyd,
verander traan in glimlag.
Tikke-tak, tik tak ...
(M. Langeveld)
3.
My tralies is my
woordeboeke en my slot:
Bid vir my ‘n blaai
want my pen reik nog verder
as woord in my mond
(Ester)
4.
Stil en ver duine
eindelose eggo’s wat
doofstom wonder … wag
Branders bars en breek
donderende skuim, pienkwit
klieker mossels uit
blink perlemoen glim
wit skip wuif op horison
vaar eindeloos voort
geroeste yster
gesketter deur storm en klip
pienk seewier wapper
(estelleke)
5.
Gedagtes in ‘n
kleipot vasgevang; stommer
gepleit en geplet
(Digter onbekend)
'''Voorbeelde van Senryu's:'''
<u>‘n Senryu vir my ma:</u>
‘n wit aronskelk
na woedende weer en wind
fier, regop: vaarwel
(estelleke)
<u>‘n Senryu vir my kinders</u>:
met vlindervlerke
duik julle diep in my hart
sterliewelinge
(estelleke)
<u>‘n Senryu vir my kleinkinders:</u>
diewe steel my hart
net toe ek hulle kon vang
sien ek dis julle
(estelleke)
=== '''TANKA''' ===
‘n Uitgebreide haiku
5 rymlose reëls
31 klankgrepe: 5 – 7 – 5 – 7 – 7
'''Voorbeelde:'''
1.
Spierwit bergpieke
rivierwater verys koud
sneeu op grou rotse
bome is oral gevries
witste skitterende sneeu
(Digter onbekend)
2.
Die palet verkleur
as die herfswind begin waai
geel, oranje, bruin
die kleure van die blare
val stadig van die bome af
(Digter onbekend)
3.
<u>Argentinië</u>
Miskien roep jy my
as jy so eindeloos huil,
met jou voet fluister
saam met die musiek se dans
wat grypend om my lyf vou
(Andries Olivier)
4.
<u>Braambessieplukker</u>
in ekstase vreugdevol
hoe naiëf jou vrug
jou vreugde vervat
in jou kort seer vir ander
(André Müller)
5.
Hierdie jaar kweek ek
tulpe, ander bolplante
op spierwit klippers
om te bid, afskeid te neem
van my Bolandse vriende
(estelleke)
=== '''RENGA''' (Digtersdans) ===
‘n Samewerkingsgedig: 2 tot 4 mense nodig vir dié digtersdans. Die patroon word herhaal solank as wat die digters wil.
• haiku as begin (5 - 7 – 5 klankgrepe)
• word tanka (+ 7 + 7 klankgrepe)
'''Voorbeelde:'''
<nowiki>#</nowiki>1
bliksemstrale skiet (estelleke se haiku)
seemeeue in fladdervlug
donderweer sidder
reën dreun neer op teer gemoed (André se renga)
in klakkelose weersin
<nowiki>#</nowiki>2
‘n Ystervrou knak (estelleke se haiku)
skarniere roes, kort olie,
voete steeds van klei.
Hier waai ‘n soel wind; kruisbeen (André se renga)
wag die orakel: magies
<nowiki>#</nowiki>3
'''André se haiku:'''
suutjies op sokkies
skielike geur van jasmyn
waar die stilte sing
'''estelleke se haiku:'''
die takke hang swaar
gelouter deur die storm
wagtend vir die wind
'''Renga 1'''
die geur van jasmyn
gly met sokkies op die wind
hoog in die takke
waar die loutering wag vir
nog ‘n naderende storm
'''Renga 2'''
takke hang swaar: wag
vir die loutering van wind
woedend, siedend: storm
skielik die geur van jasmyn
stilte, suutjies op sokkies
=== '''CINQUIN ('''word ook '''ELFIE''' genoem a.g.v. elf woorde''')''' ===
5 rymlose reëls, 22 klankgrepe:
reël 1: 2 klankgrepe, OF een woord wat die titel verskaf;
reël 2: 4 klankgrepe, OF 2 woorde wat beskryf;
reël 3: 6 klankgrepe, OF 3 woorde wat aksie weergee;
reël 4: 8 klankgrepe, OF 4 woorde wat gevoel weergee;
reël 5: 2 klankgrepe, OF ‘n ander woord vir die titel.
'''Voorbeelde:'''
1.
Cornflakes
oop geel bloeisels
dryf saamgedrom in melk
rustig, wagtend op hul roeping:
ontbyt
(Alida van der Merwe)
2.
Jasmyn
witpienke broos
bloesend, fyne krag
innig en tevrede reinheid
sierplant
(Elzana du Toit)
3.
Varkjag
geesdriftige
duik, bollemakiesie, nael
desperaat, vasberade, moeg
moles
(Beverley Mahana)
4.
spaans
mexikaans vermom
blou brand berg
praat self met prent
kahlo
(Andries Olivier)
=== '''Lantern''' ===
Soortgelyk aan die cinquin.
Vorm lyk soos ‘n Japannese lantern.
Klankgrepe ingedeel in 1-2-3-4-1
Elke reël kan opsigself staan.
Soms is daar ‘n titel wat as opsomming in die sesde reël staan.
'''Voorbeelde:'''
1.
by
die stroom
enkel-vlak
treur ‘n wilger
sag
(Brian Strand)
2.
klein
verdwaal
sagte mis
in September
vroeg
‘n voëlgesang
(Brian Strand)
| |||