Wysiging soos op 19:45, 24 Maart 2016 wysig SpesBona (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 68 995 edits k Bygewerk ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 15:10, 27 Julie 2016 wysig maak ongedaan Alias (besprekings \| bydraes) 12 729 edits k tikfoute Nuwer wysiging →
Lyn 7: == Geografie == [[Lêer:Carte des provinces du pays basque - french.svg\|duimnael\|Die Noordelike Baskeland in Frankryk (geel), en Suidelike Baskeland wat bestaan uit ~~die~~ die Outonome Gemeenskap van die Baskeland (pienk) en Navarra (groen)]] [[Lêer:San Sebastian La Concha.jpg\|duimnael\|Strand in Saint-Sébastien in die Spaanse Baskeland]] [[Lêer:Bayonne.JPG\|duimnael\|Bayonne, ekonomiese sentrum in die Franse Baskeland]] Lyn 29: Die geskiedenis van die Baskeland in prehistoriese tye word getuig uit voorwerpe wat onder andere in die grotte van Isturitz en Oxocelhaya in die huidige Franse Baskeland aangetref is. Die Baskeland is geleë op die hoof-as van die sogenaamde "Franko-Kantaberiese" kultuur waar van die vroegste tekens van kuns die grottekeninge wat uit die Opper-Paleolitikum en Magdaleniese periodes dateer. Tydens die Neolitiese en Aeneolitiese tydperke was die "Pirenese kultuur" teenwoordig in die gebied tussen die Ebro- en die Garonneriviere, met die hoof-as langs die [[Pireneë]] wat tot sover as [[Katalonië]] gestrek het. In hierdie tydperke is megalitiese monumente soos dolmens, cromlechs en grafheuwels geskep waarin persoonlike besittings saam met gestorwenes begrawe is. Die grootste dolmens is dié van die Araba-vlakte: Aizkomendi (Egilaz), Sorginetxeta (Arrizala), San Martin (LaGuardia) en Hechizeria (Elvillar). Aan die einde van die tydperk het keramiekvoorwerpe begin verskyn.<ref>[http://www.ehj-navarre.org/ ehj-navarre], [http://www.ehj-navarre.org/navarre/na_culture_part.html Pre-Historic Art and Material Culture], besoek op 20 Oktober 2007</ref> Die teenwoordigheid van vestigings uit die ystertydperk (900-200 v.C.) wat herinner aan die Keltiese Ystertydperk-kultuur, dui op die aankoms van Indo-Europeërs in die Baskeland in die tydperk. In die 2de eeu v.C. het die Romeine die [[Iberiese Skiereiland]] ingeval en ~~die~~ die Romeinse generaal [[Pompeius]] het Pompeiopolis ([[Pamplona]]) gestig, die eerste stad in die Baskeland, in Navarra in ongeveer 75 v.C.. Daar is geen verslae van gevegte tussen die Romeine en die [[Baske]] nie. Dit lyk asof die verhouding tussen die Baske en die Romeine goed was, soos getuig uit die teenwoordigheid van verskeie vroeë [[Latyn]]safgeleide woorde in Euskara. Die Romeine was oënskynlik nie juis daarin geïnteresseerd om die gebied te koloniseer nie en daar is weinig tekens van Romanisering in die Baskeland. Dit het waarskynlik bygedra tot die hoë mate waartoe die Baskiese taal bewaar gebly het. Baske het saam met die Romeine onder Generaal Pompeius geveg in die oorlog teen Quintus Sertorius, 87-72 v.C.; 'n gebeurtenis waarin daar vir die eerste keer in Romeinse rekords na die ''Vascones'' (Baske) verwys is.<ref name=Trosvik>Pål Trosvik, [http://folk.uio.no/paltr/basque_mystery.html The Basque mystery- roots of Biscayan language and culture], besoek op 20 Oktober 2007.</ref> === Die koninkryke van Pamplona en Navarra === Na die ineenstorting van Romeinse mag in noordelike Spanje het die Baske invalspogings deur die [[Franke]], die Arabiere en die [[Wes-Gote]] geweldadig weerstaan en die groepe kon nooit daarin slaag om heerskappy in die Baskeland te vestig nie. 'n Beroemde geveg het in 778 plaasgevind, toe die Baske die Frankiese leër van [[Karel die Grote]] in 'n hinderlaag gelei het en vernietig het by die Roncevalles-pas in die [[Pireneë]]. In die epiese [[Rolandslied\|Roelantslied]] word die nederlaag toegeskryf aan 'n reuse Moslemleër. Dit is waarskynlik in hierdie tydperk wat die grense van die Baskeland gevestig is. In ongeveer [[820]] het die Bask Iñigo Arista die piepklein Koninkryk van Pamplona gestig, wat later ontwikkel het tot die Koninkryk van Navarra en ook vlugtig die state Araba, [[Biskaje\|Bizkaia]] en [[Gipuzkoa]] ingesluit het.<ref name=Trosvik/> Teen 1200 is die Navarra-koninkryk so te sê ontbind. Bizkaia en Gipuzkoa was nominaal deel van die Koninkryk van Kastilië en is spesiale regte gegun onder die ~~soganaamde~~sogenaamde ''foruak'' ([[Frans]]: ''fors'', [[Spaans]]: ''fueros''). Die wette het 'n sintese van Romeinse en Wes-Goties reg verteenwoordig. Baskiese kultuur het in die gebied floreer en demokratiese instellings het ontwikkel.<ref name=Trosvik/> 'n Belangrike aspek van die ''foruak'' was die instelling van plaaslike rade of algemene vergaderings, wat as ''juntas'', ''cortes'' of ''hermandades'' bekendgestaan het. Die instellings het die uitvoerende takke van die plaaslike regering, die ''diputación'', op 'n tweejaarlikse grondslag verkies. Onder die ''pasa foral'' kon die plaaslike rade kroonwette veto, wat 'n teenwig teen die Madrdidse sentralisasie gebied het. Tot die 1730's en 1740's was die juntas werklik oop instellings met breë deelname. Uit vrees vir wanorde en onhebbelikheid het die plaaslike oligargies deelname egter begin beperk en is sommige vergaderings in geheim gehou. Een van die treffendste simbole van die belangrikheid van die owerhede is dat die Kastiliese monarg na Gernika in Biskaje moes reis om eed af te lê waarin hy sy trou tot die ''foruak'' sweer, voor Spaanse politiese owerheid na Biskaje uitgebrei kon word. Ook in die Franse Iparralde moes die Franse heersers tydens troonbestyging 'n eed van getrouheid tot die ''foruak'' aflê. 'n Ander belangrike aspek van die stelsel was ekonomies van aard. Hegoalde, en tot 'n sekere mate die kusgebied van Lapurdi, het as 'n belasting vrye sone gefunksioneer.<ref name=Watson/> Die bekwame seemanskap van die Baske het hulle teen [[1400]] sover as Ysland laat reis.<ref name=Trosvik/>

Baskeland: Verskil tussen weergawes