Wet op Naturellengrond: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Jacobus W Sauer - Cape Colony Liberal MP.png|thumbduimnael|Jacobus W Sauer]]

Die Naturelletrust en –grond Wet, No. 18 van 1936, is op 13 Junie 1936 deur die Goewerneur-generaal goedgekeur en hy het dit in Afrikaans geteken. Die hele wet, behalwe Hoofstuk IV, is ingevoer op 31 August 1936. Die wet het ʼn’n splinternuwe regime vir die beperking op die reg van naturelle om grond te besit, geskep. Vir hierdie doel moes sekere bepalings van die Naturellen Grond Wet van 1913 herroep word. Ingevolge artikel 50 is die volgende bepalings herroep: Artikel 6 het voorheen bepaal dat geen naturel wat in die Transvaal of Natal op ʼn’n witman se plaas gebly het, gestraf of afgesit kon word as hy by die Departement van Naturellesake geregistreer was nie. Artikel 7, wat sekere uitsondering geskep het ten opsigte van naturelle in die Vrystaat, het weggeval. Artikel 8(1)(a) wat die verlenging en hernuwing van huurkontrakte deur naturelle toegelaat het, is stopgesit. Artikel 8(1)(c) se herroeping het witmense die reg ontneem om grond aan ʼn’n naturel te bemaak in hul testamente. Artikel 8(2), wat toegelaat het dat naturelle oral in die Kaapprovinsie grond kon koop en huur, is summier herroep.

Die Wet tot Wysiging van die Wette op Naturelle, No. 46 van 1937 het, ingevolge van artikel 39 daarvan, artikel 8(1)(g) gewysig deur dit slegs van toepassing te maak op stedelike gebiede, soos omskryf in die Naturellen (Stadsgebieden) Wet van 1923. Daarmee is naturelle se reg om in ander grond geleë binne die magsgebied van ʼn’n munisipale raad, stadsraad, stadsbestuur, dorpsbeheerraad of gesondheidkomitee, te koop of te huur. Die artikel het ook artikel 8(1)(h) van die Naturellen Grond Wet deurgehaal, met die gevolg dat naturelle nie meer grond van genootskappe wat opvoedkundige of sendingwerk onder naturelle doen, kon koop of huur nie.

Die Wet op Groepsgebiede, No. 41 van 1950 het, ingevolge artikel 38(6) daarvan, bepaal dat artikel 1(1) van die Naturellen Grond Wet nie meer ten opsigte van grond,  wat in ʼn’n beheerde gebied of ʼn’n groepsgebied geleë is, van toepassing was nie. Dit het eintlik maar net beteken dat die verbod op naturelle om grond aan te skaf, van toe af deur die Groepsgebiedewet bepaal sou word.

Die Wysigingswet op Wetgewing op Plurale Betrekkinge en Ontwikkel, No. 102 van 1983, het in artikel 1 nog ʼn’n subartikel by artikel 1 gevoeg wat soos volg gelees het: "(3) Bij de toepassing van subartikel (1)(b) of (2) betekent 'Swarte' ook de Kleinsake-ontwikkelingskorporasie, Beperk, in de Kleinsake-ontwikkelingswet, 1981 (Wet No. 112 van 1981), beoogd.".

[[Lêer:Sol Plaatje 002.jpg|thumbduimnael|Sol Plaatje]]

Een van die vroeë kritici van die wet was Sol Plaatje, 'n begaafde joernalis wat sy eie koerant kort na die Anglo-Boereoorlog uitgegee het. In die tweede dekade van die eeu het hy hom tot die politiek gewend. Professor Neil Parsons, Professor van Geskiedenis in Botswana, skryf dat Plaatje aktief geword het in die "native congress"-beweging en dat hierdie beweging die belange van die opgevoede en vermoënde swartes gedien het.<ref>Solomon Tshekisho Plaatje, Native Life in South Africa, Kindle uitgawe, loc. 104</ref> Die inisiatief het gekom van 'n jong prokureur, P. Ka I. Seme. Hy het soos volg aan die koerant ''Imvo'' geskryf: "The demon of racialism, the aberrations of Xhosa-Fingo feud, the animosity that exists between the Zulus and the Tongas, between the Basuto and every other Native must be buried and forgotten. ...… We are one people. These divisions, these jealousies, are the cause of all our woes and of all our backwardness and ignorance today." Seme het die stigting van 'n Suid-Afrikaanse naturellekongres voorgestel en 'n agenda vir die stigtingsvergadering voorgestel.<ref>Edward Roux, Time Longer Than Rope, Victor Gollalcz, Londen, 1948, p. 118.</ref>

Die stigtingsvergadering van die South African Native National Congress het in Bloemfontein plaasgevind in Januarie 1912.<ref>Roux, supra, p. 82.</ref> Plaatje is tot sekretaris verkies.<ref>Roux, supra, p. 118.</ref> Dit lyk nie asof die kongres in sy aanvangsjare ʼn’n grondwet, lede, plaaslike komitees, geaffilieerdes, afgevaardigdes of diesulkes gehad het nie. Iemand het dan en wan kongresse byeen geroep en mense seker genooi om dit by te woon. Een sodanige kongres het byeengekom in Maart 1913. Op daardie geleentheid is ʼn’n deputasie verkies om na Kaapstad te reis om die regering te vertel van hul besware teen die wet.<ref>Plaatje, supra, loc. 2679</ref> In Mei 1913 het die deputasie vier onderhoude met die Minister van Naturellesake gehad.<ref>Plaatje, supra, loc. 2679</ref> Aldus Plaatje het hulle aangedring dat sekere regeringsplase opsygesit word sodat afgesette naturelle daarop kon gaan woon.<ref>Plaatje, supra, loc. 2679.</ref> So nie, het hulle gevra dat die werking van die wet uitgestel word totdat die kommissie verslag gedoen het.<ref>Plaatje, supra, loc. 2688.</ref> As Plaatje geglo moet word, het die deputasie geen beswaar teen die wet self gehad nie.

Op 25 Julie 1913 het ʼn’n "meeting of natives" (om die woorde van Plaatje te gebruik) in Johannesburg plaasgevind.<ref>Plaatje, supra, loc. 2661.</ref> Daar is besluit om ʼn’n afvaardiging na Brittanje te stuur om die Britse regering en volk in te lig oor die gevolge van die aanstootlike wet.<ref>Plaatje, supra, loc. 2697</ref> Nog ʼn’n kongres is op 27 Februarie 1914 in Kimberley gehou om afgevaardigdes te kies.<ref>Plaatje, supra, loc. 2827</ref> Op die ou end het vyf afgevaardigdes, Dube, Rubusana, Msane, Mapikela en Plaatje het na Mei 1914 na Engeland vertrek.<ref>Roux, supra, p. 118.</ref> Op pad Engeland toe het Plaatje begin skryf aan sy boek "Native Life in South Africa". Toe die afvaardiging na Suid-Afrika terugkeer, het Plaatje agtergebly en nog aan sy boek gewerk. Dit is in 1916 voltooi en in Londen uitgegee.<ref>Plaatje, supra, loc. 122</ref> In 1921 het Plaatje die Verenigde State besoek. Die volgende jaar is sy boek ook daar uitgegee.<ref>Plaatje, supra, loc. 131</ref>

In die tweede paragraaf van die eerste hoofstuk beweer Plaatje dat amper 'n miljoen naturelle as plakkers op blanke plase gebly het.<ref>Plaatje, supra, loc. 281</ref> Hierdie bewering is gewoon onwaar.<ref>Sien syfers van Beaumontverslag hierbo aangehaal</ref> Sy eiesoortige omskrywing van 'n plakker in Suid-Afrika is egter 'n naturel wat plaasgrond van 'n blanke huur om daarop te boer.<ref>Dis paragraaf drie van sy eerste hoofstuk</ref> Hy het versuim om die arme Engelse te vertel dat die wet nie op bestaande ooreenkomste of die hernuwing daarvan van toepassing was nie.<ref>Artikel 8(1)(a) van die wet</ref> Hy het vergeet om te meld dat die wet nie sogenaamde "labour tenant" (woonvolk) ooreenkomste geraak het nie.<ref>Artikel 10</ref> Hy niks gemeld dat die wet nie in die Kaapprovinsie van toepassing was nie.<ref>Artikel 8(2)</ref>  In paragraaf vier skryf Plaatje dat sommige huurders aan die einde van Junie 1913 na ander plase getrek en dan daar nuwe huurkontrakte aangegaan het. Maar, skryf hy, as die huurders dan hul nuwe kontrakte wou registreer, het staatsamptenare hulle die wolhaarstorie vertel het dat dit verbode was om verblyf aan 'n naturel te verskaf.<ref>Plaatje, supra, loc. 290.</ref> Plaatje het mos geweet die Naturellen Grond Wet het geen bepaling bevat dat enige kontrak geregisteer moes word nie. Plaatje het mos geweet dat die wet niemand verbied het om verblyf aan ʼn’n naturel te verskaf.

In hoofstuk IV vertel Plaatje 'n paar hartroerende verhale.<ref>Plaatje, supra, loc. 1047</ref> Sy eerste verhaal vertel van gebeure wat in Bloemhof, Transvaal, plaasgevind het in Julie 1913. Die storie begin reeds voor die wet 'n wet geword het. 'n Blanke boer het met gretige oë die geleentheid gesien om slawe van huurders te maak en sommer op hul vee beslag te lê. Hy het toe sy huurders vertel dat die nuwe wet die verhuur van grond verbied het, maar dat naturelle kon aanbly as bediendes, maar dat die bediende se vee (seker darem net sy trekosse) verniet vir die boer moes werk. Die huurder het toe met sy vee oor die grens gevlug.<ref>Plaatje, supra, loc. 1047-10561047–1056</ref> Die boer se bedrieglike plan het klaarblyklik nie gewerk nie. Mens wonder of die Vrystaatse boer toe sonder huurders en arbeiders gesit het.

Plaatje se tweede storie is ook oor die uitsetting van 'n naturelle deelsaaier. Die deelsaaier was 'n suksesvolle boer wat 'n goeie verdienste vir homself en sy blanke verhuurder verdien het. Die blanke verhuurder sou toe sy deelsaaiers die leuen vertel het dat die nuwe wet bepaal het dat die deelsaaier se vee nou aan die blanke eienaar van die plaas behoort het en dat die deelsaaier omtrent verniet vir die blanke moes werk. Die naturelle deelsaaier het natuurlik sy goed gevat en getrek. Plaatje vergeet om sy leser te vertel dat die blanke toe sonder deelsaaiers en arbeiders gesit het.<ref>Plaatje, supra, loc. 1164</ref> Plaatje se stories is nie tot die Vrystaat beperk nie en hy brei hulle uit tot die Transvaal.<ref>Plaatje, supra, loc. 1173.</ref> Dan skryf hy van die siekmakende prosedure van uitwissing wat die Suid-Afrikaanse parlement gepleeg het.<ref>Plaatje, supra, loc. 1209.</ref> Later skryf hy dat kinders die slagoffers van die gemeenheid (victims of the turpitude) van die parlement was.<ref>Plaatje, supra, loc. 1311.</ref> Dit is te uitputtend om elke leuen en elke oortreffende byvoeglike naamwoord wat hy gebruik, aan te stip. Die belangrikheid van die boek is dat dit die fondament van meeste latere kritiek op die wet is. Meeste mense lees nie eers die wet wat hulle so maklik kritiseer nie.

* Charles van Onselen, ''The Seed Is Mine'', David Philip, Kaapstad, 1996, <nowiki>ISBN 0-86486-251-2</nowiki>