Ndebele (stam): Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Lotje (besprekings | bydraes) Leestekengebruik |
|||
Lyn 49:
=== Manala ===
Aldus voorgeskiedenis was Manala die oudste seun van Musi. Hy en sy volgelinge het in die omgewing van die latere Pretoria gewoon. Hulle het ook onder Silkaats se hordes deurgeloop.<ref>Coetzee, supra, bl. 279</ref>
== Ndebele kuns ==
Lyn 55:
=== Muurverfkuns ===
Die voorhistoriese Ndzundza opstal (isiNdebele = umuzi<ref>Skosana, supra</ref> ) het bestaan uit 'n sentrale beeskraal omring deur 'n aantal byekorfhutte wat van dekgras en latte gemaak is. Daarna is die byekorfhutte deur [[Rondawel|rondawels]] vervang. Rondawels word ook kegel-op-silinder strukture genoem. Die dak was steeds van dekgras gemaak, maar die mure was van latte en klei (dagha) gemaak. Nog later het hierdie strukture vierkantig en reghoekig geword. Naderhand is bakstene gebruik om die mure mee te bou. Sement het ook die dagha vervang. Later is dakke van sink gemaak en het hulle plat geword. In 1950 kon mens seker sê dat die ontwikkeling oor 'n eeu plaasgevind het.<ref>C J van Vuuren, The intricacy of intangible cultural heritage: some perspectives on Ndebele earthern architecture, SAJAH, volume 23, No. 2, 2008, pp. 14-24</ref> Dit het nie oral teen dieselfde tempo gebeur nie. Ons weet dat in 1883 daar nog byekorfhutte by Nomtshagelo was.<ref>C J van Vuuren, Die vestigingspatroon van die Suid-Ndebele, MA verhandeling, Universiteit van Pretoria, 1983, p. 85.</ref> Tradisioneel is elke hut omring deur 'n gestapelde klipmuur wat ook soms gepleister is. Later is hierdie binneplein onderverdeel deur nog kleimure (izirhodlwana).<ref>Van Vuuren (1983), p. 47.</ref>
▲[[Lêer:Mapoch.- Ndebele Cultural Village (6).jpg|links|duimnael|Mapogger muurkuns]]
Dit is moontlik dat Ndzundza en sy volgelinge die eerste keer muurkuns teëgekom het toe hulle die Transvaal bereik. Die baKwena van Magaliesberg het reeds in die 1400's hul dagha-mure beskilder.<ref>Morne Fourie, Mêmes in amaNdzundza architecture, M.Arch verhandeling, McGill Univeristeit, Montreal, 1999, p. 125</ref> In die Ndzundza (Mapogger) kultuur is vloer- en muurversiering deur vrouens gedoen. Die vroegste muurverf is van grond, klei, beesmis en natuurlike kleurstowwe soos oker en roet gemaak. Dit is slegs met die hand aangebring en vingers is gebruik om lyne te trek of punte te maak. Bondeltjies hoendervere en gras is ook gebruik. Die oudste motiewe was eenvoudige patrone soos trappe, driehoeke en chevrons. Mens sien ook natuurtonele, soos plante en diere, en huishoudelike items, soos kalbasse. Verstedeliking het nuwe verfstowwe beskikbaar gemaak. Witkalk, blousel en poeiersverf was redelik goedkoop. Dorpe en stede het ook nuwe motiewe, soos geboue, telefoonpale, nommerplate, skeermeslemmetjies en dies mees laat verskyn. Die uitstaande kenmerk van Ndzundza verfwerk is dat dit lineêr van aard is. Die buitelyne van 'n muur word in wit of grys aangebring en die binneruimtes word met wit en swart lyne gestreep.<ref>Van Vuuren (1983), pp. 160-8</ref>
Line 68 ⟶ 70:
=== Kunstenaars ===
Ons bekendste kunstenaar is [[:en:Esther Mahlangu|Esther Mahlangu]], 'n boorling van Middelburg, Mpumalanga. Sy het haar internasionale debuut in 1989 gemaak toe haar talent in die Centre Georges Pompidou ten toon gestel is tydens die ''Magiciens de la terre'' uitstalling. In 1991 het leke haar werk bewonder toe sy 'n BMW 525i met haar verfkwas bygedam het. Sedertdien het sy solo-uitstallings in Kaapstad, Parys en New York gehad. Sy het ook die sterte van British Airways se vliegtuie gedoen.
[[Lêer:BMWArtCar-Mahlangu.jpg|links|duimnael|Esther Mahlangu se BMW]]▼
[[Lêer:Ethnic.ba.b737.ndebele.arp.jpg|duimnael|Esther Mahlangu se Boeing]]▼
<gallery>
▲Ons bekendste kunstenaar is Esther Mahlangu, 'n boorling van Middelburg, Mpumalanga. Sy het haar internasionale debuut in 1989 gemaak toe haar talent in die Centre Georges Pompidou ten toon gestel is tydens die ''Magiciens de la terre'' uitstalling. In 1991 het leke haar werk bewonder toe sy 'n BMW 525i met haar verfkwas bygedam het. Sedertdien het sy solo-uitstallings in Kaapstad, Parys en New York gehad. Sy het ook die sterte van British Airways se vliegtuie gedoen.<ref>http://www.en.wikipedia.org/wiki/Esther_Mahlangu</ref> In 2015 het die Irma Stern Museum in Kaapstad weer haar werk uitgestal; hierdie keer om haar tagtigste verjaarsdag te vier. Sy woon in Mabokho op die plaas Weltevrede.
</gallery>
== Verwysings ==
| |||