Kalsium: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Voeg paragraaf in ses xari la taupe |
Stryn (besprekings | bydraes) k Wysigings deur 24.226.236.106 teruggerol na laaste weergawe deur Jcwf |
||
Lyn 1:
<!-- Hierdie is die tabel met data gaan verby om die artikel te wysig. -->
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="margin-left: 0.5em"
| colspan="2" cellspacing="0" cellpadding="2" |
{| align="center" border="0"
| colspan="2" align="center" |[[kalium]] – '''kalsium''' – [[skandium]]
|-
| rowspan="3" valign="center" | [[Magnesium|Mg]]<br />'''Ca'''<br />[[Strontium|Sr]] <br /> <br />
|-
| [[Lêer:Ca-TableImage.png|250px|Kalsium in die periodieke tabel]]<br /><div align="right"><small>[[Periodieke tabel|Volledige tabel]]</small></div>
|}
|-
! colspan="2" align=center bgcolor="#ffdead" | '''{{kleur|black|Algemeen}}'''
|-
| [[Lys van elemente volgens naam|Naam]], [[Lys van elemente volgens simbool|Simbool]], [[Lys van elemente volgens getal|Getal]]
| Kalsium, Ca, 20
|-
| [[Chemiese reeks]]
| [[alkalie-aard metale]]
|-
| [[periodieke tabelgroep|Groep]], [[periodieke tabelperiode|Periode]], [[periodieke tabelblok|Blok]]
| [[groep 2 element|2 (IIA)]], [[periode 4 element|4]], [[s-blok|s]]
|-
| [[Digtheid]], [[Moh se hardheidskaal|Hardheid]]
| 1550 [[kilogram per kubieke meter|kg/m<sup>3</sup>]], 1.75
|-
| [[kleur|Voorkoms]]
| align="center" | silwerig-wit<br />[[Lêer:Ca,20.jpg|125px|]]
|-
! colspan="2" align="center" bgcolor="#ffdead" | '''{{kleur|black|Atoomeienskappe}}'''
|-
| [[Atoomgewig]]
| 40.078 [[Atoommassa-eenhede|ame]]
|-
| [[Atoomradius]] (ber.)
| 180 (194) [[picometer|pm]]
|-
| [[Kovalente radius]]
| 174 pm
|-
| [[van der Waals radius]]
| geen inligting
|-
| [[Elektronkonfigurasie]]
| <nowiki>[</nowiki>[[Argon|Ar]]<nowiki>]</nowiki>4s<sup>2</sup>
|-
| [[elektron|e<sup>−</sup>]] e per [[energievlak]]
| 2, 8, 8, 2
|-
| [[Oksidasietoestand]]e ([[Oksied]])
| 2 (sterk [[Basis (chemie)|basis]]
|-
| [[Kristalstruktuur]]
| kubies vlakgesentreerd (by kamertemp.) <br />liggaamgesentreer (>448 °C)
|-
{{Elementboks Strukturbericht|A1}}
|-
! colspan="2" align="center" bgcolor="#ffdead" | '''{{kleur|black|Fisiese eienskappe}}'''
|-
| [[Toestand van materie]]
| vastestof [[magnetisme|paramagneties]]
|-
| [[Smeltpunt]]
| 1115 [[Kelvin|K]] (841.85 °[[Celsius|C]])
|-
| [[Kookpunt]]
| 1757 K (1483.85 °C)
|-
| [[Molêre volume]]
| 26.20 [[wetenskaplike notasie|×]]10<sup>-6</sup> [[kubieke meter per mol|m<sup>3</sup>/mol]]
|-
| [[Verdampingswarmte]]
| 153.6 [[kilojoule per mol|kJ/mol]]
|-
| [[Smeltingswarmte]]
| 8.54 kJ/mol
|-
| [[Dampdruk]]
| 254 [[Pascal (eenheid)|Pa]] teen 1112 K
|-
| [[Spoed van klank]]
| 3810 [[meter per sekonde|m/s]] teen 293.15 K
|-
! colspan="2" align="center" bgcolor="#ffdead" | '''{{kleur|black|Diverse}}'''
|-
| [[Elektronegatiwiteit]]
| 1.00 ([[Pauling skaal]])
|-
| [[Spesifieke warmtekapasiteit]]
| 632 [[joule per kilogram-kelvin|J/(kg*K)]]
|-
| [[Elektriese geleidingsvermoë]]
| 29.8 10<sup>6</sup>/(m·[[ohm]])
|-
| [[Termiese geleidingsvermoë]]
| 201 [[watt per meter-kelvin|W/(m*K)]]
|-
| 1<sup>ste</sup> [[ionisasiepotensiaal]]
| 589.8 kJ/mol
|-
| 2<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 1145.4 kJ/mol
|-
| 3<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 4912.4 kJ/mol
|-
! colspan="2" align="center" bgcolor="#ffdead" | '''{{kleur|black|Mees stabiele isotope}}'''
|-
| colspan="2" |
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="100%"
! [[Isotoop|iso]]
! [[natuurlike verspreiding|NV]]
! [[halfleeftyd]]
! [[Vervalmodus|VM]]
! [[Vervalenergie|VE]] [[mega|M]][[elektron volt|eV]]<br /> [nie SI]
! [[Vervalproduk|VP]]
|-
| <sup>40</sup>Ca
| '''96.941%'''
| colspan="4" | Ca is [[stabiele isotoop|stabiel]] met 20 [[neutron]]e
|-
| <sup>41</sup>Ca
| [[sintetiese radio-isotoop|sin.]]
| 103,000 j
| [[elektronvangs|ε]]
| 0.421
| <sup>41</sup>[[Kalium|K]]
|-
| 42</sup>Ca
| 0.647%
| colspan="4" | Ca is stabiel met 22 neutrone
|-
| 43</sup>Ca
| 0.135%
| colspan="4" | Ca is stabiel met 23 neutrone
|-
| 44</sup>Ca
| 2.086%
| colspan="4" | Ca is stabiel met 24 neutrone
|-
| 46</sup>Ca
| 0.004%
| colspan="4" | Ca is stabiel met 26 neutrone
|-
| 48</sup>Ca
| 0.187%
| 10<sup>18</sup> j
| [[beta-emissie|β<sup>-</sup>]]
| 4.272
| <sup>48</sup>[[Titaan|Ti]]
|}
|-
! colspan="2" align="center" bgcolor="#ffdead" | <span style="color:green;">[[SI]] eenhede & [[standaardtemperatuur en -druk|STD]] word gebruik tensy anders vermeld.</span>
|}
<!-- einde van tabel begin van artikel -->
'''Kalsium''' is 'n [[chemiese element]] in die [[periodieke tabel]] met die simbool '''Ca''' en [[atoomgetal]] van 20. Kalsium is 'n sagte grys [[alkalie-aard metaal]] wat as reduseermiddel gebruik word in die onttrekking van [[torium]], [[sirkonium]] en [[uraan]]. Die element is ook die vyfste volopste element in die aardkors. Dit is noodsaaklik vir alle lewende [[organisme]]s en speel 'n belangrike rol in die fisiologie van selle.
== Kenmerkende eienskappe ==
Dit brand met 'n geelrooi vlam en vorm 'n wit [[nitried]] laag op die oppervlak wanneer dit aan lug blootgestel word. Dit reageer met water met die gepaardgaande vrystelling van waterstof en vorming van [[kalsiumhidroksied]].
== Geskiedenis ==
Kalsium is in [[1808]] deur Sir [[Humphry Davy]], [[Berzelius|J.J. Berzelius]] en [[Poutin]] ontdek.
== Aanwendings ==
Kalsium is 'n belangrike bestanddeel van 'n [[gesonde dieet]]. 'n Effense tekort daaraan kan been en tandgroei belemmer. 'n Oordosis daarvan kan lei tot die vorming van [[niersteen|nierstene]]. [[Vitamien D]] is noodsaaklik vir die absorbsie van kalsium deur die liggaam. [[Melkproduk]]te het tipies 'n hoë kalsium inhoud.
Vir meer inligting omtrent Ca in die natuur, sien [[kalsium in biologie]].
Ander gebruike sluit in:
* Reduseermiddel vir die ekstraksie van ander metale soos uraan, sirkonium en torium.
* Vir die verwydering van suurstof, swael en koolstof uit verskeie [[yster]]- en nie-ysterbevattende [[legering]]s.
* Suiwer kalsium word ingespan om die kwaliteit van [[staal]] te verbeter.
* Word gebruik in die vervaardiging van onderhoudvrye motorvoertuigbatterye. Verbeter die eienskappe van [[loodsuurbattery]]e.
* Legeringsmiddel wat gebruik word in die produksie van [[aluminium]]-, [[berillium]]-, [[koper]]-, [[lood]]- en [[magnesium]]allooie.
* Dit word ook gebruik vir die vervaardiging van sement.
== Verbindings ==
[[Kalsiumoksied|Ongebluste kalk]] (Ca[[suurstof|O]]) word in baie chemiese raffineringsprosesse gebruik en word vervaardig deur die verhitting van kalk. CaO vorm maak 'n belangrike bestanddeel van [[Portland sement]] uit.
Wanneer water deur kalksteen of ander oplosbare [[karbonaat]]gesteentes syfer, word die rots gedeeltelik opgelos en word grotte gevorm asook die kenmerkende [[stalaktiet]]e en [[stalagmiet]]e. Kalsiumsoute in water veroorsaak ook die verskynsel wat as [[harde water]] bekend staan. Ander belangrike kalsiumverbindings is [[kalsiumnitraat]], [[kalsiumsulfied|-sulfied]], [[kalsiumchloried|-chloried]], [[kalsiumkarbied|-karbied]], [[kalsiumsiaanamied|-siaanamied]] en [[kalsiumhipochloriet|-hipochloriet]].
== Voorbereiding ==
Voor die [[Tweede Wêreldoorlog]] is kalsium vervaardig deur die elektrolise van kalsiumchloried. Die metode word egter nie meer gebruik nie. Die proses tans in gebruik is die termiese reduksie van kalk met aluminium. Aluminiumpoeier en kalk word gemeng in 'n hoëtemperatuuroond tot 'n temperatuur van ongeveer 1200 °C onder vakuumtoestande en stel sodoende 'n kalsiumdamp vry wat dan herwin word deur middel van [[kondensasie]].
== Isotope ==
Kalsium het ses stabiele [[isotoop|isotope]], waarvan twee in die natuur voorkom: stabiele Ca-40 en [[radio-aktiewe]] Ca-41 met 'n [[halfleeftyd]] van 103 000 jaar. 97% van die element kom in die Ca-40 vorm voor. Ca-40 is, saam met Ar-40, een van die dogterprodukte van K-40 verval. Alhoewel [[K-Ar datering]] al op groot skaal in die [[geologie]]se wetenskappe ingespan is, het die oorvloed waarmee Ca-40 in die natuur voorkom die gebruik daarvan beperk. Tegnieke wat gebruik maak van [[massa spektrometrie]] en dubbelpiek isotoop verdunning is al gebruik vir [[Kalium|K]]-Ca die ouderdomsbepaling van gesteentes. Anders as kosmogeniese isotope wat in die [[Aarde se atmosfeer|atmosfeer]] gevorm word, word Ca-41 deur [[neutron|neutron-aktivering]] van Ca-40 gevorm. Die grootste hoeveelheid daarvan word in die boonste meter of so van die grond gevorm waar die kosmogeniese stroomdigtheid van die neutronvloei nog voldoende sterkte het. Ca-41 het baie aandag geniet in sterrekundige studies omdat Ca-41 na K-41 verval, 'n kritiese aanduiding van afwykings in sterrestelsels se gedrag.
== Voorsorgmaatreëls ==
Kalsium reageer met water en sure om waterstofgas, kalsiumoksied en kalsiumhidroksied te vorm. Die reaksies is [[eksotermies]]. As kalsium-metaal dus in kontak met die vel, oë of lugweg kom, kan dit ernstige chemiese brande veroorsaak. Dus moet die stof so gou doenlik verwyder word.
Indien dit per mond geneem word kan dit akute irritasie en brande in die mond, keel en maag veroorsaak en braking veroorsaak.
As eerstehulpmaatreël moet die slagoffer so gou moontlik verwyder word na waar daar vars lug is. Verwyder enige metaal met 'n droë lap en was met groot hoeveelhede water.
Water moet onder geen omstandighede gebruik word om kalsiumvure te blus nie. Droë poeier moet verkieslik gebruik word en indien die vuur baie groot is moet die omgewing ontruim word en die metaal toegelaat word om uit te brand.
== Verwysings ==
* Artikel in die [//en.wikipedia.org/ Engelse Wikipedia]
* Ullman's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 6de Uitgawe, John Wiley & Sons (Elektroniese weergawe)
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Calcium}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Ca/index.html WebElements.com – Calcium]
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ca.html EnvironmentalChemistry.com – Calcium]
[[Kategorie:Chemiese elemente]]
| |||