Komplementêre kleure: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Lyn 1:
[[Lêer:
'''Komplementêre kleure
== Komplementêre kleure in verskillende kleurmodelle ==
=== Tradisionele kleurmodel ===
Volgens die tradisionele kleurwiel wat in die 18de eeu ontwikkel is en deur Claude Monet, Vincent van Gogh, en vandag nog deur baie [[kunstenaars]] gebruik word, is rooi, geel en blou as die primêre kleure beskou. Die primêre-sekondêre kleure is rooi-groen, oranje-blou en geel-violet<ref
In die tradisionele model bestaan 'n komplementêre kleurpaar uit 'n [[primêre kleur]], (geel, blou of rooi) en 'n sekondêre kleur (groen, violet of oranje). Geel is byvoorbeeld 'n primêre kleur en skilders kan violet maak deur rooi en blou te meng. Wanneer geel en violetkleurige verf dus gemeng word, is al drie primêre kleure teenwoordig. Aangesien verf deur die absorbering van lig werk, sal 'n kombinasie van al drie primêre kleure 'n swart of grys kleur voortbring (sien subtraktiewe kleur). In meer onlangse skilderhandleidings word magenta, siaan en geel as die meer presiese subtraktiewe primêre kleure aangedui.
Lyn 11:
Komplementêre kleure kan treffende optiese effekte veroorsaak. Dit lyk byvoorbeeld soms of die skaduwee van 'n voorwerp 'n bietjie van die komplementêre kleur van die voorwerp bevat. Die skaduwee van 'n rooi appel sal dus 'n bietjie blou-groen vertoon. Hierdie effek word dikwels deur skilders nageboots wat meer liggewende en realistiese skaduwees wil uitbeeld.
Komplementêre kleure wat in partitiewe vermenging as klein kolletjies langs mekaar aangebring word, vertoon grys.<ref name="briggs
=== Kleure wat deur lig voortgebring word ===
Die RGB-kleurmodel wat in die 19de eeu uitgevind is en gedurende die 20ste eeu ontwikkel is, gebruik kombinasies van rooi, groen en blou lig teen 'n swart agtergrond sodat die kleure op 'n swart rekenaarskerm of televisieskerm gesien kan word. Volgens hierdie model is die komplementêre primêre-sekondêre kleure rooi-siaan, groen-magenta en blou-geel. In die RGB-kleurmodel sal die gekombineerde lig van twee komplementêre kleure, soos rooi en siaan, 'n wit lig maak indien die lig op volle sterkte is. Indien die lig nie op sy sterkste is nie, sal die gekombineerde lig gryskleurig wees.
In sommige ander kleurmodelle, soos die HSV-kleurruimte, lê die neutrale kleure (wit, gryse en swart) langs 'n sentrale as. Komplementêre kleure (soos gedefinieer in HSV) lê op enige horisontale dwarssnit reg teenoor mekaar.
<gallery> Lêer:Color star-en (tertiary names).svg|Die tradisionele kleurster wat in 1867 deur Charles Blanc ontwikkel is.
Lêer:RBG color wheel.svg|Die kleure van die RGB-kleurmodel
Line 44 ⟶ 46:
In die vroeë 19de eeu het wetenskaplikes en filosowe regoor Europa die aard en interaksie van kleure begin bestudeer. In 1810 het die Duitse digter [[Johann Wolfgang von Goethe]] sy eie teorie geskep. Hy het geskryf: "Geel is 'n lig wat deur donkerte gedemp is; blou is 'n donkerte wat deur lig verswak is."<ref>Goethe (1810), ''Theory of Colors'', paragraph 502.</ref> Goethe se idees was hoogs persoonlik en het dikwels van ander wetenskaplike navorsing verskil, maar was terselfdertyd baie gewild en het verskeie belangrike kunstenaars, insluitend [[J.M.W. Turner]] beïnvloed.<ref>John Gage, ''Couleur et Culture'', pp. 201–203.</ref>
Teen ongeveer dieselfde tyd dat Goethe sy teorie gepubliseer het, het 'n Britse fisikus, dokter en Egiptoloog, Thomas Young (1773–1829), deur eksperimente getoon dat dit nie noodsaaklik was om al die kleure van die spektrum te gebruik om wit lig te skep nie; dit kon verkry word deur die die lig van slegs drie kleure te kombineer
Teen ongeveer dieselfde tyd dat Young additiewe kleure ontdek het, het 'n ander Britse wetenskaplike, David Brewster (1781–1868), die uitvinder van die [[kaleidoskoop]], 'n mededingende teorie voorgestel waarvolgens die ware primêre kleure rooi, geel en blou was, en die ware komplementêre kleure rooi-groen, blou-oranje en geel-violet is. Hermann von Helmholtz, (1821–1894), 'n Duitse wetenskaplike, het die debat opgelos deur aan te toon dat kleure wat deur lig gevorm word, nl. additiewe kleure, en dié wat deur pigmente gevorm word, nl. subtraktiewe kleure, inderdaad aan verskillende reëls onderwerp is en uiteenlopende primêre en komplementerende kleure het.<ref>Isabelle Roelofs and Fabien Petillion, ''La couleur expliquée aux artistes'', p. 18.</ref>
Ander wetenskaplikes het spesifiek die toepassing van komplementêre kleure ondersoek. In 1828 het die Franse chemikus Eugene Chevreul, wat die vervaardiging van Gobelin-tapisserieë bestudeer het om die kleure helderder te maak, wetenskaplik bewys dat die "plasing van komplementêre kleure enge ander kontrasharmonieë oortref." Die gebruik van komplemêntere kleure is verder deur die Franse kunskritikus Charles Blanc, en later deur die Amerikaanse kleurteoretikus Ogden Rood beskryf. Hulle werke is met groot entoesiasme deur kontemporêre skilders gelees, in die besonder Georges Seurat en [[Vincent van Gogh]], wat die teorieë in hulle skilderye toegepas het.<ref>John Gage, ''Couleur et culture'', pp. 174–75</ref>
<gallery> Lêer:Newton's color circle.png|Newton se kleurwiel (1704)
Lêer:Boutet 1708 color circles.jpg|'n Boutet-kleurwiel van 1708
Line 63 ⟶ 66:
[[Vincent van Gogh]] was veral bekend vir sy gebruik van hierdie tegniek; hy het sy eie oranjes geskep en hulle langs siënnarooi en bottelgroen kwashale aangebring. Hy het ook 'n oranje maan en sterre in 'n kobaltblou hemel geplaas.
In 'n beskrywing van sy skildery, ''Le Café de nuit'', het Van Gogh aan sy broer Theo geskryf: "Ek wou met rooi en groen die verskriklike menslike hartstogte uitbeeld. Die vertrek is bloedrooi en liggeel, 'n groen biljarttafel in die middel en vier lemmetjiegeel lampe, met 'n oranje en groen gloed. Daar is oral 'n stryd en teenstelling tussen die mees uiteenlopende rooie en groene."<ref>Vincent van Gogh, ''Corréspondénce general'', number 533, cited by John Gage, ''Practice and Meaning from Antiquity to Abstraction''.</ref>
<gallery> Lêer:Claude Monet, Impression, soleil levant.jpg|Impression, soleil levant deur Claude Monet (1872)
Lêer:Renoir12.jpg|Roeiers by Chatou deur Pierre-Auguste Renoir (1879.
Lêer:SelbstPortrait VG2.jpg|Selfportret deur Van Gogh
Lêer:VanGogh-starry night ballance1.jpg|Sterrenag deur Vincent van Gogh (1889)
Lêer:Vincent Willem van Gogh 076.jpg|Le café de nuit deur Vincent van Gogh (1888)
Line 79 ⟶ 84:
Daarbenewens het komplementêre kleure ook meer praktiese gebruike. Aangesien oranje en blou komplementêre kleure is, is reddingsbote en reddingsbaadjies tradisioneel oranje ten einde die hoogste kontras en sigbaarheid te verseker wanneer dit op see gesien word.
Rooi en siaan brille word in die Anaglief 3D-stelsel gebruik om 3D-beelde op rekenaarskerms te skep.
<gallery> Lêer:US Navy 090906-N-5231R-055 Members of U.S. Joint Special Operations Task Force - Philippines (JSOTF-P) check life rafts for survivors Sept. 6, 2009 following the sinking of a Philippine super ferry.jpg|Oranje reddingsbote vorm die skerpste kontras met blou water.
Lêer:Anaglyph glasses.png|'n Rooi en siaan bril waarmee driedimensionele beelde gesien kan word
Line 94 ⟶ 101:
* Goethe, ''Theory of Colours'', trans. Charles Lock Eastlake, Cambridge, MA: MIT Press, 1982. ISBN 0-262-57021-1
==
{{Verwysings}}
[[Kategorie:Kleure]]
| |||