Ermland: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Geskep deur die bladsy "Ermland" te vertaal
 
No edit summary
Lyn 1:
[[Lêer:Altpreußische_Landschaften_im_13Altpreußische Landschaften im 13._Jahrhundert Jahrhundert.png|duimnael|Oudpruisiese landskappe en stamme]]
Die '''Ermland''' (Prussies, Pools, en Latyns - '''Warmia''') was aanvanklik 'n nedersettingsgebied van die Prusse, en toe na die verowering deur die [[Duitse Orde]] in die 13de eeu, 'n bisdom binne die Staat van die Duitse Orde, wat onder die naam Prins-bisdom van Ermland van 1466 tot 1772 'n sekere mate van onafhanklikheid onder die [[Pools-Litause Gemenebes|poolsePoolse]] owerheid geniet het. Die belangrikste stede in hierdie streek was Elbing en Braunsberg, en ook die kasteel van Balga. Die grootste gedeelte van Ermland het vir ´'n lang tyd aan  [[Oos-Pruise]] behoort. Ermland is nou deel van die w[[Woiwodschaft Ermland-Masuren|oi<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">w</font>odskapwoiwodskap van Warmia-Masuria]] in [[Pole]].
 
Die eerste gedokumenteerde melding van "Warmia" dateer uit die jaar 1249. Wormyan, warmun beteken "rooi" in Prussies. "Wormeland" is die streek se naam in 1262, en eers in 1299 verskyn die naam "Ermelandt". Hierdie is die duitse Naam van die oud-Pruisiese streek.
Lyn 7:
 
== Geografie ==
[[Lêer:Map_of_East_Prussia_1648Map of East Prussia 1648.jpg|duimnael|Ermland (1648)]]
Die gebied van die bisdom van Ermland het tot 1945 gestrek van 'n smal kusstrook van die Vistula strandmeer/ Frischen Haffs tussen Frauenburg en Braunsberg (Braniewo) in 'n suid-oostelike rigting tot by die Masuriese mere te Allenstein (Olsztyn) en Rößel (Reszel). Dit het  die nou Poolse gebiede van Oos-pruise ingesluit tussen die Pruisiese Oberland in die suidweste, Natangen en Barten in die noorde, sowel as [[Masurië|Masuria]] in die suid-Ooste. Die belangrikste riviere is die Passarge (Pasłęka) en die Alle (Lyna). Die bisdom het 'n oppervlakte van 4249&#x20nbsp;km2 gehad en is van Noord tot Suid, in die Kammerampte Frauenburg, Braunsberg, Mehlsack, Heilsberg, Wormditt, Guttstadt, Rößel, Seeburg, Wartenburg en Allenstein verdeel.
 
Die volgende stede, almal in die middeleeue gestig is, het aan die bisdom behoort (gelys vanaf die kus na die binneland, volgens die grote van die middeleeue nedersetting): Frauenburg, Braunsberg, Mehlsack, Wormditt, Guttstadt, Heilsberg, Bischofstein, Rößel, Seeburg, Bischofsburg, Wartenburg en Allenstein, wat vandag die grootste stad in die poolse Oos-Pruise en die voivodskap se hoofstad is.
Lyn 19:
Die oorloë van die 15de eeu het veral die suidelike gedeelte van Ermland verwoes en het 'n groot bevolkingsverliese tot gevolg gehad. As gevolg van die plaaslike toestande (godsdienstige oorloë) in die laat 15de eeu en in die 16de eeu kon skaars enige setlaars uit Duitsland gewen word. Die ermlandse Administrasie het dus immigrante uit die naburige land Pruise, die poolse Mazovië probeer lok. Hierdie immigrante het 'n eie ermländische dialek van die Poolse[[Pools| taal]] ontwikkel, wat die dominate taal in die landelike gebiede in die Suidoostelike Ermland en veral die distrik van Alleenstein was. Hierdie dialek het self die Nazi-tydperk oorleef. As gevolg van bevolkingsverskuiwings na die einde van die Tweede Wêreldoorlog het hierdie dialek uitgesterf tydens die Volksrepubliek van Pole.
 
Die minderheid pools-sprekende Ermländer het hulleself ná die ondergang van Oudpole in 1795 , nie soseer as deel van die poolsePoolse Nasie as sodanig beskou nie, en was lojale onderdane van die Prins-Biskop en die Domkapitel van Ermland, en later van die duitseDuitse [[Hohenzollern|konings van Pruise]]. Tydens die 1920 referendum, het ´'n oorweldigende meerderheid minderheid pools-sprekende Ermländer daarvoor gestem dat die suidelike Ermland deel van Oospruise bly. In die tydperk tussen die twee wêreldoorloë het heelwat pools-sprekende dorpsskole onder die beskerming van die Duitse staat in die suidelike deel van Ermland bestaan. Met die aanval van [[Nazi-Duitsland]] op Pole op 1. September 1939, is die pools-sprekende skole egter gesluit en is 'n aantal van die poolsePoolse aktiviste en onderwysers in hegtenis geneem. Baie van hulle is later in die nasionale sosialistiese konsentrasiekampe gedood is. Na die einde van die Tweede Wêreldoorlog in 1945, het baie pools-sprekende Ermländer hulle by die duitssprekende bevolking aangesluit wat uit Ermland gevlug het of later onder dwang gedeporteer is na die beide nuwe Duitse state. In die nuwe Poolse Volksrepubliek na 1945 is alle inwoners van die oorspronklike Duitse streek gedwing om afstand te doen van hulle Duitse burgeskapburgerskap. Die wat geweier het is geïnterneer en die oorlewendes is later na Duitsland gedeporteer. Die oorspronklike bevolking van Ermland is na 1945 heeltemal vervang deur hoofsaaklik Pole wat weer uit die oostelike Poolse gebiede gevlug het wat deur die Soviets geannekseer is. As gevolg van die deeglike transformasieproses is daar tans min bewyse oor in dat die streek vir amper 700-jaar ´'n hoofsaaklik Duitssprekende bevolking gehad het.
[[Lêer:HeilsbergSchloss.jpg|duimnael|Kasteel Heilsberg]]
 
 
 
.
 
 
 
 
== Persoonlikhede ==
[[Lêer:Mädchen_in_ermländischer_TrachtMädchen in ermländischer Tracht.jpg|duimnael|Meisies in ermlandise Kleredrag]]
* [[Nicolaas Copernicus|Nikolaus Kopernikus]], Astronom, Mathematiker, Arzt, Domherr und Administrator
* Daniel Bärholz, Barockdichter
Line 91 ⟶ 86:
* ''Scriptores rerum Warmiensium'' (herausgegeben von Karl Peter Woelky und Johann Martin Saage). Band 1, Braunsberg 1866 ([http://books.google.de/books?id=hDgOAAAAQAAJ&printsec=frontcover Volltext]).
* George Adalbert von Mülverstedt: ''Die Namen Ermeland und Warmien. Die Heidenburgen des Bartergaues. Heinrich von Sorbaum, Bischof von Ermeland.'' In: ''Preußische Provinzial-Blätter'', Jahrgang 1857 (= ''Neue preußische Provinzial-Blätter'', Band XI), Königsberg 1857, bl[http://books.google.de/books?id=OiIBAAAAcAAJ&pg=PA65 . 65–73], bl[http://books.google.de/books?id=OiIBAAAAcAAJ&pg=PA179 . 179–198] und bl[http://books.google.de/books?id=OiIBAAAAcAAJ&pg=PA283 . 283–296.]
 
== Webskakels ==
 
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
<references />
 
[[Kategorie:Geografie van Pole]]