Hendrik Mulder: Verskil tussen weergawes

'''H.A. Mulder''' (*[[19 Julie]] [[1906|1906,]] Zaamslag, [[Zeeuws-Vlaanderen]], [[Nederland]] -† [[3 Mei]] [[1949]], [[Grahamstad]], [[Suid-Afrika|Suid-Afrika)]]) was ʼn’n gebore Nederlander wat in Suid-Afrika een van die belangrikste Afrikaanse letterkundiges word en veral ʼn’n groot rol speel in die korrekte waardepaling van die [[Dertigers|Dertiger-beweging]]. Hy is ook ʼn’n [[digter]] en dramaturg[[drama]]turg wat onder die skuilnaam Willem Hessels sy kreatiewe skryfwerk lewer.

Hendrik Adolph Mulder is op 19 Julie 1906 op Zaamslag in Zeeuws-Vlaanderen in Nederland gebore<ref>Gerrit Kamphuis se biografiese skets in Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1970 is die mees omvangryke bron van lewensbesonderhede. Hierdie skets, tesame met ander inligting, is te vind in die DBNL-webwerf: <nowiki>http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=muld007</nowiki></ref>. Hy is die tweede van ses kinders van die [[Calvinisme|Gereformeerde]] predikant Hermanus Mulder en Anna Goverdina Dicke.<ref name=":0">https://www.geni.com/people/Hendrik-Adolf-mulder/6000000027306749771</ref> As jong kind verhuis die gesin in [[1908]] na [[Harderwijk, Gelderland|Harderwijk]], waar sy vader as predikant die plaaslike gemeente bedien. In [[1914]] verhuis hulle na [[Amsterdam]], waar sy moeder sterf terwyl hy nege jaar oud is. Sy vader trou weer en vier kinders word uit hierdie tweede huwelik gebore. Na voltooiing van laerskool gaan hy na die Gereformeerde Gimnasium in Amsterdam en studeer dan vanaf Oktober [[1924]] verder in die Nederlandse taal, letterkunde en geskiedenis aan die Vrije Universiteit van Amsterdam. Hy neem aktief deel aan die bedrywighede op die kampus en word vir die eerste agt maande van die kursus leier van die Studentekorps gedurende [[1927]]-[[1928]]1927–1928. In November 1928 word [[tuberkulose]] by hom gediagnoseer, wat sy studies onderbreek en weens swak gesondheid bring hy meeste van die daaropvolgende jare in verpleeginrigtings soos die sanatorium Hoog Laren deur. By sy ontslag dien hy vanaf [[1931]] tot einde Januarie [[1934]] op die redaksie van ''Het Korenland'', ʼn’n maandblad vir kultuur en die jeug. Hy hervat sy studies in Mei [[1933]] en lê sy kandidaatseksamen op [[18 Oktober]] van daardie jaar af. In Februarie 1934 emigreer hy saam met sy verloofde, Roelina Jantina Stagger ([[1904]]-[[1995]]1904–1995), na die gesonder klimaat van Suid-Afrika. Die paartjie trou in [[Pretoria]] op [[3 Mei]] [[1934]] en hulle het twee kinders, die dogter Hermione en die seun Gelmer Jan. Hy studeer verder aan die [[Universiteit van Pretoria]],<ref>http://www.esaach.org.za/index.php?title=Mulder,_Hendrik_Adolph</ref>, waar hy op grond van sy kandidaatseksamen vrygestel word van die B.A.-graad. Ondanks voortgesette swak gesondheid weens tuberkulose wat hom met tussenposes terug hospitaal toe dwing, behaal hy dan die Hoër Onderwysdiploma en in [[1938]] ʼn’n M.A.-graad met lof aan die Universiteit van Pretoria. Die introspeksie wat sy siekte meebring lei daartoe dat hy in Maart [[1936]] uit die Christelijke Auteurskring bedank, van watter organisasie hy sedert die ontstaan daarvan in [[1929]] ʼn’n lid was.<ref>http://gelofteland.org/index.php/home/23-kultuurdagboek/1196-1906-ha-mulder.pdf</ref>

Hy identifiseer hom met die Dertiger-beweging in die letterkunde in Suid-Afrika en word in 1938 ʼn’n lid van die Afrikaanse Skrywerskring, terwyl hy gereeld letterkundige bydraes in die tydskrifte lewer, asook optree as kritikus. Op aandrang van [[Uys Krige]] begin hy vanaf [[1937]] om Nederlandse gedigte en Afrikaanse prosa te publiseer in ''[[Die Suiderstem]]'' en hy maak in die Desember 1937 uitgawe van hierdie blad sy buiging as kritikus van die [[Afrikaanse letterkunde]]. In 1937 word van sy gedigte ook opgeneem in die ''Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring''. Hierna word hy ʼn’n gereelde medewerker van tydskrifte soos ''[[Die Brandwag]]'', ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'', ''Trek'' en ''Ons Eie Boek''. Aan die universiteite van [[Universiteit van die Witwatersrand|Witwatersrand]] en [[Potchefstroomse Universiteit|Potchefstroom]] lewer hy lesings oor die moderne Nederlandse poësie. Sy breë belesenheid en kennis van die Europese letterkunde stel hom in staat om die Dertigers na waarde te skat en wel oorwoë en fyn gedokumenteerde uitsprake oor die Afrikaanse letterkunde te maak in letterkundige tydskrifte. Hy lewer ook gereelde bydraes oor die letterkunde in radioprogramme en lewer bydraes oor die Afrikaanse letterkunde in Nederlandse publikasies soos ''Opwaartsche Wegen'', ''De Rotterdammer'', ''Het Korenland'', ''Groot Nederland'', ''Critisch Bulletin'' en ''De Fakkel''. In Suid-Afrikaanse tydskrifte stel hy weer die Nederlandse letterkunde aan die bod, sodat ʼn’n ruimer belangstelling vir wat aan die wêreldfront gebeur ook by die Afrikaanse leser gekweek word.

Sy dogter Hermione word in Januarie [[1939]] gebore en in September 1939 verhuis die gesin na ʼn’n eie huis in Pretoria. Tot en met [[1940]] doen hy vryskut joernalistieke en letterkundige werk en is hy onder andere tydelike assistent in die kantoor van die Staatsvertaler, ʼn’n betrekking wat sy aanleer van die Afrikaanse taal bespoedig. In Januarie [[1941]] neem hy Suid-Afrikaanse burgerskap aan en word in dieselfde jaar dosent in Nederlandse Kultuurgeskiedenis aan die Universiteit van Pretoria. Weens die verbreking van kontak met Nederland as gevolg van die Tweede Wêreldoorlog is hy in 1940 instrumenteel in die oprigting van die Nederlandse Boekerij wat Nederlandse werke publiseer, waarvoor hy telkens ʼn’n insiggewende inleiding skryf. In Januarie [[1946]] aanvaar hy ʼn’n betrekking as lektor en vanaf [[1947]] is hy senior lektor in Nederlands aan die [[Rhodes-universiteit|Rhodes Universiteitskollege]] in Grahamstad, ʼn’n posisie wat hy tot met sy dood beklee. Sy seun Gelmer Jan word in Junie 1944 in Grahamstad gebore. Hy is in 1945 saam met [[N.P. van Wyk Louw]] en [[W.E.G. Louw]] ʼn’n stigterslid en later ook redakteur van die letterkundige tydskrif ''Standpunte'' en by die jaarvergadering van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Junie 1947 word hy tot buitelandse lid verkies. Hy is op 3 Mei 1949 op Grahamstad oorlede.

Vir sy kreatiewe skryfwerk gebruik hy die skuilnaam Willem Hessels.<ref name=":0" /><ref>http://www.esaach.org.za/index.php?title=Hessels,_W</ref> In [[1925]] maak hy sy joernalistieke debuut in ''Opwaartsche Wegen'' en publiseer sy eerste gedigte in 1927 in hierdie maandblad. In hierdie tyd publiseer hy hoofsaaklik in hierdie blad en ander Protestantse tydskrifte, soos ''Het orgaan van de C.G.B.'' (Christen Gymnasiastenbond), ''Stemmen des Tijds'' en ''Het Korenland''. Hy publiseer ook in [[1927]], [[1928]] en [[1931]] in die ''Almanakken'' van die studentekorps aan die Vrije Universiteit. Tussen 1927 en [[1934]] lewer hy onder die slagspreuk “Nil desperandum Deo duce” talle gedigte en prosabydraes vir die blaaie van die Studentekorps van die Vrije Universiteit. Vir ''Opwaartsche Wegen'' skryf hy in [[1929]] ʼn’n uitvoerige studie oor die digkuns van Vondel en hy behou ʼn’n lewenslange voorkeur vir hierdie digter en lewer ook bydraes oor hom in ander publikasies soos “''Vondelkroniek''”. “'''''Bevrijdingen'''''” in [[1931]] en “'''''Windstilte'''''” in [[1933]] is sy eerste Nederlandse digbundels. Die gedigte hierin opgeneem is hoofsaaklik stemmingspoësie, terwyl hy in gedigte wat hy na 1928 skryf ook meer aandag gee aan die noodlotsbesef, eensaamheid en godverlatenheid. Hy publiseer nou ook in anders as suiwer Protestantse tydskrifte, soos onder andere ''De Gids'', ''Elseviers Maandschrift'', ''Helicon'', ''Het Venster'', ''Algemeen Handelsblad'' en ''De Standaard''. Voor sy vertrek uit Nederland stel hy ʼn’n bloemlesing saam uit die werk van Heiman Dullaert en skryf ook ʼn’n studie oor die werk van Hendrika Kuyper-Van Oordt, al word hierdie werke eers na sy vertrek gepubliseer.

Sy hoofsaaklik Nederlandse gedigte wat in Suid-Afrika ontstaan word gebundel in “'''''Het Randgebied'''''” in 1937, “'''''Wit en rood'''''” in 1938 en “'''''Rekenschap'''''” in 1944. Die gedigte hierin toon die invloed van die Suid-Afrikaanse belewenis in veral die belewing van kleur en hy maak hier dan ook gebruik van ʼn’n meer konkrete beelding. By gebrek aan publikasie moontlikhede in Nederland gedurende die [[Tweede Wêreldoorlog]] lewer hy nou ook letterkundige bydraes tot tydskrifte soos ''De Stoep'' (Curaçao), ''De Fakkel'' (Batavia) en ''Band'' (Belgiese Kongo). In Suid-Afrika publiseer hy gereeld sy gedigte in ''Standpunte'' en ook in die ''Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring''. “'''''Con Sordino'''''” se titel dui reeds die gedempte aard van sy digkuns aan. Hierdie versamelbundel bevat gedigte uit al sy bundels asook voorheen ongebundelde werk, wat die oorspronklike Afrikaanse gedig “''Suster Beatrys''” insluit, asook vertaalde Afrikaanse gedigte soos “''Apokalips 1933''”, “''Die gebreekte vaas''” en “''Peggy Mitchell''”. In sy vroeëre digkuns behandel hy veral godsdienstige en stigtelike temas. Sy latere digkuns word gekenmerk deur veral die doodstema, wat vermoedelik weens sy swak gesondheid ʼn’n obsessie by hom geword het, terwyl hy ook talle stemmingsverse lewer. Lank na sy dood gee Ravenberg Pers in Nederland ʼn’n bibliofiele uitgawe uit van “'''''Enkele gedichten, een kleine keuze'''''”. Van sy gedigte word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing “''Die Afrikaanse poësie in ʼn’n duisend en enkele gedigte''”.<ref>Nienaber-Luitingh, M. “Beeld” 10 Junie 1985</ref>

Hoewel sy gedigte hoofsaaklik in Nederlands verskyn, begin hy hom in ander opsigte al hoe meer van Afrikaans bedien. Met die oog op die eeufeesvieringe van die [[Groot Trek]] skryf hy die allegoriese drama “'''''Die geboorte van Suid-Afrika'''''” (steeds onder die skuilnaam W. Hessels). Hierdie versdrama word in rymlose vyfvoetige verse geskryf. Die toonaard van hierdie drama is meer liries as dramaties, maar bevat suiwer poësie in sy onderdele. In die drama probeer die allegoriese figure (twee Aardgeeste, ʼn’n Saterkoor en Natuur) om Suid-Afrika uit haar diep slaap op te wek. Hulle is onsuksesvol en dit neem die Genius van die Mensheid om dit reg te kry. Daarna tree [[Voortrekkers|Voortrekker]]-boere en sewe simboliese figure ([[Taal]], [[Wetenskap]], [[Landbou]], Veeteelt, [[Industrie]], Handel en Verkeer en [[Staat]]) na vore om te vertel van die moeilike verlede van die land, wat hulle reeds bereik het en van die belowende toekoms. Die handeling bevat nie dramatiese konflik nie en is meer ideologies van aard.

Sy letterkundige opstelle in Afrikaans skryf hy onder sy regte naam en publiseer dit veral in ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'', ''Ons Eie boek'' en ''Standpunt''e. Van hierdie opstelle word gebundel in “''Opstelle oor poësie''”, “''Twee wêrelde''”, “''Vyf digters uit die sewentiende eeu''” en die postuum verskene “''Laaste opstelle''” (laasgenoemde saamgestel deur [[D.J. Opperman]]).<ref>Van der Merwe, P. “Inset”, Oktober 1961</ref>. Hy is as kritikus van besondere belang deurdat hy met sy breë kennis en blootstelling aan die Europese letterkunde en tradisies onmiddellik die belang en waarde van die [[Dertigers]] besef en in sy opstelle hierdie waardebepalings uitspel. Sodoende breek hy in groot mate teenstand en kritiek af wat in die ouer garde van literatore weens onbegrip aanvanklik teen hierdie nuwe beweging ontstaan het. Sy kritiese bydrae tot die ontwikkeling van die Afrikaanse letterkunde word erken in die literatuurgeskiedenisse van [[Gerrit Dekker]], [[Rob Antonissen]] en [[J.C. Kannemeyer|J.C. Kannemeyer,]] terwyl Rialette Wiehahn ʼn’n aparte hoofstuk oor sy bydrae wy in haar “''Die Afrikaanse poësiekritiek: ʼn’n histories-teoretiese beskouing''”. “'''''Opstelle oor poësie'''''” bevat opstelle oor hoe poësie ontstaan na aanleiding van die skeppingsproses van sommige digters, die ballade met spesifieke verwysing na I.D. du Plessis en ook beskouings van die werk van [[N.P. van Wyk Louw]], [[C.M. van den Heever]] en die Nederlandse digters A. Roland Holst, J.C. Bloem en Marthinus Nijhoff.<ref>Coetzee, Abel J. in Nienaber, P.J. (red.) “Rapier en Knuppel” Nasionale Boekhandel Kaapstad 1965</ref> “'''''Twee wêrelde'''''” is soos die titel aandui beskouings oor die Afrikaanse en Nederlandse letterkunde. Die Afrikaanse deel bevat hoofsaaklik resensies van digbundels van N.P. van Wyk Louw, [[Elisabeth Eybers]], [[W.E.G. Louw]] en Uys Krige, terwyl hy ook resensies oor prosa van skrywers soos [[D.F. Malherbe]], [[Hettie Smit]], J. van Melle en [[C.M. van den Heever]] en die Afrikaanse vertaling van “''Koning Oidipus''” deur [[Theo Wassenaar]] bespreek. Die Nederlandse gedeelte word deur elf opstelle verteenwoordig, hoofsaaklik oor bepaalde figure en hulle werk, insluitende Willem Kloos, Albert Verwey, J.H. Leopold en Henriëtte Roland Holst. Hy stel ook die Nederlandse letterkunde aan Afrikaanse lesers bekend deur sy artikels en resensies en ook sy medewerking aan die plaaslike reekse “''Van stamverwante bodem''” en “''Nederlandse Boekerij''”, waarin klassieke werke van Nederlandse skrywers plaaslik gepubliseer word.<ref>Eybers, Elisabeth “Voetpad van verkenning” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1978</ref> “'''''Vyf digters uit die sewentiende eeu'''''” bevat beskouings oor die werk van Revius, Camphuysen, Stalpart van der Wiele, Dullaert en Luyken.

===    H.A. Mulder ===

|Opstelle oor poësie    

|Twee wêrelde

|Vyf digters uit die sewentiende eeu

#* Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970

#* Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988

#* Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984

#* Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005

#* Lindenberg, E. (red.) “Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde” Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973

#* Nienaber, P.J. “Hier is ons skrywers!” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949

#* Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963

#* Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969

#* Nienaber, P.J. (red.) “Rapier en Knuppel” Nasionale Boekhandel Kaapstad 1965

#* Opperman, D.J. “Wiggelstok” Nasionale Boekhandel Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1959

#* Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe1998

#* Jonckheere, W.F. Die digter W. Hessels” “Standpunte” Nuwe reeks 180, Desember 1985

#* Mulder-Stagger, Roelien “Repliek op H.A. Mulder als dichter en criticus” “Standpunte” 161, Oktober 1982

#* Opperman, D.J. “Die digter W. Hessels” “Standpunte” Jaargang 4, no.3 1949

#* Schutte, Roswitha “H.A. Mulder – dichter en criticus (1906-19491906–1949)” “Standpunte” Nuwe reeks 156, Desember 1981

#* Vogel, Rialette “H.A. Mulder as kritikus” “Standpunte” Nuwe reeks 34, April 1961

* Beeld: <nowiki>http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1991/07/19/11/8.html</nowiki>

=== Ander verwysings ===