Bakoe: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
k Hersien
Lyn 9:
|rowspan=6| [[Lêer:Azerbaijan-Baku.png|180px|senter]]
|- style="background: white"
|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Baku fahne.png|duimnael90px|senter]]
|- style="background: #f7f8ff;border-top:1px solid #999; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999"|
Lyn 15:
|style="border-left:1px solid #999;border-top:1px solid #999"| '''Wapen'''
|- style="background: white; border-top:1px solid #999;"
|style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:BakuCoat sealof arms of Baku.PNGsvg|75px|senter]]
|- style="background: #f7f8ff; border-top:1px solid #999; text-align:center;"
|style="border-left:1px solid #999"|
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Land'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{vlagvlagland|Azerbeidjan}}
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Administratiewe verdeling'''
Lyn 28:
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{Koördinate|40|23|N|49|52|E|type:city}}
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Gestig inStigting'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[6de eeu v.C.]]
|- style="border-top:1px solid #999;"
Lyn 38:
|-
|  '''Hoogte bo seevlak'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | - 28  m
|- style="border-top:1px solid #999;"
|- style="border-top:1px solid #999;"
Lyn 58:
|-
| '''Burgemeester'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[Hajibala Abutalybov]]
|- style="border-top:1px solid #999;"
| '''Amptelike webwerf'''
| style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [http://www.bakucitybaku-ih.gov.az/ bakucitybaku-ih.gov.az]
|- style="border-top:1px solid #999;"
|}
 
'''Bakoe''' ([[Azerbeidjans]]: ''Bakı'' [bɑˈcɯ]) is die [[hoofstad]] en grootste stad van [[Azerbeidjan]]. Die stad is in die ooste van die land aan die [[Kaspiese See]] geleë.
 
Met 'n oppervlakte van 2 130 km² en 'n bevolking van meer as twee miljoen in 2011 is Bakoe die grootste stad in Azerbeidjan en die hele [[Kaukasus|Kaukasus-gebied]]-streek. Met 'n verskeidenheid universiteite en ander tersiêre onderwysinstellings, navorsingsinstitute, teaters en museums fungeer die stad as die opvoedkundige en kulturele sentrum van Azerbeidjan.
 
Vanweë sy ligging langs 'n aantal beduidende handelspaaie het Bakoe al vroeg in sy geskiedenis 'n beduidende rol in die Kaukasus-streek gespeel. Sy ryk kulturele erfenis van paleise, [[moskee]]s en vestings in die geskiedkundige ou stad het grotendeels bewaar gebly en in 2000 die status van [[UNESCOUnesco]]-[[wêrelderfenisgebied]] gekry.
 
Danksy sy ligging temidde van 'n belangrike olieveld vorm Bakoe die middelpunt van Azerbeidjan se pyplynstelsel en beskik daarnaas oor 'n beduidende seehawe vir die uitvoer van [[ru-olie]].
 
Bakoe het in 2012 as gasheerstad van die [[Eurovision-sangfees]] opgetree en was een van die kandidaatstede vir die [[Olimpiese Somerspele in2020|Olimpiese Somerspele van 2020]].
 
== Etimologie ==
Daar word aangeneem dat die huidige stadsnaam van die Oud-Persiese[[Persies]]e باد-کوبه of ''Bād-kube'' afgelei is en dus as "Windgeteisterde stad" vertaal kan word. Bakoe staan inderdaad bekend vir sy hewige winterstorms en sterk winde wat dwarsdeur die jaar waai.
 
Volgens ander bronne het die naam sy oorsprong in die Oud-Persiese ''Baghkuh'' of "Berg van God" en sou dus dieselfde etimologiese wortels hê soos [[BaghdadBagdad]] in [[Irak]]. Alle Arabiese[[Arabies]]e benamings – waaronder ''Baku'', ''Bakukh'', ''Bakuya'' en ''Bakuye'' – het hul oorsprong eweneens in Persiese name.
 
'n Derde hipotese beweer dat ''Bakoe'' van die Turkse[[Turks]]e woord vir "berg" afgelei is. Die Turkse "Islamitiese Ensiklopedie" verwys na die Turkse term ''Bey-Kyoy'' ("hoofstad") as etimologiese oorsprong.
 
== Geografie en stadsbeeld ==
Lyn 91:
* die Sowjet-Russiese stadsdeel.
 
Die ou stad van Bakoe is in die sentrum van die huidige stadsgebied geleë en word nog steeds deur historiese versterkings omsluit. Die buurt binne die stadsmuur is in 2000 deur UNESCOUnesco as wêrelderfenisgebied gelys. Die meeste mure en torings, wat ná die Russiese verowering in 1806 versterk is, kan in die Persiese tydperk teruggevoer word.
 
[[Lêer:İçərişəhər 1.jpg|duimnael|links|'n Straatjie in die ou stad met die stadsmuur in die agtergrond]]
Die historiese kwartier is danksy sy labirint van nou straatjies en historiese geboue 'n gewilde toeristetrekpleister. Die 15de eeuse [[Paleis van die Sjirwansjah]], wat vroeër as setel van die plaaslike khans gedien het, historiese [[karavanserai]]s, die 11de eeuse Maagdetoring, ou badhuise (hammams) en die Djuma-moskee geniet wêreldfaam. Daar is tientalle kleiner moskees in die ou stad waarvan sommige nouliks as sulks herkenbaar is.
 
In die laat 19de eeu het die rykdomme, wat met olieontginning verdien is, die oprigting van welvarende buurte suid van die ou stad moontlik gemaak. Robert Nobel, die ouer broer van Ludvig en [[Alfred Nobel]], het in 1873 na Bakoe gekom om hier die oliemaatskappy ''Nobel Brothers Petroleum Producing Company'' te stig. Binne enkele jare het dié onderneming die wêreldleier in olieontginning geword. Die nuwe "oliekonings van Bakoe" het woonpaleise in die Nieu-Gotiese en [[Jugendstil|Art Nouveau-styl]] deur Wes-Europese argitekte laat bou.
Line 99 ⟶ 100:
Tussen 1898 en 1902 het die Azerbeidjans-gebore Duitse ingenieur Nikolaus von der Nonne as burgemeester van Bakoe gefungeer. Die Russiese heerskappy oor Azerbeidjan is met die bou van die reusagtige Aleksander-Newfski-katedraal (1888–1898) ook argitektonies bevestig. Sowjet-diktator [[Josef Stalin]] het dié sakrale gebou egter tydens die fase van militante [[ateïsme]] in 1935 laat afbreek.
 
Die [[Russiese Rewolusie (1917)|Russiese Rewolusie van 1917]] het 'n einde aan die ekonomiese bloeitydperk gemaak. Ná die oorwinning van die [[Bolsjewis|Bolsjewiki]] is die eiendomme van oliekonings onteien. Hul paleise huisves tans veral museums wat aan die kuns, geskiedenis en letterkunde van Azerbeidjan gewy is. Ander villa's is steeds in privaat besit. Die stad het 'n [[Bakoese Metro|metro]].
 
== Klimaat ==
[[Lêer:Fountain Square, Baku, August 2010.JPG|duimnael|regs|Fonteinplein in Augustus]]
[[Lêer:Bakı Olimpiya Stadionu 4.JPG|duimnael|Nasionale Stadion Baku]]
Bakoe het 'n gematigde halfdroë steppeklimaat volgens Köppen en Geiger se effektiewe klimaatklassifikasie (afkorting: BSk),<ref>[http://www.klimadiagramme.de/Asien/baku.html ''www.klimadiagramme.de: Das Klima in Baku'']</ref> met warm en droë somers en koue winters wat soms nat kan wees. Sterk winde waai dwarsdeur die jaar. In teenstelling met ander stede in vergelykbare klimaatsones is somertemperature eerder gematig danksy die ligging op 'n skiereiland en die invloed van die Kaspiese See. Die jaarlikse gemiddeld in Bakoe is 14,2&nbsp;°C.
 
Bakoe en die Absjeron-skiereiland maak deel uit van die droogste deel van Azerbeidjan met jaarlikse neerslae van minder as 200 millimeter. Gedurende die Sowjettydperk was Bakoe danksy die gesonde droë klimaat met lang sonskynure 'n gewilde vakansiebestemming en herstellingsoord. Die meeste voormalige Sowjet-Russiese hotel- en spa-komplekse langs die Kaspiese Seestrande het intussen in verval geraak. Sowjet-Russiese nalatigheid ten opsigte van die ekologiese impak van industrialisering het van die stad, wat vroeër onder die belangrikste industriële sentrums in die [[Sowjetunie]] gereken is, een van die mees besoedelde nedersettings ter wêreld gemaak.<ref>[http://www.forbes.com/2008/02/26/pollution-baku-oil-biz-logistics-cx_tl_0226dirtycities.html ''forbes.com: The World's Dirtiest Cities'']</ref>
 
[[Lêer:Bakı Olimpiya Stadionu 4.JPG|duimnael]]
Die daaglikse gemiddeld in Julie en Augustus is 26,4&nbsp;°C. Die heersende ''khazri''-wind het 'n matigende invloed. In die koue winters met 'n gemiddeld van 4,3&nbsp;°C word die khazri-wind deur lugmassa's van polêre oorsprong versterk en as baie onaangenaam ervaar. Temperature kan in die kusgebiede benede vriespunt daal. Sneeuvalle en selfs sneeustorms kom voor, maar gewoonlik vou 'n sneeulaag net enkele dae lank oor die stadsgebied.
 
Line 114 ⟶ 116:
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Baku|Bakoe}}
* {{en}} {{fraz}} [http://whcwww.unescobaku-ih.orggov.az/sites/958.htm Amptelike UNESCO bladsywebwerf]
* {{en}} {{fr}} [http://whc.unesco.org/en/list/958 Amptelike Unesco-bladsy]
 
{{Hoofstede in Asië}}
Line 120 ⟶ 123:
 
[[Kategorie:Bakoe| ]]
[[Kategorie:Hoofstede in Asië]]
[[Kategorie:Hoofstede in Europa]]
[[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Asië]]
[[Kategorie:Kusstede]]