Landbou: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Inligting bygevoeg mbt saaiboerdery en veeboerdery vir laerskool gebruikers |
No edit summary |
||
Lyn 1:
[[Lêer:
[[Lêer:Merino sheep.png|duimnael|regs|'n Kudde merinoskape.]]
Lyn 19:
=== Bestaansboerdery ===
’n Bestaansboerdery is gemik op selfvoorsiening. Die boer verbou of teel net genoeg voedsel om in sy familie se behoeftes te voorsien. ’n Tipiese bestaansplaas het net die diere wat nodig is om die familie deur die jaar te voed en te klee, byvoorbeeld skape, beeste, kalkoene en hoenders. Die diere kan meesal vry loop en wei. Daar is ook ’n verskeidenheid van gewasse wat in kleiner hoeveelhede aangeplant word soos mielies, pampoen, spinasie en marog. Die keuse van gewasse en besluite rakende aanplantings berus hoofsaaklik op die familie se eie behoeftes en tweedens op markpryse. <ref>
Arm huishoudings is afhanklik vir hul voedsel van die handel, ander huishoudings of van staatsprogramme. In die verlede het landelike huishoudings grootliks in hul eie voedselbehoeftes voorsien, maar daar is ’n stygende neiging dat sowel stedelike as landelike huishoudings al hoe afhankliker raak van die handel.<ref name=":0">http://www.hsrc.ac.za/en/research-outputs/view/4836</ref>
In dele van Afrika suid van die Sahara kan gesinne se voedseluitgawes tussen 60% en 80% van die totale huishoudelike inkomste bedra. Bestaansboerdery kan ’n belangrike rol speel in die verbetering van die lewenstandaard en voedselsekerheid van landelike en stedelike families, en kan ook bydra om hoë voedselprysinflasie te verlig. <ref name=":0" />
==== Implemente ====
Bestaansboere werk saam met hul families op die plaas en gebruik eenvoudige werktuie soos kruiwaens en handploeë.
==== Voordele en nadele ====
Lyn 57:
== Landbou sektore in Suid Afrika ==
Suid-Afrika se landbou bestaan hoofsaaklik uit twee sektore: veeboerdery en saaiboerdery. Die land is verdeel in verskillende landboustreke na gelang van [[
=== Veeboerdery ===
Veeboerdery is die teling van diere vir plesier of vir gebruik. Vee word ook “lewende hawe” genoem. Veeboerdery is die grootste landbousektor in Suid-Afrika. Die sukses van verskillende veerasse in verskillende streke word vooruit bepaal deur die endemiese siektes en die verskillende klimaatstoestande in berekening te bring. Daar is verskeie soorte veeplase waar mense met diere boer, wat insluit:
* Beesplase – Verskaf vleis en suiwel. Daar is hoofsaaklik vier suiwelbeesrasse in Suid-Afrika: Jersey, Ayshire, Holstein en Guernsey.
Beesboerdery word hoofsaaklik bedryf in die [[Oos-Kaap]], dele van die [[Vrystaat]] en [[KwaZulu-Natal]], [[Limpopo]] en die [[Noord-Kaap]]. Nguni- en Afrikanerbeeste is inheems en baie gewild – so ook die [[Bonsmara]]- en Drakensberger-ras wat in Suid-Afrika ontwikkel is.
* Skaapplase – Verskaf wol of vleis. Ongeveer 50% van Suid-Afrika se skape is die fynwol-merino. Ermelo in [[Mpumalanga-provinsie|Mpumalanga]] is een van die grootste wolproduksieareas. <ref name=":2">http://www.southafrica.info/business/economy/sectors/agricultural-sector.htm#.V-zI5PB96VN</ref> Die [[Afrino]]-ras is ’n wol-en-vleisras wat in Suid-Afrika ontwikkel is om aan te pas by die dorre toestande.
* Varkplase – Verskaf varkvleis soos ham en spek. Varkboerdery is meer intensief en word naby [[Gauteng]], [[Durban]], [[Port Elizabeth]] en [[Kaapstad]] en stedelike gebiede aangetref as gevolg van die beskikbaarheid van mielies en beter bemarkingsgeleenthede. Van die gewildste rasse is Landrace, Pietrain en Duroc.
* Pluimveeplase – Eende, ganse of hoenders word aangehou vir hul vleis en eiers. Die [[braaihoenderbedryf]] dra ongeveer 80% by tot Suid-Afrika se jaarlikse pluimveeproduksie. <ref name=":2" />
Daar is ook talle boerderye waar suksesvol met bokke, perde, kamele, volstruise en [[Aquakultuur|visse]] geteel word.
=== Saaiboerdery ===
Die primêre gewasse in Suid-Afrika is [[graan]], [[suiker]], [[
==== Graan en Oliesade ====
Graan, wat [[koring]] en [[
Suid-Afrika is die grootste produseerder van mielies in die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap. Mielies is die belangrikste bron van [[koolhidrate]] in Suider-Afrika. Mielies word ook as dierevoer gebruik vir die braaikuiken-, suiwel- en rooivleisbedryf. Mielies word hoofsaaklik verbou in die Vrystaat, Noordwes, die KwaZulu-Natalse Middellande en die hoëveld van Mpumalanga.
Koring word saam met mielies as ’n stapelvoedsel in Suid-Afrika verbou en was tradisioneel verbou in die winterreënvalstreek van die Wes-Kaap, maar kan deesdae in byna alle provinsies verbou word vanweë die aanpasbaarheid van nuwe kweekvariëteite. Koring word gemaal tot meel en word ook in nywerheidsprodukte of [[veevoer]] gebruik.
Lyn 86:
==== Suikerriet ====
Suiker is ’n baie arbeidsintensiewe boerdery en omdat dit baie water benodig, word dit in tropiese en [[Subtropiese klimaat|subtropiese]] gebiede verbou waar dit baie reën. Dit word geproduseer in 15 areas wat strek vanaf [[Pondoland]] in die Oos-Kaap, deur die kusstreke en [[KwaZulu-Natal Middelande|Middellande]] van KwaZulu-Natal na die Laeveld van Mpumalanga.<ref name=":2" /> Wanneer suikerriet met die hand geoes word, word die ryp suikerriet aan die brand gesteek sodat al die blare en onkruid wegbrand en sodoende word die oesproses vergemaklik. Daar is egter baie boerderye wat nou groot masjiene gebruik om die suikerriet te sny – dit word [[groensuikerrietinsameling]] genoem.
In Suid-Afrika word daar sowat 2,2 miljoen ton suiker per seisoen geproduseer. Ongeveer 60% van die suiker word in die Suider-Afrika-streek bemark en die oorskot word uitgevoer na die Midde-Ooste en Asië.<ref>
==== Vrugteboerdery ====
Baie soorte vrugte word in Suid-Afrika verbou. Subtropiese vrugte groei in warm en klam streke terwyl sagtevrugte in gebiede groei waar dit in die winter reën.
[[Lêer:Iğdır Apricot.jpg|duimnael|Appelkose is algemeen bekend as gedroogte vrug]]
===== Sagtevrugte =====
Sagtevrugte kom voor in die beskutte valleie van die [[Wes-Kaap]], in die Oos-Vrystaat, Limpopo, Noord-Kaap, Mpumalanga en Gauteng. Die verbouing van sagtevrugte is gekoppel aan die seisoene en boere sorg dat die vrugteboorde versorg word en die beproeiingstelsels goed beplan word. Die bome moet in die winter gesnoei word en goeie snoeipraktyke lei tot beter gehalte vrugte. <ref>
Soorte sagtevrugte:
* Appels
* Pruime,
* Druiwe
===== Subtropiese vrugte =====
Subtropiese vrugte is baie sensitief vir temperatuurskommelings en is gevoelig vir ryp.
* [[Spanspek]]
* Grenadella
Lyn 121:
===== Subtropiese gewasse =====
Daar word verskeie subtropiese gewasse in Suid-Afrika verbou wat nie as vrugte beskryf kan word nie. Onder hierdie gewasse tel koffie, tee, katoen, [[peper]], [[gemmer]] en tabak.
[[Lêer:Mandarin Oranges (Citrus Reticulata).jpg|duimnael|Citrus Reticulata
===== Sitrus =====
Lyn 128:
Suid-Afrika verbou al die hoofsitrusvariëteite, wat insluit:
* Valencia en navel
* [[Pomelo]]
* [[Nartjie]]
Lyn 142:
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
[[Kategorie:Landbou|*]]
| |||