Chewa: Verskil tussen weergawes

 

{{Etniese groep

| onderskrif = ’n Laat-20ste-eeuse masker van hout, verf, vere, metaal en wol van die Chewa-volk in [[Malawi]] ([[Britse Museum]]).

| groep = Chewa

| bevolking = 12 262 000

| verwante = [[Bantoevolke]]

}}

 

 

Nes met die Nsenga en Tumbuka, het ’n aansienlike deel van die Chewa-gebied onder invloed gekom van die [[Ngoni|Ngoni-volk]], wat uit die ou [[Suid-Afrika]]anse provinsie [[KwaZulu-Natal|Natal]] of [[Transvaal]] daarheen getrek het. ’n Alternatiewe naam vir die Chewa is die '''Nyanja'''. Hul taal word [[Chichewa|Chichewa/Chinyanja]] genoem. Die Chewa is internasionaal die bekendste vir hul maskers en hul geheime gemeenskap, die Nyau, sowel as hul landboutegnieke.

Die Chewa is nes die Nyanja, Tumbuka en Senga ’n oorblyfsel van die Koninkryk [[Maravi]]. Daar is twee groot Chewa-clans, die Phiri en die Banda,<ref>{{cite book|last=Phiri|first=Isabel Apawo |title=Women, Presbyterianism and Patriarchy. Religious Experience of Chewa Women in Central Malawi|year=2007|publisher=African Books Collective|pages=, 23–26}}</ref> en hulle bestaan uit sowat 1,5&nbsp;miljoen mense.<ref>{{cite web|last=Gough|first=Amy|title=The Chewa|url=http://www.peoplesoftheworld.org/hosted/chewa/|publisher=The Peoples of The World Foundation|accessdate=18 Oktober 2010}}</ref> Die Phiri word verbind met die konings en aristokrasie, en die Banda met helers en mistici.

 

Die mondelinge tradisie van die Chewa kan vertolk word as dat hul gebied van oorsprong Malambo, ’n streek in die Demokratiese Republiek van die Kongo, is. Van daar het hulle na Noord-[[Zambië]] migreer en iewers voor die einde van die eerste millennium n.C. suid en oos na die hooglande van Malawi. Nadat hulle grondgebied van ander [[Bantoevolke]] verower het, het hulle weer saamgekom by Choma, ’n plek wat verbind word met ’n berg in Noord-Malawi, en die plato van Noordoos-Zambië.

 

 

Teen die [[17de eeu]], nadat die Malawiese staat verenig was, het die [[Portugal|Portugese]] kontak met die Chewa gemaak. Hoewel die Portugese nie die hartland van die land bereik het nie, was daar tussen 1608 en 1667 goed gedokumenteerde kontak. Teen 1750 het verskeie "Malawi"-dinastieë hul posisie in verskillende dele van Sentraal-Malawi gevestig, maar die Chewa het daarin geslaag om hulle van hul bure te onderskei deur middel van hul taal, spesiale [[tatoe]]s (''Mphini'') en ’n godsdiensstelsel gebaseer op die geheime Nyau-gemeenskap.

Chichewa het volgens geleerdes in die [[16de eeu]] as ’n aparte taal ontstaan. In die 21ste eeu stem die Chichewa-woordeskat en {{nowrap|–grammatika}} baie ooreen met die Sjona-dialekte wat in [[Zimbabwe]] gepraat word, veral ChiZezuru en ChiManyika.

 

 

Vroue het ’n spesiale plek in die Chewa-gemeenkap en {{nowrap|-geloof}}. Hulle word beskou as die voortplanters van die linie (''Bele''), wat ’n uitgebreide familie van mense is wat aan dieselfde voormoeder verwant is. As ’n [[matriliniêr]]e gemeenskap word eiendom en landregte van die moeder geërf. ''Bele'' beteken "afkomstig van dieselfde bors". Kinders van dieselfde ma of vrou (''Lubele la achite'') vorm ’n familie van afhanklikes, of ''Mbumba''. Ouer broers van die ma word ''Nkhoswe'' genoem; hulle is die bewaarders van die linie en die mentors van hul susters se seuns.

’n Dorp is histories gelei deur ’n hoofman (''Mfumu''), ’n posisie waarna enige dorpenaar kon streef. Dorpshoofmanne en {{nowrap|-vroue}} was ondergeskik aan streekshoofde (''Mwini Dziko''), en húlle aan opperhoofde. Ondergeskiktheid het beteken die betaal van ’n heffing en die bereidwilligheid om soldate in oorlogstyd te verskaf.

 

{{Verwysings}}

 

 

[[Kategorie:Etniese groepe in Malawi]]