Drama: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k →Moderne Indiese drama: Bengaals |
No edit summary |
||
Lyn 2:
{{Letterkunde}}
'''Drama''' is die besondere modus van [[fiksie]] [[Mimesis|verteenwoordig]] in [[Opvoering|toneelspel]].{{sfn|Elam|1980|p=98}} Die term is afkomstig van die [[Ou Grieks|Griekse]] woord {{lang|grc|δρᾶμα}}, ''drama'' wat "aktiwiteit" beteken, en weer afgelei is van die werkwoord vir "om te doen" of "om op te tree" (Grieks: {{lang|grc|δράω}}, ''draō''). Die opvoer van drama in die teater, uitgevoer deur [[akteur]]s op
Die twee maskers geassosieer met drama verteenwoordig die tradisionele [[genre]]-onderskeiding tussen [[komedie]] en [[tragedie]]. Dit is simbole vir die Ou Griekse [[muse]]s, [[Talia]] en [[Melpomene]]. Talia was die muse van komedie (laggende gesig), terwyl Melpomene die muse van tragedie was (huilende gesig). Drama is algemeen as
Die gebruik van "drama" in die beperkte sin om
Drama word dikwels met [[musiek]] en [[dans]] gekombineer: die drama in [[opera]] word algemeen enduit gesing; [[Musiekteater|musiekspele]] sluit gewoonlik beide gesproke [[dialoog]] en [[lied]]ere in; en sekere vorme van drama het bykomende musiek of musikale begeleiding wat die dialoog ondersteun (byvoorbeeld [[melodrama]] en Japannese [[No-spel]]).<ref name="cgt">Sien inskrywings vir "opera", "musical theatre, American", "melodrama" en "Nō" in {{Harv|Banham|1998}}.</ref> Gedurende sekere periodes in die geskiedenis ([[Antieke Rome|Ou Roomse]] en moderne [[romantiek]]) is sekere dramas geskryf om gelees eerder as om opgevoer te word.<ref>''Manfred'' deur [[George Gordon Byron|Byron]] is
== Geskiedenis van Westerse drama ==
=== Klassieke Griekse drama ===
Westerse drama se oorsprong lê in [[Klassieke Griekeland]].<ref>{{Harv|Brown|1998|p=441}}, {{Harv|Cartledge|1997|p=3–5}}, {{Harv|Goldhill |1997|p=54}}, en {{Harv|Ley|2007|p=206}}. Taxidou, [http://books.google.com/books?id=9SNShKme-vsC&pg=PA104 p. 104] noem dat "most scholars now call 'Greek' tragedy 'Athenian' tragedy, which is historically correct" {{Harv|Taxidou|2004|p= [http://books.google.com/books?id=9SNShKme-vsC&pg=PA104 p. 104]}}. Brown skryf dat [[teater in Ou Griekeland|Ou Griekse drama]] "was essentially the creation of [[Klassieke Athene|classical Athens]]: all the dramatists who were later regarded as classics were active at Athens in the 5th and 4th centuries BCE (the time of the [[Atheense demokrasie|Athenian democracy]]), and all the surviving plays date from this period" {{Harv|Brown|1998|p=441}}. "The dominant culture of [[Klassieke Athene|Athens in the fifth century]]", Goldhill skryf, "can be said to have invented [[Teater|theatre]]" {{Harv|Goldhill |1997|p=54}}.</ref> Die [[Teater in Ou Griekeland|teaterkultuur]] van die [[Klassieke Athene|Atheense]] [[Polis (stad)|stad-staat]] het drie genres in drama opgelewer: [[tragedie]], [[komedie]] en die [[saterspel]]. Hul oorsprong is duister, hoewel dit teen die vyfde eeu v.C. [[Sosiale instelling|geïnstitusionaliseer]] is in wedstryde wat gehou is as deel van feesvieringe vir die god [[Dionysos]].{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=13–15}} {{sfn |Banham|1998|p=441–447}} Historici is bekend met die name van heelwat Ou Griekse dramaturge, onder andere Thespis, wat die krediet kry vir die skep van akteurs ("''hipokriete''") wat praat (eerder as sing) en
Slegs
Vyf komedieskrywers het aan die Groot Dionysia deelgeneem (hoewel dit tydens die [[Peloponnesiese oorlog]] tot drie verminder kon gewees het), elk met
=== Klassieke Romeinse drama ===
Lyn 22:
Met die uitbreiding van die [[Romeinse Republiek]] (509-27 v.C.) tot in verskeie Griekse gebiede tussen 270-240 v.C., kom Rome in aanraking met Griekse drama.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=43}} In die later jare van die Republiek en deur middel van die [[Romeinse ryk]] (27 v.C.-476 n.C.), versprei teater weswaarts deur Europa, rondom die Middellandse See en bereik Engeland; Romeinse teater was meer afwisselend, uitgebreid en gesofistikeerd as die van enige voorafgaande kultuur.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=36, 47}}
Hoewel daar voortgegaan is met die opvoer van Griekse drama regdeur die Romeinse periode, merk die jaar 240 v.C. die begin van gereelde Romeinse drama.<ref>{{Harv|Brockett|2003|p= 43}}.</ref> Sedert die ontstaan van die Ryk het belangstelling in vollengte drama afgeneem ten gunste van
Met die begin van die 2de eeu v.C. was drama stewig gevestig in Rome en
Plautus, die gewilder een onder die twee, skryf tussen 205 en 184 v.C., en twintig van sy komedies bly behoue, waarvan sy [[klug]]te die bekendste is; hy is bewonder vir die vernuf van sy dialoog en sy gebruik van
Uit die Ryk se tyd het die werke van twee tragedieskrywers behoue gebly — een onbekend en die ander die werk van die [[Stoïsisme|Stoïsynse filosoof]], [[Lucius Annaeus Seneca|Seneca]].{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=50}} Nege van Seneca se tragedies bly behoue, waarvan almal ''fabula crepidata'' is (tragedies aangepas vanuit Griekse oorspronklikes); sy ''Phaedra'' is byvoorbeeld gebaseer op [[Euripides]] se ''Hippolutos''.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49–50}} Historici weet nie wie die enigste nog bestaande voorbeeld van die ''fabula praetexta'' (tragedies gebaseer op Romeinse onderwerpe), ''Oktavia'', geskryf het nie, maar dit is vroeër verkeerdelik aan Seneca toegedeel omrede sy verskyning as karakter in die tragedie.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=50}}
=== Middeleeue ===
Tydens die Middeleeue het drama binne die Europese omgangstale moontlik ontwikkel vanuit godsdienstige uitbeeldings van die [[liturgie]]. Misteriespele is opgevoer in die buiteportale van katedrale of deur rondlopende spelers tydens feesdae. Mirakel- en misteriespele, saam met moraliteitspele en tussenspele ontwikkel later tot meer breedvoerige vorme van drama, soos wat op die [[Elizabethaanse teater|Elizabethaanse verhoë]] gesien kon word.
=== Elizabethaanse en Jakobeaanse era ===
{{Hoofartikel|Engelse Renaissanceteater}}
Een van die groter bloeitydperke in [[Engeland|Engelse]] drama het in die 16de en 17de eeu voorgekom. Heelwat van die toneelstukke is in versformaat geskryf, spesifiek jambiese pentameter. Bykomend tot Shakespeare was skrywers soos [[Christopher Marlowe]], [[Thomas Middleton]],en [[Ben Jonson]] prominente toneelskrywers uit die tydperk. Net soos in die [[Middeleeue]], het historiese spele die lewens van afgestorwe konings gevier en so die beeld van die [[Huis van Tudo|Tudorvorste]] versterk. Outeurs uit die tydperk verkry van hulle storielyne uit [[Griekse mitologie|Griekse]] en [[Romeinse mitologie]] of toneelstukke van gevierde Romeinse dramatici soos Plautus en Terentius.
=== Moderne en postmoderne era ===
Die vername en innoverende bydraes van die [[19de eeu|19de-eeuse]] Noorse dramaturg [[Henrik Ibsen]] en die [[20ste eeu| 20ste-eeuse]] Duitse teaterpraktisyn [[Bertolt Brecht]] domineer moderne drama; elk inspireer
Ander belangrike moderne dramaturge sluit in Antonin Artaud, [[August Strindberg]], [[Anton Tsjechof]], [[Frank Wedekind]], [[Maurice Maeterlinck]], [[Federico García Lorca]], [[Eugene O'Neill]], [[Luigi Pirandello]], [[George Bernard Shaw]], [[Ernst Toller]], [[Wladimir Majakofski]], [[Arthur Miller]], [[Tennessee Williams]], Jean Genet, [[Eugène Ionesco]], [[Samuel Beckett]], [[Harold Pinter]], [[Friedrich Dürrenmatt]], [[Dario Fo]], [[Heiner Müller]], en Caryl Churchill.
Line 45 ⟶ 46:
=== Indië ===
[[Lêer:കൂടിയാട്ടത്തിലെസുഗ്രീവൻ.jpg|duimnael|regs|305px|Akteur as Sugriva in die Koodiyattam vorm van Sanskrit-teater.]]
Die vroegste vorm van [[Indië|Indiese]] drama is die Sanskrit drama, wat volgens oorlewering sy raamwerk direk vanaf Shiva ontvang het en hierdie tegnieke gebruik het om tot Vishnu te bid.{{sfn|Richmond|Swann|Zarrilli|1993|p=12}} Tussen die 1ste en 10de eeu n.C. heers daar
==== Sanskrit teater ====
Die vroegste oorlewende fragmente van Sanskrit drama dateer uit die 1ste eeu n.C.{{sfn|Brandon|1981|p=xvii}} {{sfn|Richmond|1998|p=516 – 517}} Die oorvloed van argeologiese bewyse vanuit vroeëre tydperke lewer geen tekens op van die bestaan van
Die outydse ''[[Vedas]]'' ([[himne]]s van tussen 1500 tot 1000 v.C. wat van die vroegste voorbeelde is van literatuur in die wêreld) bevat geen leidraad daarvan nie (hoewel
Die belangrikste bron van bewyse vir Sanskrit-teater is ''
Sy drama word beskou as die grootste prestasie van Sanskrit-literatuur.{{sfn|Brandon|(1981|p=xvii}} Dit maak gebruik van stereotipe karakters, soos die held (''nayaka''), heldin (''nayika''), of nar (''vidusaka''). Akteurs het moontlik in een spesifieke karakter gespesialiseer. Dit is deur konings sowel as dorpsvergaderings bevorder. Bekende vroeë dramatici sluit in Bhasa, [[Kalidasa]] (befaam vir ''Vikrama en Urvashi'', ''Malavika en Agnimitra'', en ''Die erkenning van Shakuntala''), Śudraka (bekend vir ''Die klein kleiwa''), [[Asvaghosa]], Daṇḍin, en [[Harsha|Keiser Harsha]] (beroemd vir ''Nagananda'', ''Ratnavali'' en ''Priyadarsika''). ''Śakuntalā'' (Engelse vertaling) beïnvloed [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] se ''[[Goethe se Faust|Faust]]'' (1808–1832).{{sfn|Brandon|(1981|p=xvii}}
==== Moderne Indiese drama ====
[[Rabindranath Tagore]], was
=== Sjina ===
[[Lêer:1958 CPA 2262.jpg|duimnael|’n 1958 [[U.S.S.R.]] [[posseël]] wat Guan Hanqing herdenk, een van die groot Sjinese dramatici, bekend vir sy "zaju"-toneelstukke.]]
Sjinese teater het
=== Japan ===
Japannese [[No-spel]] is
Kyogen is die komiese eweknie tot die No-spel. Dit plaas meer fokus op dialoog en minder op musiek, hoewel No-instrumentaliste soms in Kyogen verskyn. [[Kabukie]]-drama ontwikkel in die 17de eeu en is
== Dramavorme ==
=== Opera ===
[[Opera|Westerse opera]] is
Sjinese opera is deur
=== Pantomime ===
Die stories volg in die tradisie van [[fabel]]s en [[folklore]]. Daar is gewoonlik
=== Kreatiewe drama ===
|