Fiksie: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k Opruim
No edit summary
Lyn 1:
[[Lêer:'Around the World in Eighty Days' by Neuville and Benett 02.jpg|duimnael|regs|Oorspronklike illustrasie deur Alphons de Neuvill en/of Léon Benett van die Franse uitgawe van [[Jules Verne]] se [[roman]] "[[Om die wêreld in 80 dae]]".]]
 
'''Fiksie''' is die vorm van ʼn’n werk wat, gedeeltelik of algeheel, handel oor inligting of gebeure wat nie werklik is nie, en eerder [[Verbeelding|denkbeeldig]] en [[Teorie|teoreties]] is – dus, wat deur die [[skrywer]] versin is. Hoewel fiksie ʼn’n vername vertakking van [[Letterkunde|literêre werke]] omskryf, kan dit ook na [[Teater (kuns)|teatrale]], [[Rolprent|kinematiese]] of [[Lied|musikale werke]] verwys. Fiksie staan teenoor [[nie-fiksie]], wat te doen het met eksklusiewe feitlike (of ten minste veronderstelde feitlike) gebeure, beskrywings, waarnemings ens. (bv. [[Biografie|biografieë]], [[geskiedenis]]se).
{{TOClimit|3}}
 
== Kenmerke ==
=== Realistiese fiksie ===
Realistiese fiksie, hoewel dit nie waar is nie, kan moontlik gebeur. Sekere gebeure, die mense en plekke kan selfs bestaan. Dit is moontlik dat versinde gebeure in die toekoms werklik kan afspeel. [[Jules Verne]] se roman '' [[Van die Aarde na die Maan]] '' is byvoorbeeld as moontlik bewys met [[Neil Armstrong]] se maanlanding. Nog ʼn’n sub-genre wat hierby gevoeg kan word, is misdaadfiksie soos: [[Sherlock Holmes]] deur [[Arthur Conan Doyle]], Hercule Poirot deur [[Agatha Christie]], Gremlin Greaves deur Svaj Darwin en so voorts. Al hierdie werke beeld ʼn’n fiktiewe maar aanneemlike storie uit.
 
=== Nie-realistiese fiksie ===
[[Lêer:Alice par John Tenniel 30.png|duimnael|regs|'n Illustrasie uit [[Lewis Carroll]] se ''[[Alice se avonture in Wonderland]]'', wat die fiktiewe [[Hoofkarakter|protagonis]], Alice uitbeeld besig om [[Fantasie (genre)|fantasie]]-kroukie te speel.]]
Nie-realistiese fiksie is fiksie waarvan die gebeure in die storie nie in die werklikheid kan voorkom nie, soos ʼn’n alternatiewe geskiedenis van die mensdom wat nie opgeteken is nie of [[Wetenskapsfiksie|onmoontlike tegnologie]] wat benodig word. ʼn’n Groot aantal sulke tipe fiksieboeke is in omloop, insluitend werke deur [[Lewis Carroll]] (''[[Alice se avonture in Wonderland]]''), [[J.K. Rowling]] (''[[Harry Potter]] ''), en [[J. R. R. Tolkien]] (''[[Lord of the Rings]]'').
 
Selfs fantasie-literatuur is egter tweedimensioneel: dit lê iewers tussen die [[Realisme (letterkunde)|realisme]] en wonderlike of [[Mitologie|mitiese]] pole. Geografiese detail, karakterbeskrywings ens. skets ʼn’n realistiese retoriek, dit "invites the reader to ignore the text's artifice, to suspend one's disbelief, exercise poetic faith and thereby indulge in the narrative's imaginative world". Die tweedimensionaliteit kom in die storie te voorskyn as verrassend of skrikwekkend. Volgens G. W. Young en G. Wolfe word fiktiewe realiteite buite die teks opgeroep, en word die leser se vorige opvattings ontbloot as onvolledig. Dus "by fiction is one able to gain even fuller constructs of what constitutes reality". Aan die ander kant belig die oneindige fiktiewe moontlikhede die onmoontlikheid daarvan om die werklikheid volledig te ken. Daar is geen kriteria waarmee die samestellings van die werklikheid gemeet kan word nie – as laaste toevlug is dit "entirely fictional".<ref name="subversive" />
 
=== Semi-fiksie ===
'''Semi-fiksie''' is fiksie wat aan ʼn’n groot aantal nie-fiksie uitvoering gee,<ref name="The Role of Narrative Fiction and Semi-Fiction in Organizational Studies" /> byvoorbeeld: ʼn’n fiktiewe weergawe "gebaseer op ʼn’n ware verhaal", of ʼn’n fiktiewe rekenskap of opnuut saamgestelde biografie.
Daar sal gereeld, selfs al beweer die skrywer dat dit waar is, betekenisvolle byvoegings en weglatings tot ʼn’n storie gemaak word vir ʼn’n meer paslike storievertelling. Helfte fiksie en helfte nie-fiksie.
 
== Aanhalings ==
Line 31 ⟶ 32:
<!--[[Lêer:Freytags pyramid af.svg|duimnael|regs|Freytag se piramide]] sodra probleem met swart blok in skets opgelos is wys weer.-->
=== Plot ===
'''[[Plot (narratief)|Plot]]''' is wat die karakter(s) doen, kwytraak en dink. Dit is die werklike aksie wat tot ʼn’n eenheid gebring word deur die omhullende aksie, die universele aksie, die grondvormende aksie. Soos Aristoteles gesê het, wat ʼn’n storie eenheid gee, is nie soos wat die massas glo dit oor een persoon gaan nie, maar dat dit oor een aksie gaan. Plot, of die storielyn, word dikwels genoem as een van die fundamentele elemente van fiksie. Dit is die vertolking en organisering van die gebeure en aksies van ʼn’n storie. Op ʼn’n mikroskopiese vlak bestaan plot uit aksie en reaksie, ook na verwys as stimulus en antwoord. Op ʼn’n makrovlak het plot ʼn’n begin middel en einde. Plot word dikwels uitgebeeld as ʼn’n boog met ʼn’n sigsaglyn wat die styg en val van die aksie verteenwoordig. Plot het ook ʼn’n middelvlakstruktuur: toneel en opsomming.
ʼn’n [[Toneel (drama)|Toneel]] is ʼn’n eenheid van drama – waarin die aksie voorkom. Dan, na een of ander oorgang, volg die opsomming – ʼn’n emosionele reaksie en hergroepering, ʼn’n nadraai. Vir ʼn’n aangename tong-in-die-kies aanmerking oor plot, gaan loer na [[Katherine Anne Porter]] se "No Plot, My Dear, No Story" in ''The Occasional Writings and Collected Essays of Katherine Anne Porter'', Seymour Lawrence, 1970.
 
==== Eksposisie ====
Eksposisie is die gedeelte van ʼn’n narratief wat die belangrike agtergrondinligting aan die leser bekend stel (soos gebeure voor die hoofplot of ʼn’n karakter se agtergrondstorie) maar nie deel is van die plot se aksie self nie.<ref>{{cite book | year = 2009 | title = Kaplan SAT Subject Test: Literature 2009–2010 Edition | publisher = Kaplan Publishing | page = 60 | isbn= 1-4195-5261-9}}</ref> Indien die eksposisie te didakties is, kan dit die plot se momentum dood. Daarom word ʼn’n aantal literêre tegnieke gebruik om die leser se aandag te fnuik of om dit te versteek. Die tegnieke sluit in [[Terugverwysing (narratief)|terugverwysings]], toevallige dialoog (deur ʼn’n karakter na sy suster te laat verwys as "Sus"), eerstepersoonsdenke oor die verlede ("Jare gelede, tydens diensplig in Suidwes...”) of projeksies die toekoms in ("dit was eers jare later dat ek uitgevind het … ") en [[Vertelperspektief|derdepersoon]], alsiende narratief opgedeel in kort gedeeltes regdeur die storie.
 
==== Voorafskaduwing ====
Voorafskaduwing is ʼn’n tegniek wat deur outeurs gebruik word om leidrade te verskaf sodat die leser kan voorspel wat moontlik ''later'' in die verhaal kan gebeur. ʼn’n [[Outeur]] los subtiele leidrade oor die [[Plot (narratief)|plotontwikkeling]] wat later in die [[verhaal]] gaan voorkom. Dit berei die leser voor vir latere aksie en daaropvolgende beelde sodat die leser of toeskouer nie geskok is nie en skynwaarheid word selfs in wetenskapfiksie, fantasie, magiese ryke en ander genres gehandhaaf, wat andersins liggelowigheid sal toets. Indien so ʼn’n tegniek deur die leser of toeskouer herken word kan dit oneffektief wees en kunsmatig voorkom.
 
==== Stygende aksie ====
Line 44 ⟶ 45:
 
==== Klimaks ====
In fiksie vergelyk die klimaks (draaipunt) dikwels met die van die klassieke komedie, wat na aan die einde van die teks of opvoering voorkom, na die stygende aksie en voor die dalende aksie. Dit is die oomblik van die grootste gevaar vir die [[Hoofkarakter|protagonis(te)]] en bestaan normaalweg uit ʼn’n oënskynlike onvermydelike fiasko – dit verras jou tot die punt waar jy opgewonde raak om te sien hoe dit tot ʼn’n einde kom.
 
ʼn’n Draaipunt sluit dikwels drie elemente in. Die belangrikste is dat die protagonis verandering ervaar. Die hoofkarakter ontdek iets oor hom- of haarself en ʼn’n ander onbekende karakter. Die laaste element is die openbaarmaking van die tema self.
 
==== Dalende aksie ====
Die dalende aksie is die gedeelte in ʼn’n storie, gewoonlik gevind in [[tragedie]]s en [[Kortverhaal|kortverhale]], wat op die klimaks volg en die gevolge daarvan weergee. Dit lei tot die dénouement (of ontknoping) ,<ref name="fall1" />, waar die storie se stof gaan lê en dit moontlik ontknoop word.
 
==== Dénouement ====
Dénouement (ontknoping) gebeur na die klimaks, waar die konflik beslis word. Dit kan ʼn’n oomblik van finale afwagting bevat waartydens die uiteindelike uitslag van die konflik betwyfel word.
 
=== Konflik ===
Konflik is algemeen gesproke ʼn’n nodige element van fiktiewe [[Letterkunde|literatuur]]. Soos Brooks en Warren dit gestel het: ''Understanding Fiction'' en soos baie ander opgemerk het, geen konflik, geen storie. Dit is dikwels moeilik vir lesers om die konflik te identifiseer in gesofistikeerde fiksie, maar sy lokus is altyd op die protagonis gefokus. Vir die storie om die leser of toeskouer te betrek, kan die konflik gewoonlik gesien word as onmiddellik, dringend, en onoplosbaar. Verder is die konflik, as dit tussen goed en sleg gesien word, afhanklik van of die toeskouer die goeie of slegte verkies en is dus ʼn’n geringe storie op sy beste. Die word beskryf as die probleem in enige werk van [[letterkunde]] en word dikwels volgens die aard van die [[Hoofkarakter|protagonis]] of [[Antagonis (narratologie)|antagonis]] soos volg ingedeel:
 
==== Tipes konflik ====
[[Lêer:Dracula1st.jpeg|duimnael|links|Namaaksel van die eerste uitgawe van [[Bram Stoker]] se roman [[Dracula]].]]
Daar is vyf wyd aangehaalde tipes konflik. Heelwat ander soos '''Persoon teenoor God''' word gewoonlik in een van die ingedeel. In verskeie antieke kulture sal '''Persoon teenoor Noodlot''' dikwels die konflik in die storie vergestalt. In ons moderne era het '''Persoon teenoor Masjien''', ook bekend as '''Persoon teenoor Tegnologie''' nog ʼn’n tipe geword.<ref name="name" />
 
'''Persoon teenoor Self''' is die tema in [[letterkunde]] wat ʼn’n [[Karakter (kunste)|karakter]] teenoor sy eie [[Wil (filosofie)|wil]], twyfel of [[Angs|vrese]] plaas. Persoon teenoor self kan ook voorkom waar ʼn’n karakter probeer vasstel wie hy is, tot ʼn’n besef kom of verandering ondergaan. Hoewel die stryd intern woed, kan die karakter deur eksterne magte beïnvloed word. Die stryd van die [[mens]] om tot ʼn’n besluit oor te gaan is die basis van Persoon teenoor Self. Voorbeelde sluit die titelkarakter van ''[[Beowulf]]'' in. Meer onlangs is die [[Oscar]]-bekroonde film ''[[A Beautiful Mind (film)|A Beautiful Mind]]'' gepostuleer as ʼn’n Persoon teenoor Self konflik. Faulkner het in sy toespraak tydens die bekroning genoem dat groot stories die is van die hart in konflik met homself. Hiermee in die agterkop kan die ander konfliktipes hieronder genoem in die agtergrond saamsmelt as deel van die stel eerder as die konflik-in-homself van enige gegewe storie. ʼn’n Eenvoudige, klaar voorbeeld kan [[Jack London]] se "To Build a Fire" wees waarin ons kan waarneem dat die konflik nie Man teenoor Natuur is nie maar Man teenoor Sy eie natuur.
 
'''Persoon teenoor Persoon''' is ʼn’n [[Letterkunde|literêre]] tema waarin die hoofkarakter se [[Konflik (narratief)}konflik]] met ʼn’n ander persoon die fokus van die storie is. ʼn’n Voorbeeld is die held se konflik met die sentrale skurk van ʼn’n verhaal, wat ʼn’n groot rol in die plot speel en bydra tot die ontwikkeling van beide karakters. Daar is gewoonlik verskeie konfrontasies voor die klimaks bereik word. Die konflik is ekstern. ʼn’n Voorbeeld is die konflik tussen Judah en Messala in ''[[Ben-Hur (roman)|Ben-Hur]]'', so ook die konflik tussen ʼn’n boelie en sy prooi.
 
'''Persoon teenoor Samelewing''' is ʼn’n fiksie-tema waarin die hoofkarakters, of ʼn’n groep van hoofkarakters se vernaamste oorsaak van konflik sosiale kondisionering of konsepte is. In die sin is die onderskeie partye: a) die protagonis(te); b) die samelewing waarbinne die protagonis(te) beweeg. Die samelewing word dikwels as ʼn’n enkele karakter beskou, net soos ʼn’n opponerende groep gesien word in ʼn’n ''Persoon teenoor Persoon'' konflik. Dit kan ook ʼn’n enkele protagonis wees teenoor ʼn’n groep of samelewing van antagoniste, of die samelewing gelei deur ʼn’n tipe antagonistiese mag. Voorbeelde hiervan in die literatuur sluit in die kortverhaal "The Ones that Walk away from Omelas" deur [[Ursula Le Guin]] of die roman ''[[Wuthering Heights]]'' deur [[Emily Brontë]].
 
'''Persoon teenoor Natuur''' is die [[Letterkunde|literêre]] tema wat ʼn’n [[Fiktiewe karakter|karakter]] teenoor die natuurkragte plaas. Baie [[rampfilm]]s fokus op hierdie tema, wat oorheers binne verskeie oorlewingstories. Dit tree ook sterk na vore in stories oor die stryd om oorlewing in afgesonderde gebiede, soos Gary Paulson se ''Hatchet'' of [[Jack London]] se kortverhaal "To Build a Fire".
 
'''Persoon teenoor Bonatuurlik''' is ʼn’n [[Letterkunde|literêre]] tema wat die [[Karakter (kunste)|karakter]] plaas teenoor [[Bonatuurlik|bonatuurlikebonatuurlik]]e magte. Indien ʼn’n entiteit in konflik met hom-, haarself verkeer word dit as '''intern''' geklassifiseer, anders is dit '''ekstern'''. Sulke stories word meermale gesien in Freudiaanse kritiek as voorstelling van die [[Ego, Superego en Id|Id teenoor Superego]]. [[Bram Stoker]] se ''[[Dracula (roman)|Dracula]]'' is ʼn’n goeie voorbeeld hiervan, so ook ''[[Frankenstein (roman)|Frankenstein]]'' deur [[Mary Shelley]] en ''Christabel'' deur [[Samuel Taylor Coleridge|Samuel Coleridge]]. Dit is ook baie algemeen in strokiesprentboeke.
 
=== Karakter ===
{{Hoofartikel|Karakter (kunste)}}
'''Karakterisering''' word dikwels gelys as een van die fundamentele elemente van fiksie. ʼn’n '''Karakter''' is ʼn’n deelnemer in die storie, en gewoonlik ʼn’n persoon, maar kan enige persoonlike identiteit wees, of ʼn’n entiteit wat se oorsprong ontstaan uit ʼn’n fiktiewe werk of optrede.
 
Karakters kan verskeie tipes wees:
Line 79 ⟶ 80:
* '''[[Vertelperspektief]]-karakter''': Die karakter vanuit wie se perspektief (tema) die gehoor die storie meemaak. Dit is die karakter wat die perspektief voorstel waarmee die gehoor empatiseer, of ten minste mee simpatiseer. Daarom is dit die hoofkarakter.
* '''[[Hoofkarakter|Protagonis]]''': die aanvoerder van die aksie van die storie en daarom verantwoordelik vir die bereik van die storie se objektiewe storiedoelwit (die oppervlakreis). In Westerse storieverteltradisies is die protagonis gewoonlik die hoofkarakter.
* '''[[Antagonis (narratologie)|Antagonis]]''': ʼn’n Persoon of groep (antagoniste) wat die hoofkarakter(s) teenstaan. Die antagonis bereik selde sy doel aan die einde van die boek/reeks.
* '''[[Karakter (kunste)|Statiese karakter]]''': ʼn’n Karakter wat nie betekenisvol verander deur die loop van die storie nie.
* '''[[Karakter (kunste)|Dinamiese karakter]]''': ʼn’n Karakter wat Karakterontwikkeling ondergaan deur die verloop van die storie.
* '''Teenhanger''': die Karakter wat die protagonis kontrasteer op ʼn’n manier wat die se persoonlikheid en karakteristieke uitlig.
* '''Ondersteunende karakter''': ʼn’n Karakter wat ʼn’n deel in die plot het maar nie ʼn’n grote nie.
* '''Mindere karakter''': ʼn’n Karakter in ʼn’n [[kameerol]].
 
=== Metodes van karakterontwikkeling ===
Line 90 ⟶ 91:
* [[Dialoog]] is dit wat karakters sê en hoe hulle dit sê.
* Aksie is wat karakters doen en hoe hulle dit doen.
* Reaksie van ander is hoe ander karakters ʼn’n hoofkarakter behandel en beskou.
 
=== Simbolisme ===
[[Simbolisme]] is die toegepaste gebruik van [[Simbool|simbole]]: ikoniese voorstellings wat spesifieke konvensionele betekenisse dra.
 
Die term "simboliek" is beperk tot gebruike in "representasie"; definiëring van die algemene rigtings van ʼn’n lineêre spektrum – waarbinne alle simboliese konsepte in verhouding gesien kan word, en veranderinge in konteks die sistemiese verandering kan impliseer tot individuele en kollektiewe definisies van simbole. "Simboliek" kan verwys na die metode vir die kies van verteenwoordigende simbole in lyn met abstrakte eerder as letterlike eienskappe, wat eerder toelaat vir die breër interpretasie van ʼn’n gedraagde betekenis as wat meer letterlike konsepverteenwoordigings voor toelaat. ʼn’n [[Godsdiens]] kan beskryf word as ʼn’n taal van konsepte verwant aan menslike [[spiritualiteit]]. Simboliek is daarom ʼn’n belangrike deel van meeste gelowe.
 
Die interpretasie van abstrakte simbole het ʼn’n belangrike rol in [[godsdiens]] en [[psigoanalise]] gehad. Volgens [[Sigmund Freud]] en [[Carl Jung]] se beskouing is simbole nie gedagteskeppings nie, maar eerder afsonderlike vermoëns in die verstand vir die berg van ʼn’n aparte brokkie inligting. Binne die verstand kan die simbool vrye assosiasie vind met enige aantal ander simbole, kan dit op verskeie maniere georden word en kan dit die gekoppelde betekenisse tussen simbole as simbole in hulself bevat. Jung en Freud het van mekaar afgewyk oor die saak rondom algemene kognitiewe simbolestelsels en of dit slegs binne die individuele verstand kan bestaan of tussen ander s'n ook; en of enige kognitiewe simboliek gedefinieer is deur ingebore simboliek of deur die invloed van die omgewing rondom hulle.
 
=== Metafoor ===
[[Metafoor]] (vanuit [[Grieks]]: "toepas", letterlik "dra oor") is taal wat oënskynlik onverwante onderwerpe direk met mekaar vergelyk. Dit is beeldspraak wat twee of meer dinge vergelyk sonder die gebruik van soos of so. In die eenvoudigste geval neem dit die vorm aan van: "Die ''[eerste onderwerp]'' is ʼn’n ''[tweede onderwerp]''." Meer algemeen beskou is ʼn’n metafoor ʼn’n [[Retoriek|retoriese]] [[Troop (stylfiguur)|troop]] wat ʼn’n eerste onderwerp beskryf as ''om'' of ''soos'' ʼn’n tweede voorwerp te wees op een of ander manier. Daarom kan die eerste onderwerp ekonomies beskryf word aangesien implisiete en eksplisiete eienskappe van die tweede voorwerp gebruik word om die beskrywing van die eerste onderwerp te belig. Dit is ʼn’n bekende gebruik in [[letterkunde]], veral in [[poësie]], waar ʼn’n paar woorde, emosies en assosiasies van een konteks geassosieer word met voorwerpe en entiteite in ʼn’n ander konteks. ʼn’n Eenvoudiger definisie is die vergelyking van twee onverwante dinge sonder die gebruik van woorde soos "soos" of "so".
 
Die term is afgelei van die [[Grieks]]e ''μεταφορά'' (''metaphora''), of "oordrag",<ref name="tufts" /> vanaf ''μεταφέρω'' (''metaphero'') "om oor te dra, om te verplaas"<ref name="tufts1" /> en dit vanaf ''μετά'' (''meta''), "tussen"<ref name="tufts2" /> + ''φέρω'' (''phero''), "om te dra".<ref name="tufts3" />
Line 109 ⟶ 110:
 
=== Terugverwysing ===
In geskiedenis, rolprentwese, televisie en ander media is ʼn’n terugverwysing (ook analepsis genoem) ʼn’n ingevoegde [[scène]] wat die narratief terug neem in tyd vanaf die huidige plek in die [[Plot (narratief)|storie]]. Terugverwysings word dikwels gebruik om gebeure weer te besoek wat voor die verhaal se primêre volgorde van gebeure afgespeel het, om belangrike gebeure te herbesoek of om belangrike voorafstories aan te vul. '''Karakteroorsprong-terugverwysings''' verwys spesifiek na terugverwysings rakende sleutelgebeure vroeër in die karakter se ontwikkeling ([[Superman|Clark Kent]] wat byvoorbeeld uitvind hy kan vlieg, of [[Fullmetal Alchemist|die Elric-broers]] se poging om hul ma terug te bring). Die TV-reeks [[Lost (TV-reeks)|Lost]] is veral bekend vir uitgebreide gebruik van terugverwysings in amper elke episode. In die teenoorgestelde rigting is ʼn’n [[vooruitwysing]] (of prolepsis) wat weer ʼn’n gebeurtenis in die toekoms blootlê. Die tegniek word gebruik om spanning en afwagting in ʼn’n storie te skep, of ʼn’n karakter te ontwikkel. In die letterkunde is ʼn’n '''interne analepsis''' ʼn’n terugverwysing na ʼn’n vroeër gedeelte in die narratief en ʼn’n '''eksterne analepsis''' ʼn’n terugverwysing na voor die begin van die verhaal.
 
=== Verhaalagtergrond ===
Die verhaalagtergond, die plek en tyd van ʼn’n storie word dikwels gelys as een van die fundamentele elemente van fiksie. Soms na verwys as die ''' milieu ''', om konteks in te sluit (soos die samelewing) buite die onmiddellike omgewing van die storie. In sekere gevalle word die agtergrond self ʼn’n karakter en kan die toon van die storie aangee {{Harvard citation|Rozelle|2005|p=2}}.
 
=== Tema ===
Tema, ʼn’n konsepsuele distillering van die storie, word ook gereeld genoem as ʼn’n fundamentele element van fiksie. Dit is die sentrale idee of insig en dien as saamvoegende element wat samehang skep, en antwoord is op die vraag, 'Wat het jy uit die fiksiewerk geleer?' In sommige gevalle is ʼn’n storie se tema ʼn’n prominente element en gedeeltelik onmiskenbaar. {{Harvard citation|Morrell|2006|p=263}}.
 
=== Styl ===
Styl is nie soseer ''wat'' geskryf is nie maar eerder '' hoe'' dit geskryf is en geïnterpreteer word. Styl in fiksie verwys na taalkonvensies wat gebruik word vir die saamstel van ʼn’n storie of artikel. ʼn’n Fiksieskrywer kan diksie (segswyse), sinstruktuur, bewoording, dialoog en ander aspekte van taal manipuleer om styl en stemming te skep. Die kommunikatiewe effek wat deur die outeur se styl geskep word, word soms na verwys as die storie se stem. Elke skrywer het sy eie unieke styl of stem.{{Harvard citation|Provost|1988|p=8}} Styl word ook soms gelys as ʼn’n fundamentele element van fiksie.
 
== Kategorieë ==
{{Hoofartikel|Literêre genre}}
Soorte prosa-fiksie:
* [[Vonkfiksie]]: ʼn’n Werk van minder as 2 000 woorde. (1 000 volgens sekere definisies) (ongeveer 5 blaaie)
* [[Kortverhaal]]: ʼn’n Werk van ten minste 2 000 woorde maar minder as 7 500 woorde. (5 tot 25 blaaie)
* [[Novelle|Novelette]]: ʼn’n Werk van ten minste 7 000 maar minder as 17 500 woorde. (25 tot 60 blaaie)
* [[Novelle]]: ʼn’n Werk van tussen 17 500 en 50 000 woorde. (60 tot– 170 blaaie)
* [[Roman]]: ʼn’n Werk van 50 000 of meer woorde. (ongeveer 170+ blaaie)
* [[Epiek]]: ʼn’n Werk van meer as 200 000 woorde. (ongeveer 680+ blaaie)<ref group=n>teen ʼn’n skatting van 300 woorde per bladsy.</ref>
 
== Vorme ==
Tradisioneel sluit fiksie [[roman]]s, [[kortverhaal|kortverhale]], [[fabel]]s, [[sprokie]]s, [[toneelstuk]]ke en [[poësie]] in, maar deesdae word [[rolprent]]e, strokiesprentboeke en [[videospeletjie]]s ook ingereken. [[Professionele stoei]] is ʼn’n voorafgeskrewe vertoning wat vegkompetisies namaak.
 
Die [[Internet]] het ʼn’n belangrike uitwerking op die verspreiding van fiksie en daag die uitvoerbaarheid van [[kopiereg]] uit, as ʼn’n metode om tantieme aan kopiereghouers te betaal. [[Digitale biblioteek|Digitale biblioteke]] soos [[Project Gutenberg]] maak tekste in [[Publieke domein|openbare besit]] meer geredelik beskikbaar. Die kombinasie van goedkoop tuisrekenaars, die internet en die kreatiwiteit van hul gebruikers lei ook na nuwe vorme van fiksie, soos interaktiewe [[rekenaarspeletjie]]s of rekenaarontwikkelde strokiesreekse. Tallose forums vir [[bewonderaarsfiksie]] kan aanlyn gevind word, waar getroue volgelinge van spesifieke [[Fiktiewe universum|fiktiewe ryke]] afgeleide verhale skep en versprei. Die internet word ook benut vir die ontwikkeling van webjoernaal-fiksie, waar ʼn’n storie deur ʼn’n [[webjoernaal]] versprei word as vonkfiksie of webjoernaalreeks, en samewerkende fiksie met stories wat opeenvolgend deur verskillende outeurs geskryf word, of die teks kan deur enigeen geredigeer word deur middel van in [[wiki]].
 
== Gebruike ==
Hoewel fiksie as ʼn’n vorm van vermaak beskou kan word, het dit ander gebruike ook. Fiksie is al gebruik vir onderrigdoeleindes, soos fiktiewe voorbeelde in [[skool]]handboeke. Dit kan ook vir [[Propagande (kommunikasie)|propaganda]] of [[reklame]]doeleindes gebruik word. Hoewel dit nie noodwendig gemik is op kinders nie, bied [[fabel]]s ʼn’n duidelike morele doelstelling.
 
Fiksie kan vir opvoedkundige en leerdoeleindes aangewend word soos korporatiewe opleidingsprogramme vir die lewering van waardevolle lesse in bestuur en optrede.
 
ʼn’n Hele vertakking van letterkunde wat vermaak en wetenskapspekulasie saamvoeg is [[wetenskapsfiksie]]. ʼn’n Minder algemene vermenging is die filosofiese roman wat fiksie en filosofie saam bring en daardeur soms die grens van propaganda-fiksie oorsteek. Die soort fiksie bestaan uit gedagte-eksperimente wat die gevolge van sekere tegnologie of filosofieë verken.
 
== Sien ook ==
{{See alsoSienook|Hooftrekke van fiksie}}
* [[Karakter (kunste)|Fiktiewe karakter]]
* Fiksie-skryfwerk
Line 150 ⟶ 151:
* [[Nie-fiksie]]
 
== VewysingsBronne ==
 
=== Voetnotas ===