Paul de Groot: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
opruim na vertaling
No edit summary
Lyn 1:
{{Inligtingskas Akteur
| Naam = Paul de Groot
| Beeld = Paul_de_Groot_1926Paul de Groot 1926.jpg
| Beeldbeskrywing =
| Beeldonderskrif = Paul de Groot besig om hom te grimeer vir die rol van kol. Schwarze in ''Huis-toe''.
Lyn 19:
}}
 
'''Paul de Groot''' (1878–1940) was ʼn’n [[akteur|beroepsakteur]] wat in die vroeë dae van die professionele rondreisende toneelgeselskappe ʼn’n belangrike groot rol gespeel  het in die vestiging van ʼn’n professionele [[Afrikaans]]e beroepsteaterkultuur.
 
== Lewe en werk ==
Paul Christiaan de Groot is op [[11 Januarie]] [[1878]] in Soerabaja, in die destydse Nederlands-Oos-Indië (tans [[Indonesië]]) gebore. Min is oor hom bekend, maar hy het self vertel sy vader was ’n militaris en sy moeder ’n [[Frankryk|Franse]] sangeres. Hy het aan die toneelskool in [[Amsterdam]] studeer en onder beroemde toneelleiers gewerk. Die volledigste inligting oor Paul de Groot se lewe en loopbaan as akteur is tevindete vinde in Anna Minnaar-Vos se “Die spel gaan voort”, terwyl die Esat-webwerf [http://esat.sun.ac.za/index.php/Paul_de_Groot Esat-webwerf] en [http://esat.sun.ac.za/index.php/Paul_de_Groot_Toneelgeselskap ESAT] ook nuttige inligting verskaf het. André Huguenet se outobiografie (“Applous! Die kronieke van ʼn’n toneelspeler”) bevat detail inligting van hulle gesamentlike optredes.</ref>
 
Hy ontvang sy opleiding as akteur in 1906 en 1907 aan die Toneelskool in [[Amsterdam]] en ondergaan sy vakleerlingskap by Eduard Verkade se De Hagespelers geselskap. Daarna vertolk hy talle rolle en toer saam met verskeie geselskappe deur [[Europa]], [[Engeland]] en [[Amerika]]. Hy sluit weer in 1921 by Eduard Verkade se geselskap aan en saam met Anton Verheysen se geselskap onderneem hy in 1923 ʼn’n toneelreis deur Nederlands-Oos-Indië. Hier is die mark versadig, aangesien hulle met sestien geselskappe moet meeding vir markaandeel.
 
Hy ontvang sy opleiding as akteur in 1906 en 1907 aan die Toneelskool in [[Amsterdam]] en ondergaan sy vakleerlingskap by Eduard Verkade se De Hagespelers geselskap. Daarna vertolk hy talle rolle en toer saam met verskeie geselskappe deur [[Europa]], [[Engeland]] en [[Amerika]]. Hy sluit weer in 1921 by Eduard Verkade se geselskap aan en saam met Anton Verheysen se geselskap onderneem hy in 1923 ʼn toneelreis deur Nederlands-Oos-Indië. Hier is die mark versadig, aangesien hulle met sestien geselskappe moet meeding vir markaandeel.
Ná verskeie rolle in [[Nederland]], Nederlands-Oos-Indië, die [[Verre-Ooste]], [[Rusland]] en [[Amerika]] het hy hom toegespits op voordragte en kabaretnommers, veral Franse liedjies onder die skuilnaam ''Paul Duprez''.
 
== Skryfwerk ==
Hy besluit om na Suid-Afrika te kom en na onderhandelinge met African Theatres stap hy in November 1924 in Kaapstad aan wal. Sy eerste opvoering is ʼn’n voordragaand in die Koffiehuis, waarna hy in Januarie 1925 saam met Nederlandse amateurs by die Spoorweginstituut in [[Kaapstad]] optree in ''Zaken zijn zaken'' van Octave Mirbeau en ''Overschotje'' (Nederlandse vertaling van die Italiaanse ''Scampolo'' van Dario Niccodemi). In Maart 1925 vertrek hy na Pretoria, waar hy lesse neem by Stephanie Faure om sy Afrikaanse uitspraak te verbeter. Sy eerste opvoering in [[Pretoria]] is ʼn’n voordragaand op 2 April 1925 in die Nasionale Klubsaal van die Nederlandse Vereniging, waarna hy voordragkonserte in Pretoria en orals op die Rand lewer. Hy tree op 23 April 1925 in die Nasionale Klubsaal saam met Nederlandse amateurs in Pretoria op met dieopvoering van ''De Gentleman Inbreker'' en ''Claire Bellerosa''.  Op 2 Mei 1925 tree hy vir die eerste keer saam met Afrikaanse amateurs in die Operahuis op wanneer hulle ''Lenie''” van H.A. Fagan opvoer, met Stephanie Faure as regisseur, en ''Die heks'' van C. Louis Leipoldt, wat hy self regisseer. Hierna onderneem hy ʼn’n kort reis met “''Die heks''” en bied dan op 9 en 11 Julie 1925 “''Huistoe''” (“''Heimat''” van Sudermann vertaal deur A. Carinus-Holtzhausen) in die Pretoria Stadhuis aan. Hierdie opvoering ontlok ʼn’n waarderende resensie van Gustav Preller in ''De Volkstem''. Op 14 Augustus 1925 tree hy weer in ʼn’n Nederlandse opvoering op en op 7 September voer hy “''Oorskotjie''”, nou in Afrikaans, by die Premiermyn op.
 
Die sukses van die opvoering van ''Huistoe'' in Pretoria noop African Theatres om hom ʼn’n kontrak vir ʼn’n week se opvoering in Johannesburg aan te bied. Tussen 14 en 19 September 1925 word ''Huistoe'' dan voor vol sale in die Standard Theatre in Johannesburg opgevoer. African Theatres besluit dan om hom vanaf Januarie 1926 te finansier vir ʼn’n landsreis. Hy stel dan ʼn’n beroepstoneelgeselskap saam, waarvan onder andere Wena Naudé en die dramaturg W.J. Pienaar (gewese eggenoot van Helen Martins, die bekende uilvrou van Nieu-Bethesda) ook lede is. ''Oorskotjie'' is die eerste drama wat hulle opvoer. Hoewel hulle orals goed ontvang word, is die opbrengs nie vir African Theatres aantreklik nie en hulle kanselleer die kontrak met De Groot op 5 Februarie 1926, terwyl die geselskap in Kaapstad is. Hierna gaan De Groot op sy eie voort, met behulp van finansiële ondersteuning van Danie du Preez. Hy kan egter nie meer vir ''Oorskotjie'' opvoer nie, omdat African Theatres nou die opvoerregte besit. Hy voer dus ''Die heks'' op, soms aangevul deur die eenbedryf ''Die doel heilig die middele'' van L. Hansma. Hulle reis deur die Kaapprovinsie, die Vrystaat en Transvaal. Terug in Pretoria ontbind die geselskap egter en moet De Groot ʼn’n ander heenkome vind.
 
In ʼn’n brief van 3 Mei 1926 stel hy aan Hendrik Hanekom voor dat sy geselskap met dié van die Hanekoms moet saamsmelt. Hendrik reageer positief en in Julie 1926 vind die amalgamasie in Potchefstroom plaas, met die nuwe geselskap wat onder die naam Paul de Groot-toneelgeselskap bekend sal staan, hoewel Hendrik Hanekom die toneelleier sal wees. Behalwe De Groot en Hendrik en Mathilde Hanekom bestaan hierdie geselskap uit Wena Naudé en Maxie Botha van De Groot se kamp en Simon Malherbe en Anna Marais van die Hanekom kamp. Die nuweling Gert Borstlap, later bekend as André Huguenet, sluit hom ook nou by hulle aan. Die eerste drama waarmee hulle op reis gaan, is ''Huistoe''. Die bywoning van hierdie ernstige stuk is egter swak en die toer is ʼn’n finansiële mislukking, hoewel die akteurs waardevolle ondervinding opdoen en die publiek aan die toneel bekend gestel word. Vir die volgende toer kies hulle ʼn’n ligter stuk wat meer in die breë publiek se smaak val, die komedie ''As mans huishou'' (Afrikaanse verwerking van Jan van Ees se ''Felix, Jij en Ik''). Slegs De Groot, die Hanekoms en Wena Naudé tree daarin op, om sodoende koste te bespaar. Die sukses van hierdie toer bring hulle weer finansieel op die been en hulle brei weer die geselskap uit, met André Huguenet en Maxie Botha wat weer by hulle aansluit, asook die nuwelinge Willem van Zyl en Alida Louw. Die drama wat hulle in 1927 opvoer is ''Die Gerieflike Huwelik'' van Alexander Dumas, ʼn’n kostuumstuk uit die dae van Lodewyk XV in Frankryk, terwyl ʼn’n tweede geselskap onder leiding van Wena Naudé met ''Die inbreker'' van Jan van Ees toer. Hierna volg ''Besigheid is besigheid'' (''Zaken zij zaken'' van Mirbeau). Laasgenoemde stuk slaag nie op die platteland nie en die Hanekoms besluit om in Maart 1928 weer hulle eie paadjie te loop.
 
Paul de Groot, André Huguenet en Henri van Wyk, wat ook vir De Groot finansieel steun, vorm ʼn’n nuwe geselskap. Hulle reis met ''Haar tweede man'' van Paul Géraldy en daarna met ''Geleende geld'' (''Et dukkehjem'' of ''Poppehuis'' van Ibsen). Hierdie reis is so ʼn’n sukses dat De Groot daarna in 1929 terugkeer na Nederland en op ʼn’n studiereis na Europa kan vertrek. Na vier maande keer hy terug en reis in 1930 met ''Rosekrans'' van Florence Barclay, waarin Lydia Lindeque optree. Hierdie sukses beleef 216 opvoerings en stel hom in staat om ʼn’n reis na die Belgiese Kongo en Nederlands-Indië te onderneem saam met ʼn’n Nederlandse geselskap. Na sy terugkoms in April 1931 toer hy met ''Besigheid is besigheid'', met die akteurs wat professionele spelers en Vrystaatse amateurs soos Lydia Lindeque, Roekie van Rensburg, J. Lückhoff, David Muller, F. Botten en P. van Ingen insluit. Dan volg ''Die verliefde indringer'', ʼn’n vertaling van George Bernard Shaw se ''Mrs Warren’s Profession'' en later bekend as ''Die oorwinnaar''. In 1932 voer hy in samewerking met die Universiteit van Stellenbosch se Dramatiese Vereniging ''Bodemvas'' op, ʼn’n drama-verwerking van die Afrikaanse roman van S. Bruwer. Van die akteurs wat daarin gespeel het was Yvonne Liebenberg in die hoofrol en Maria van Dyk, P.J. Loots, Margeret Webb, Gideon Boshoff, Nic Laubscher, J. Scholtz en Elsa Dreyer.
 
Hierdie drama is ʼn’n klaaglike mislukking en De Groot werk voortaan onder die vaandel van African Consolidated Theatres. Die dramas wat hy opvoer is ''Verborge sonde'' (''La Monaco'' van Pierre Frondaie) in Augustus tot Oktober 1933, met Henriëtte de Waal in die rolverdeling, wat hom ook finansieel ondersteun. Hierna volg in 1934 drama-verwerkings van Afrikaanse romans van Albert du Biel, naamlik ''Misdade van die vaders'' en ''Kain'', met rolverdelings wat Henriëtte de Waal, Bettie Reitz, Nell van Nieuwenhuizen, Rosa du Plessis, John Brill, Johannes Coetzee, Dewald van der Merwe, Tommie Beckley en Frits de Lange insluit. In 1935 volg ''Eerloos'' (''Without honour'' van Ludwig Stroheim, vertaal deur A.J.A. Roux) wat in 1935 in die Eendragsaal in Johannesburg open met ʼn’n rolverdeling van Tommie Beckley, Hettie Beckley, Queenie Vorster, Jacobus Swanepoel en Jan Swiegers. In April 1935 ontbind sy geselskap en vertrek hy na Rhodesië vir ʼn’n filmkontrak, as plaasvervanger vir Walter Huston in die Gaumont-British rolprent oor Cecil John Rhodes. Hier trou hy met ʼn’n Engelse weduwee, Katherine May Harris (néé Manchester 1896). Hulle gaan woon in Londen en daarna in ʼn’n voorstad in Den Haag. Na 1940 verdwyn hy. Die vermoede is dat hy in 1940 op ʼn’n toer na Nederlands-Oos-Indië vertrek het en tydens die Japannese besetting van die Tweede Wêreldoorlog gesterf het.
 
'''Paul Christiaan de Groot''' ([[Java]], 11 Januarie 1878 – [[Indonesië|Nederlands-Oos-Indië]], vermoedelik [[10 Mei]] [[1940]]) word deur talle beskou as die vader van die [[Afrikaans]]e [[toneelkuns]].<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2006/10/17/SK/14/1610etienne.html Meer lede van dié klub], soos verskyn in Die Burger op 17 Oktober 2006</ref>
 
[[Lêer:Paul de Groot - Gerieflike Huwelik 1928.jpg|thumbduimnael|links|Paul de Groot soos hy verskyn het in Dumas se Gerieflike Huwelik in 1928.]]
== Suid-Afrika ==
Op 28 Oktober 1924 het De Groot in Suid-Afrika aangeland. Hy het eers voordragte in Kaapstad gehou en daarna werke opgevoer wat hy self vertaal het. Later het hy met [[Hendrik Hanekom|Hendrik]] en [[Mathilda Hanekom]] saamgespan en sy toneelstukke het ’n eg Afrikaanse aanslag gekry. Sy eerste optrede in Afrikaans was in ''Die Heks'' van [[C. Louis Leipoldt]].<ref>[http://www.mweb.co.za/litnet/teater/wena.asp Botha, Danie. 2000. LitNet]</ref>
 
Van die bekendste Afrikaanse toneelspelers het onder hom gewerk, soos die Hanekoms, [[Wena Naudé]], [[Lydia Lindeque]] en [[Siegfried Mynhardt]].
Lyn 49:
In 1935 het hy na die buiteland teruggekeer. In 1940 het hy op ’n toer na Indië vertrek en is vermoedelik tydens die [[Japan]]nese besetting oorlede.
 
==Verwysings Bronnelys ==
{{Verwysings}}
* Binge, L.W.B., ''Ontwikkeling van die Afrikaanse Toneel (1832-1950)''
 
=== Boeke ===
* Binge, L.W.B., ''Ontwikkeling van die Afrikaanse Toneel (1832-19501832–1950)''
* Huguenet, André “Applous! Die kronieke van ʼn’n toneelspeler” HAUM Kaapstad 1950
* Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede  druk 1984
* Minnaar-Vos, Anna “Die spel gaan voort” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad 1969
Line 60 ⟶ 59:
 
=== Internet ===
* Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Paul_de_Groot
* Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Paul_de_Groot_Toneelgeselskap
* Wikipedia: [[Paul de Groot|https://af.wikipedia.org/wiki/Paul_de_Groot]]
 
=== Verwysings ===
[[Kategorie:Suid-Afrikaanse akteurs|De Groot, Paul]]
{{Verwysings}}
 
{{DEFAULTSORT:De Groot, Paul}}
[[Kategorie:Suid-Afrikaanse akteurs|De Groot, Paul]]