Republiek Artsach: Verskil tussen weergawes

|leiertitels = • [[President]]<br />• [[Eerste Ministerminister]]

|bevolking_rang = -–

|bevolking_sensus = 150&nbsp;932<ref>{{hy}} [http://stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015 ''Nasionale Statistieke Diens van Nagorno-Karabach -– Sensus van 2015'']</ref>

Die '''Republiek van Nagorno-Karabach''' ([[Armeens]]: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, ''Lernayin Gharabaghi Hanrapetut'yun''), of '''Republiek van Artsach''' (Արցախի Հանրապետություն, ''Arts'akhi Hanrapetut’yun'')<ref>{{en}} [http://www.nkr.am/en/constitution/9/ ''Constitution of the Nagorno-Karabakh Republic. Chapter 1, article 1.2'']</ref> is 'n [[de facto]]-onafhanklike republiek in die suidelike [[Kaukasus]]-streek van [[Eurasië]].

Armeniërs beskou Artsach as die bakermat van hul beskawing. Hier is die [[Armeense alfabet]] as een van die oudstes ter wêreld ontwikkel en vir die eerste keer in 'n skool gebruik, hier het die eerste gedrukte dokumente en werke in Armeens ontstaan, en hier het die Armeense kultuur en beskawing reeds 'n bloeitydperk beleef toe die huidige hoofstad Jerewan en ander nedersettings in die huidige Republiek van Armenië nog onbeduidende plekke was.<ref>{{de}} [http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-13687666.html ''Der Spiegel'' 13/1992, 23 Maart 1992: ''Wir werden euch ausrotten. Kampf um Berg-Karabach und der Völkermord an den Armeniern'']</ref>

[[Lêer:2014_Szuszi2014 Szuszi,_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_ Katedra Chrystusa Zbawiciela (01).jpg|duimnael|links|Christus-die-Verlosser-katedraal in Sjoesji]]

Die republiek beheer die grootste deel van die vroeëre Outonome Nagorno-Karabach-oblast en 'n aantal [[Azerbeidjan]]se distrikte wat aan [[Armenië]] in die weste en [[Iran]] in die suide grens en 'n landkorridor tussen Nagorno-Karabach/Artsach en die Republiek van Armenië vorm.<ref name="President">{{en}} [http://www.president.nkr.am/en/nkr/generalInformation/ Amptelike webwerf van die President van Nagorno-Karabach: ''Algemene Inligting oor Nagorno-Karabach''] {{en}}</ref>

Toe die verbrokkeling van die Sowjetunie reeds aan die gang was, is op 10 Desember 1991 'n referendum in Nagorno-Karabach en die naburige Sjahoemian-streek gehou wat tot die onafhanklikheidsverklaring van die Republiek van Nagorno-Karabach gelei het. Die republiek word tans nie deur enige lidstaat van die [[Verenigde Nasies]] amptelik erken nie, insluitende Armenië. Dit word egter deur drie nie-lidstate van die VN erken wat hulself eweneens eensydig onafhanklik verklaar het: [[Transnistrië]], [[Suid-Ossetië]] en [[Abchasië]].<ref>{{ru}} [http://www.abhazia.info/property/48-2010-12-28-07-06-44/76-abkhazia-istoria.html ''About Abkhazia – Abkhazia.info''] {{ru}}</ref>

Nagorno-Karabach handhaaf noue ekonomiese en politieke bande met Armenië. Die Armeense dram is die wetlike betaalmiddel in die land, en wette, wat deur die Armeense parlement in Jerewan aanvaar word, word gewoonlik ook in Nagorno-Karabach oorgeneem.<ref>{{de}} [http://www.abendblatt.de/politik/article122621847/Der-eingefrorene-Krieg-in-Berg-Karabach.html ''www.abendblatt.de, 6 Desember 2013: Der eingefrorene Krieg in Berg-Karabach. Besoek op 9 April 2014'']</ref>

Vroeg in April 2016 het die konflik oor Nagorno-Karabach opnuut opgevlam. Volgens nuusberigte het die hewigste grofgeskutgevegte in dertig jaar gewoed waarin 18 Armeense en twaalf Azerbeidjanse soldate dood is. Een Azerbeidjanse helikopter is neergeskiet. Die Verenigde Nasies, die Verenigde State, Rusland en die Europese Unie het 'n beroep aan die twee konflikpartye gedoen om die gevegte te staak. Azerbeidjan het 'n eensydige skietstilstand afgekondig.<ref>{{de}} [http://www.msn.com/de-de/nachrichten/politik/der-konflikt-der-den-kalten-krieg-%c3%bcberdauert-hat/ar-BBrhwN1?ocid=spartandhp ''MSN Nuus, 3 April 2016: Der Konflikt, der den kalten Krieg überdauert hat. Besoek op 3 April 2016 {{de}}'']</ref><ref>{{en}} [http://www.panorama.am/en/news/2016/04/02/Azerbaijani-offensive/1556219 ''www.panorama.am: NKR Defense Ministry publishes first footages of the Azerbaijani offensive. Besoek op 3 April 2016 {{en}}'']</ref>

Latere Armeense benamings vir die gebied is Gardar, Chatsjenk (afgelei van Chatsjen, een van die vyf vorstedomme van Artsach), Klein-Sioenik (afgelei van die Oud-Armeense provinsie Sioenik in Suidoos-Armenië), en ''Sew Ajgi'' ("Swart Tuin"). Die laasgenoemde vorm ook die basis vir die Turks-Russiese toponiem ''Karabach'' (afgelei van Turks ''kara'' "swart" en ''bachtsje'' "tuin"; in Armeens uitgespreek as ''Rarabach'') wat egter eers vanaf die 14de eeu geleidelik gebruiklik geword het en as leenvertaling van die Persiese naam ''Bach-i siah'' beskou word (in teenstelling tot die "Wit Tuin" of ''Bach-i safid'' waarmee na Neder-Karabach verwys is). Die "Wit Tuin" kom ooreen met die Oud-Armeense grensprovinsie Utik. ''Nagorno'' is aan Russies ontleen en beteken "bergagtig".

[[Lêer:Levonaget01.JPG|thumbduimnael|links|Die vallei van die Levonaget-rivier, distrik Sjahoemjan]]

Karabach bestaan in geologiese opsig uit 'n vlakte met 'n sagte helling (Armeens ''Artsachi hartawajr'' -– "Vlakte van Artsach"; Dasjtajin Arzach/Rarabach -– "Neder-Karabach") en 'n bergagtige gedeelte (Lernajin Artsach/Rarabach -– "Berg-" of "Bo-Karabach").

'n Armeense aardrykskundige werk uit die 7de eeu verwys na die provinsies Artsach en Utik in die uiterste noord-ooste van die Armeense gebied. Die Kura[[Koera]] het destyds as grensrvier gedien, met Aran ('n gebied wat deur 'n Kaukasiese volk bewoon is) aan sy linkeroewer. Die [[Armeniërs]] het hierdie gebied Arwank genoem, terwyl die Romeine daarna as Albania verwys het.

Die historiese Bo- of Berg-Karabach beslaan ongeveer 12&nbsp;000 &nbsp;km² en is in teenstelling met ander streke in die Armeense Hoogland ryk aan water. Sy riviervalleie is bebos en het moontlik die aanleiding tot die benaming "Swart Tuin" gegee.

[[Lêer:Вагуас2.jpg|thumbduimnael|Die Mrav-bergreeks in die Klein Kaukasus-gebergte vorm die natuurlike noordelike grens tussen die Republiek van Nagorno-Karabach en Azerbeidjan]]

Die Republiek van Nagorno-Karabach is bergagtig met Mrav (3&nbsp;540 meter bo seevlak) en Kirs (2&nbsp;725 m) as sy hoogste bergpieke. Groot dele van die land word deur 'n plato met hellings in die ooste en suidooste beslaan. Die gemiddelde hoogte van die land is 1&nbsp;097 &nbsp;m.

Terter en Chatsjen is die belangrikste riviere. Die meeste riviere vloei na die Artsach-vallei. Die grootste waterliggaam is die Sarsang-dam wat in 1976 hoofsaaklik vir besproeiingsdoeleindes opgerig is.

Nagorno-Karabach het 'n droë en gematigde subtropiese klimaat met 'n jaarlikse gemiddeld van 11&nbsp;°C. Die koudste maand is Januarie met 'n gemiddeld van -1&nbsp;°C, terwyl daar in Julie 'n gemiddeld van 22&nbsp;°C gemeet word. Die hoogste somertemperature word in die laer geleë streke van Martoeni en Martakert gemeet. Jaarlikse neerslae beloop in sommige dele van die land meer as 700 mm per jaar, maar kan in droër streke soos vlaktes ietwat minder as 500 mm wees. Die meeste reën val tussen Mei en Junie. Mis kom op meer as 100 dae per jaar voor. Bergwinde waai orals in die land, terwyl swaar storms gewoonlik net in die lente en somer voorkom.

[[Lêer:NKRSarsang.jpg|thumbduimnael|Die Sarsang-dam is in 1976 voltooi]]

Tans is die Sarsang-waterkragsentrale by die gelyknamige dam met 'n kapasiteit van 50 MW die belangrikste bron van energie in die RNK. Hier word jaarliks tussen 90 en 100 miljoen kilowatt-ure krag opgewek. Danksy die voldoende plaaslike watervoorrade kan klein waterkragsentrales in feitlik elke streek van die republiek opgerig word.

''';Media'''

''';Amptelike webtuistes'''