Oseaanbesoedeling: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Eutrofikasie: Skakel |
No edit summary |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Obvious water pollution.jpeg|regs|duimnael|451x451px|Oseaanbesoedeling is dikwels duidelik sigbaar soos op hierdie foto maar sekere onsigbare besoedelende stowwe kan selfs nog meer skade aanrig. ]]
'''Oseaanbesoedeling''' vind plaas wanneer skadelike of potensieel-skadelike stowwe in die [[oseaan]] beland. Dit sluit dinge soos chemikalieë, partikels, industriële-, landbou- en huishoudelike afvalstowwe of die verspreiding van indringerorganismes in. Tagtig persent van oseaanbesoedeling kom van die land af. Lugbesoedeling is ook 'n bydraende faktor want daarmee beland gifstowwe of skadelike stowwe in die oseaan. Hierdie besoedeling wat van die land af kom saam met die lugbesoedeling is skadelik vir oseane en die seelewe.<ref
Die oseane word dikwels besoedel deur eksterne bronne soos landbou-afvloei, stof en ander afval wat deur die wind aangewaai word. Nutriëntbesoedeling is 'n tipe [[waterbesoedeling]] en dit verwys na oormatige plantvoedingstowwe wat in die water beland en skade aanrig. Dit is die hoofoorsaak van die [[eutrofikasie]] van oppervlakwater. Dit is veral 'n oormaat [[stikstof]] of [[fosfor]] in die water wat die groei van alge stimuleer.
Lyn 21:
== Die voetspoor van besoedeling ==
[[Lêer:Nrborderborderentrythreecolorsmay05-1-.JPG|links|duimnael|'n Erg besoedelde rivier]]
Daar is baie maniere om die impak van besoedeling op ons marine-ekosisteme te kategoriseer. Patin noem dat daar hoofsaaklik drie kategorieë van oseaanbesoedeling is:
* direkte storting van afval en smetstowwe in die oseaan;
* besoedelde afvoerwater wat in riviere na die see vloei;
* besoedelende stowwe wat in die atmosfeer vrygestel word.
Smetstowwe kom maklik in die see in deur riviere. Water verdamp vinniger uit die oseane as wat dit met reën oor die oseaan aangevul kan word. Die balans word dan weer herstel deur die reënval oor die kontinente wat deur middel van die riviere terug in die see vloei. Die [[Hudsonrivier]] in [[New York (deelstaat)]] en die [[Raritanrivier]] in [[New Jersey]] wat uitloop by die noordelike en suidelike kante van [[Staten-eiland]], besoedel die [[soöplankton]] wat daar voorkom met [[kwik]] en so versprei die besoedeling op die manier na die oseaan.
Line 48 ⟶ 47:
Alhoewel groot oliestortings in die see altyd die koerante se voorblaaie haal, kom die meeste van die olie in die oseaan van ander, kleiner bronne en is dit nie 'n massiewe storting op een slag nie. Hierdie bronne van besoedeling is olietenkers wat die ballaswater in die see uitspuit wanneer die tenker leeg terugkeer, lekkende pyplyne in die oseaan of enjinolie van verskillende vaartuie.<ref>Farmer, Andrew (1997).</ref>
Soms val daar van die vrag van 'n [[massavragskip]] af en dit beland in die water van hawens, kanale en die oseaan en kan tot besoedeling lei. In baie gevalle is hierdie storting van die afval opsetlik, ten spyte van wetgewing wat dit verbied. Daar word bereken dat [[houerskepe]] jaarliks sowat 10 000 houers in die see verloor – gewoonlik tydens storms.<ref
Ballaswater wat in die see ingeneem word en in 'n hawe uitgepomp word is 'n groot bron van ongewenste eksotiese marinelewe. Die indringer varswater zebra-mossel, wat inheems is aan die [[Swart See]], [[Kaspiese See|Kaspiese-]] en [[See van Azof|Azov]] Seë, is waarskynlik na die [[Groot Mere]] oorgedra deur middel van die ballaswater van 'n skip wat oor meer as een oseaan gevaar het. Meinesz glo een van die voorbeelde van die ergste voorbeelde van 'n indringerspesie wat groot skade aan die ekosisteem veroorsaai het, 'n oënskynlik skadelose jellievis, ''Mnemiopsis leidyi'' is. Hierdie is 'n tipe jellievis wat so versprei het dat dit nou in baie riviermondings reg oor die wêreld voorkom. Sedert 1982 is dit opgemerk en daar word geglo dit is na die Swart See versprei deur 'n skip se ballaswater. Die bevolking van hierdie jellievisse het geweldig toegeneem en teen 1988 het dit chaos in die visbedryf veroorsaak. Hierdie jellievis het die soöplankton vernietig en daarmee saam die vislarwes en nadat hul voedselbronne uitgeroei is, het hul getalle drasties gedaal. Tog het hulle steeds 'n wurggreep op die [[ekostelsel]].<ref name="Meinesz">Meinesz, A. (2003) [http://www.pbs.org/wgbh/nova/algae/impact.html Deep Sea Invasion: The Impact of Invasive Species] PBS: NOVA.</ref>
Indringerspesies kan 'n gebied oorneem en wanneer dit eers gevestig is, skadelike siektes versprei, nuwe [[Genetika|genetiese]] materiaal byvoeg, die onderwaterlandskap verander en die vermoë van plaaslike spesies om kos te verkry, verminder.<ref name="pimental
== Tipes oseaanbesoedeling ==
Line 58 ⟶ 57:
=== Suurvorming ===
[[Lêer:Maldives - Kurumba Island.jpg|links|duimnael|'n Eiland met 'n strandrif in die [[Maledive]]-eilandgroep. [[Koraalriwwe]] is besig om wêreldwyd uit te sterf.<ref>[http://www.guardian.co.uk/environment/interactive/2009/sep/02/coral-world-interactive Coral reefs around the world] ''[[The Guardian]]'', 2 September 2009.</ref>]]
Die oseane absorbeer [[koolstofdioksied]] uit die atmosfeer. Omdat die vlakke van atmosferiese koolstofdioksied vermeerder, word die oseane toenemend meer suurvormend.<ref name="orr05
Oseane en die ekosisteme in die oseaan speel 'n belangrike rol in die [[koolstofkringloop]]. Die oseane het ongeveer 25% van die koolstofdioksied wat die gevolg is van menslike aktiwiteite tussen 2000 en 2007 asook ongeveer die helfte van die antropogeniese CO<sub>2</sub> wat sedert die begin van die [[industriële revolusie]] vrygestel is, verwyder. Stygende oseaantemperature en oseaanversuring beteken dat die vermoë van die oseane om die koolstof uit die atmosfeer te verwyder al hoe swakker sal word. Hierdie vrese is in die Monaco Verklarings <ref>[http://ioc3.unesco.org/oanet/Symposium2008/MonacoDeclaration.pdf Monaco Declaration] and [http://ioc3.unesco.org/oanet/OAdocs/SPM-lorezv2.pdf Ocean Acidification] A Summary for Policymakers from the Second Symposium on the Ocean in a High-CO2 World.</ref> en Manado<ref>[http://www.cep.unep.org/news-and-events/manado-ocean-declaration Manado Ocean Declaration] World Ocean Conference Ministerial/High Level Meeting.</ref> uitgespreek.
Line 71 ⟶ 70:
Die grootste sondebokke is riviere wat uitvloei in die see en wat vol chemikalieë is wat in kunsmis gebruik word of waarvan die oorsprong in menslike en diere se uitskot gevind word. Oormatige chemikalië in die water wat die suurstof uitput kan tot 'n suurstoftekort lei wat dan 'n [[dooie sone]] in die ekologie veroorsaak.<ref name="Gerlach">Gerlach, S. A. (1975) ''Marine Pollution'', Springer, Berlin</ref>
[[Estuarium]]s is van nature eutrofies weens al die mensgemaakte nutriënte wat deur afvoerwater in die see beland. Die marine-omgewing word dan die [[opvanggebied]] hiervan. Die Wêreld Hulpbron Instituut het 375 hipoksiese kusstreke geïdentifiseer: in Wes-Europa, die Ooskus en Suidkus van die VSA en Oos-Asië, veral Japan. <ref>Selman, Mindy (2007) ''Eutrophication: An Overview of Status, Trends, Policies, and Strategies.''</ref> In die oseaan kom daar dikwels [[rooi gety]] [[algebloei]] <ref
Een moontlike oplossing vir eutrofikasie in estuariums is om skulpvis, soos oesters, se getalle te vermeerder. Oesterriwwe verwyder stikstof uit die water en filtreer sekere skadelike stowwe uit. Dit verminder die voorkoms van skadelike algebloei of anoksiese toestande. Belangrike navorsing om die gehalte van seewater te verbeter deur skulpvis te vermeerder is met [[
=== Plastiese rommel ===
[[Lêer:Pollution swan.jpg|links|duimnael|'n [[Witswaan]] het haar nes op plastiese rommel gebou.]]
Oseaanbesoedeling is hoofsaaklik rommel wat op die see dryf of in die oseaan gegooi word deur mense. Tagtig persent van hierdie rommel in die oseaan is [[plastiek]] wat al hoe meer geword het sedert die Tweede Wêreldoorlog.<ref name="Weisman
Plastieksakke en bottels en ander plastiese rommel wat in die oseaan beland, hou groot gevaar vir die seelewe en visbedryf in.<ref>[http://www.algalita.org/research.html "Research | AMRF/ORV Alguita Research Projects"] Algalita Marine Research Foundation.</ref> Waterdiere en seevoëls kan daarin verstrengel raak, daarvan versmoor of dit inneem en so sterf.<ref>UNEP (2005) [http://www.unep.org/regionalseas/marinelitter/publications/docs/anl_oview.pdf Marine Litter: An Analytical Overview]</ref><ref>[http://www.helpwildlife.com/sixpackring.html Six pack rings hazard to wildlife]. helpwildlife.com</ref><ref>[http://www.seagrantfish.lsu.edu/resources/factsheets/litter_mess.htm Louisiana Fisheries – Fact Sheets]. seagrantfish.lsu.edu</ref> Visnette word gewoonlik van plastiek gemaak en raak verlore of word in die oseaan deur vissermanne agtergelaat. Dit word beskryf as doodsnette want dit verstrik [[visse]], [[dolfyn]]e en [[seeskilpad|seeskilpaaie]].
[[Lêer:Laysan albatross chick remains.jpg|regs|duimnael|Die oorblyfselfs van 'n [[albatros]] wat drywende plastiek ingeneem het.]]
Baie diere wat bo-op of in die see woon, sien drywende plastiek aan as kos want dit lyk soos hulle natuurlike prooi.<ref
Plastiek hoop op omdat dit nie bio-afbreekbaar soos ander materie is nie. Dit sal wel deur lig afgebreek word wanneer dit aan sonlig blootgestel word, maar dit kan net in droë omstandighede gebeur en water keer dat dit gebeur.<ref
[[Lêer:Kamilo Beach2 Courtesy Algalita dot org.jpg|links|duimnael|Seerommel op Kamilostrand, [[Hawaii]]. Dit het daar uitgespoel vanaf die "Groot Rommelhoop" in die Stille Oseaan. ]]
Plastiese rommel hoop op een plek in groot hoeveelhede op in die groot oseaandraaikolke waarvan daar ses in die wêreld is. 'n Voorbeeld hiervan is die [[Stille Oseaan]] se plastiese rommelhoop waar daar geweldig baie plastiek op die water dryf. In 1999 het seewatermonsters uit hierdie gebied getoon dat die hoeveelheid plastiek ses keer meer is as die soöplankton wat die dominante dierelewe van hierdie gebied is.<ref name="Weisman
=== Gifstowwe ===
Line 93 ⟶ 92:
* Wabumunmeer in [[Alberta]], [[Kanada]], was een van die mere in die area waar die meeste witvis gevang kon word maar dit het nou onaanvaarbaar hoë vlakke van swaar metale in die sediment en vis.
* Vanweë hulle topposisie in die voedselketting en die toename in swaar metale in hulle dieet, is daar veral hoë [[kwik]]vlakke in groter spesies soos [[blouvin-tuna]] en [[albakoor]].
* <ref
* Sekere skulpvis en [[krap]]pe kan in omgewings met hoë besoedelingsvlakke oorleef maar dan word daar baie swaarmetale en gifstowwe in hulle weefsel opgegaar. Wanneer hierdie spesies gebruik word as kos, moet daar versigtig te werk gegaan word. Dit is veral swanger vroue, moeders wat borsvoed en kinders wat hiervoor versigtig moet wees.
* <ref name="mbcmc
* Afvoerwater met insekdoders daarin kan die geslag van visspesies geneties verander en manlike visse in vroulike visse verander.<ref>''Science News.''</ref>
* Swaar metale dring die omgewing binne deur oliestortings.<ref>Perez-Lopez ''et al.'' (2006)</ref>
Line 104 ⟶ 103:
Die marine lewe is gevoelig vir geraas of die geraasbesoedeling van dinge soos skepe wat verbyvaar, die eksplorasie vir olie, seismiese opnames en die lae frekwensie sonartoerusting van duikbote. Klank trek vinniger oor groot afstande in die oseaan as wat dit in die atmosfeer doen. Groot seediere soos walvisse se sig is gewoonlik swak en hulle maak staat op akoestiese inligting. Dit geld ook vir groter vissoorte in die diepsee waar dit volkome donker is.<ref>[http://see-the-sea.org/topics/pollution/noise/noise_pollution.htm Noise pollution] Sea.org.</ref> Tussen 1950 en 1975 het die geraas op een plek in die Stille Oseaan met tien desibel vermeerder wat 'n tienvoudige vermeerdering is. <ref>Ross, (1993) On Ocean Underwater Ambient Noise.</ref>
Geraas veroorsaak ook dat sekere spesies se kommunikasie harder word. Dit word genoem die Lombard vokale reaksie.<ref>[http://www.dosits.org/glossary/pop/lvr.htm Glossary] ''Discovery of Sounds in the Sea''.</ref> [[Walvisgesang]] duur langer wanneer duikbote se opsporingstelsels aan is.<ref
Volgense die oseanograaf Sylvia Earle is "Onderwater geraasbesoedeling soos om te sterf weens duisend snye. Elke klank is dalk nie lewensgevaarlik nie, maar indien alles saam gevoeg word, die klank van skepe, seismiese toetse en militêre aktiwiteite, skep dit 'n totaal ander omgewing as die van 50 jaar gelede. Daardie hoë vlakke van geraas moet 'n vernietigende impak op die seelewe hê."<ref>Natural Resources Defense Council Press Release (1999) Sounding the Depths: Supertankers, Sonar, and the Rise of Undersea Noise, Executive Summary.</ref>
Line 110 ⟶ 109:
== Is daar 'n oplossing? ==
[[Lêer:Aerosolcan pullution.jpg|links|duimnael|Dié [[aërosol]]-blikkie is deel van die rommel op 'n strand.]]
Dis dringend noodsaaklik dat die menslike samelewing minder rommel moet stort. Dit vereis 'n politieke en sosiale wil en mense moet ingelig word oor die gevolge en vernietigende effek van oseaanbesoedeling sodat mense leer om die omgewing te respekteer en dit nie so sal vernietig nie. <ref
Sonder die nodige bewustheid van oseaanbesoedeling, sal daar nie die nodige reaksie wees by mense om wel 'n verskil te maak nie. Gebalanseerde inligting oor die bronne van besoedeling en die impak wat dit op die omgewing het, moet by die man op straat uitkom sodat almal kan hande vat om die probleem aan te spreek. Daar moet ook toenemend meer en meer navorsing gedoen word om die impak van die besoedeling korrek aan te teken. Daoji en Dag sê in hul navorsing, <ref>Daoji L and Daler D (2004) [http://www.unep.org/dewa/giwa/publications/articles/ambio/article_13.pdf "Ocean pollution from land-based sources: East China Sea, China"] ''Ambio'', '''33''': 1–2.</ref> een van die redes waarom die Sjinese bevolking nie veel omgee vir die omgewing nie, is omdat Jan Alleman in Sjina nie genoeg kennis het oor die vernietiging van die omgewing deur menslike aktiwiteite nie. Dit moet aangespreek word.
Line 122 ⟶ 121:
* Daoji, L and Dag, D (2004) ''Ocean pollution from land-based sources: East China sea.'' AMBIO – A Journal of the Human Environment, 33(1/2), 107–113.
* Dowrd, BM; Press, D and Los Huertos, M (2008) ''Agricultural non-point sources: water pollution policy: The case of California’s central coast. Agriculture, Ecosystems & Environment'', 128(3), 151–161.
* Laws, Edward A (2000) [http://books.google.com/books?id=11LI7XyEIsAC&pg=PA4 ''Aquatic Pollution''] John Wiley and Sons.
* Sheavly, SB and Register, KM (2007) ''Marine debris and plastics: Environmental concerns, sources, impacts and solutions.'' Journal of Polymers & the Environment, 15(4), 301–305.
* Slater, D (2007) ''Affluence and effluents.'' Sierra 92(6), 27
* UNEP/GPA (2006) [http://gpa.unep.org/documents/soe_-_trends_and_english.pdf ''The State of the Marine Environment: Trends and processes''] United Nations Environment Programme, Global Programme of Action, The Hague. 2006
* UNEP (2007) ''[http://www.unepscs.org/SCS_Documents/Download/19_-_Technical_Publications_and_Guidelines/Technical_Publication_10_-_Land-Based_Pollution_in_the_South_China_Sea.html Land-based Pollution in the South China Sea]''. UNEP/GEF/SCS Technical Publication No 10.
| |||