C. Louis Leipoldt: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes) |
No edit summary |
||
Lyn 28:
}}
'''C. Louis Leipoldt''' (1880–1947) was ’n
== Lewe en werk ==
Lyn 73:
Met die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog skaar Leipoldt hom by die Eerste Minister Jan Smuts se beleid van betrokkenheid teen [[Duitsland]] en as sekretaris van die Mediese Vereniging organiseer hy praktiserende medici vir vrywillige diens, terwyl op sy inisiatief die federale raad van die Mediese Vereniging vergoeding reël vir afhanklikes van dokters wat tydens militêre diens ongeskik raak of beswyk. Wanneer Duitsland Nederland in Mei 1940 binneval, skryf Leipoldt ’n verklaring van meegevoel wat hy aan Smuts voorlê as amptelike verklaring, wat dan net so in ''Die Volkstem'' verskyn. Hy skryf ook ’n aantal oorlogsgedigte waarin hy sy gevoelens oor die oorlog en sy verontwaardiging oor sommige Afrikaners se traak-my-nie-agtige houding oor die inval in Nederland uitspreek. Hierdie gedigte stuur hy aan die Nederlandse digter Jan Greshoff en dit verskyn in April 1944 in die Nederlandse tydskrif ''De Stoep'', wat in Batavia gepubliseer is, en op 24 Julie 1944 in ''Die Volkstem''. Hoewel nie van Leipoldt se beste gedigte nie, is die hartstog en passie wat daaruit spreek aangrypend, terwyl hy met hierdie gedigte ook optree as gewete van sy volk.
Alhoewel Leipoldt ’n vrygesel is, maak hy verskeie seuns groot en laat hulle verder studeer. Baie van hierdie seuns is onder diegene wat hy tydens sy skoolbesoeke raakloop en wat óf baie skrander óf baie behoeftig is. Hy reël ook verskeie skoolkampe vir leerlinge om hulle opvoeding aan te help en neem onder andere, saam met ’n paar onderwysers en volwassenes, ’n groep van vyf en twintig kinders in 1928 op ’n opvoedkundige reis na [[Groot-Brittanje|Brittanje]]. Op hierdie reis neem hy ook in Brittanje ’n sewejarige seun wettiglik aan wat hierna as Jeffery Barnett Leipoldt bekend sou staan. ’n Ander seun wat ook by hom inwoon is Peter Shields, later ’n
Sy voogdyskap van seuns, gekoppel met die feit dat hy nooit getroud is nie, laat vele spekulasies oor sy seksualiteit ontstaan. Hierdie saak word indringend deur Kannemeyer aangespreek in sy biografie, met die slotsom dat daar geen bewyse is dat hy gay was nie en dat die getuienis van seuns wat by hom ingewoon het, teen so ’n bewering gekant is. Leipoldt was egter ’n baie private persoon en bitter min is bekend van sy persoonlike intieme verhoudings met lede van beide geslagte. Dit is egter opvallend dat hy bitter min liefdesgedigte geskryf het en dat dit onbekend is aan wie ’n gedig soos “''Wys my die plek''” gerig is. Hy is verder ’n eksentrieke persoon wat veral daarvan hou om oordrewe en radikale uitsprake te maak, klaarblyklik met die uitsluitlike doel om te skok en reaksie uit te lok. Hierdie gewoonte veroorsaak egter dat sy eie mededelings en inligting oor feitelike gevalle nie altyd te vertrou is nie, terwyl mense wat hom nie goed geken het nie, terselfdertyd ’n skewe indruk van sy persoonlikheid kry. By sy vriende was hy egter bekend as ’n goedhartige man<ref>Sien I.D. du Plessis se “Aantekeninge uit Tuynstraat” bladsye 1-7</ref>
Lyn 203:
Die outobiografiese<ref>Coetzee, Ampie “Sunday Times” 26 Oktober 1980</ref> “''Bushveld doctor''”<ref>Grové, A.P. “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 19 no. 1, Februarie 1981</ref> word reeds in 1937 in Londen gepubliseer.<ref>Grütter, Wilhelm “Die Burger” 14 April 1988</ref> Hierin gee hy sy wedervaringe as mediese inspekteur van skole in die Bosveld weer, met belangwekkende insigte in die siektes en veral die kultuur van die mense van die Bosveld in daardie tyd.<ref>Van Rooyen, W.F. “Die Transvaler” 4 Mei 1981</ref> Belangwekkend ook is sy uitlatinge oor die rassevooroordele van die mense en sy sienings oor sake wat vir baie Afrikaners heilige koeie was.<ref>Wynberg, Nana “Rand Daily Mail” “27 Oktober 1980</ref>So is hy byvoorbeeld gekant teen die viering van Geloftedag (toe nog Dingaansdag genoem) en is hy ’n voorstander van genadedood en die sosiale aanvaarding van homoseksualiteit. Sy briewe wat hy in sy tyd oorsee geskryf het word gebundel in <ref>Brink, André P. “Rapport” 9 Desember 1979</ref>“''Dear Dr. Bolus''”. In hierdie briewe aan sy weldoener (gedateer vanaf 1897 tot 1911), is die eerste aantal jare feitlik hoofsaaklik gewy aan die plantkunde, terwyl hy later ook uitvoerig verslag doen van sy bedrywighede en uitgawes terwyl hy oorsee studeer. Leipoldt skryf ook ’n bydrae oor die Suid-Afrikaanse geskiedenis vir “''The Cambridge history of the British Empire''”.
Die trilogie van romans “''Chameleon on the gallows''”, “''Stormwrack''”, en “''The mask''” word na sy dood eers apart uitgegee en later gesamentlik onder die titel “''The Valley''”. Hoewel later gepubliseer, is <ref>Goosen, Jeanne “Beeld” 8 Januarie 2001</ref>“''Chameleon on the gallows''” die voorloper van “''Stormwrack''”. Hierdie roman speel af in die begin van die negentiende eeu, waar die verarmde saalmaker Amadeus Tereg geld erf en as Everardus Nolte ’n nuwe lewe in die Vallei begin. Hy raak bevriend met afstammelinge van die Hollandse Oos-Indiese Kompanjie en met die nuwe Britse immigrante, wat hom dan as leiersfiguur verkies om die Vallei in die parlement te verteenwoordig. Die geheim van sy herkoms lek dan uit. In hierdie boek word die kultuur, die geskiedenis en veral die sosiale en maatskaplike toestande van sy tyd op onderhoudende wyse geskets. “''Stormwrack''” het as tema die impak wat die Anglo-Boereoorlog op die Suid-Afrikaanse gemeenskap gehad het. Die hoofkarakter is die Brit Andrew Quakerley, wat in die negentiende eeu hoofburger van ’n dorpie in die Kaapkolonie word. Hoewel uiters lojaal aan Brittanje, kom hy in noue aanraking met sy medeburgers van Hollandse afkoms. Die resultaat is dat hy die afloop en uitkoms van die Anglo-Boereoorlog baie negatief ondervind. Dit is veral die teregstellings van die Kaapse rebelle wat uiteenlopende reaksies by die karakters verwek. “''The mask''” speel af in die dertigerjare en toon verbasende versiende insig in die politieke en maatskaplike toestande en toekoms van die land. Die verhaallyn tussen hierdie roman en die drama “''Afgode''” is op dieselfde gegewens gegrond. Die vooruitstrewende plaaslike prokureur word as toonbeeld van professionele eerlikheid voorgehou, maar is in werklikheid ’n alkoholis en die vader van ’n buite-egtelike kind. Sy dogter Santa, wat as
Op mediese gebied publiseer Leipoldt reeds in 1912 “''The school nurse”'' met subtitel “''Her duties and responsibilities''”. Hierdie boek het sy ontstaan daarin dat hy as skooldokter die werk van die verpleegster in skoolmediese dienste van besondere belang ag en daar geen handleiding vir die beroep in Engels beskikbaar was nie. Sy Engelse boeke oor die kookkuns word gepubliseer onder die titels “''Common sense dietics''” wat so vroeg as 1911 verskyn en in 1936 heruitgegee word as “''The belly book or Diner’s guide''”. Hierna verskyn “''300 years of Cape wine''” in 1952, die eerste Suid-Afrikaanse werk oor ons wynbou, en in 1976 verskyn moontlik sy belangrikste kookkunswerk, “''Cape cookery''”, wat hy reeds in 1946 voltooi het. Laasgenoemde twee boeke en “''Culinary treasures''” (vertaling van “''Polfyntjies vir die proe''”) word later saamgebundel in<ref>Malan, Pieter “Rapport” 18 April 2004</ref> “''Leipoldt’s food and wine''”.<ref>Van Biljon, Madeleine “Insig” April 2004</ref> Die Engelse vertaling van “''Polfyntjies vir die proe''” wat onder die titel “''Leipoldt’s cellar & kitchen''” in 2004 verskyn, word bekroon met die internasionale Gourmand-toekenning in die kategorie “wyngeskiedenis, res van die wêreld”, wat Brittanje en die Verenigde State van Amerika uitsluit.
| |||