Margaret Bakkes: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
Foto bygevoeg |
||
Lyn 28:
| handtekening =
}}
[[Lêer:Margaret Bakkes.jpg|links|duimnael|Margaret Bakkes]]
'''Margaret Bakkes''' (* [[14 Desember]] [[1931]], [[Sterkstroom]]; † [[29 Junie]] [[2016]]) was 'n [[Afrikaans]]e skrywer van romans, kort- en jeugverhale. Sy het ongeveer dertig boeke en kortverhale geskryf. Haar werk sluit onder meer in: die romans ''Elegie Vir ’n onbekende'' en ''Susanna die geliefde'',<ref>Storiewerf: http://www.storiewerf.co.za/cvs/cv_margaretbakkes_ph.htm</ref> asook die kortverhaalbundels ''Sing vir ons, Matilde'' en '' ’n Baksel in die môre''.<ref name="HAT Taal-en-feitegids">HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8</ref><ref name=":0">LitNet ATKV-Skrywersalbum 2016.06.30: http://www.litnet.co.za/margaret-bakkes-1931/</ref>
Lyn 45:
Sy begin haar skryfloopbaan deur kortverhale in tydskrifte te publiseer. Haar eerste kortverhaal verskyn in [[1954]] in ''[[Rooi Rose]]'' en vanaf [[1973]] publiseer sy ook verhale in ''[[Tydskrif vir Letterkunde]]'' en ''[[Standpunte]]''.
As kortverhaalskrywer trek sy vir die eerste keer ernstige aandag wanneer van haar gevoelvolle streekverhale saam met verhale van haar neef [[Hennie Aucamp]] in ''ʼn'' ''Baksel in die môre'' verskyn.<ref>Bouwer, Alba.
''Wat op die middag verwoes'' word in [[1981]] en daarna wyd in skole in Kaapland voorgeskryf. In dié bundel speel dood en ontnugtering, dikwels geplaas teen die agtergrond van die [[Anglo-Boereoorlog]], ’n prominente rol. Dit bevat egter ook verhale soos ''Die eerste klip'', waar die enkeling se botsing met die morele opvattings van hierdie tyd tot ondergang lei. In hierdie verhaal trap ’n meisie oor die tou, waarna sy ingekerker word.
In ''Sing vir ons, Mathilda'' (met die subtitel ''verhale oor die begin en die einde'') staan die dood en kennismaking met die dood dikwels sentraal. Die titelverhaal bestryk feitlik die hele leeftyd van die hoofkarakter, Matilda, wat na ’n sorgelose jeug gevul met sang ’n eerste kennismaking met die dood het. Hierna is daar groeiende eensaamheid in haar lewe wanneer haar nabye familie en vriende geleidelik afsterf, ook haar man, wat indirek haar sangstem stilmaak. Jare later is die krisis oomblik wanneer ’n afgeleefde suster die ou versoek rig: “Sing vir ons, Matilda” en sy tog sing. Die woorde van die liedjie wat sy aan die begin gesing het, dra egter nou die insig en berusting van ’n leeftyd. ''Inkrimp'' is ’n verhaal oor die al kleiner wordende fisieke ruimte van ’n ou vrou, van huis na hotelkamer, tehuis, hospitaalbed en eindelik graf. Vroeëre besittings verminder sodat sy later slegs die basiese oorhou en sy neem afskeid van meubels en gordyne en dies meer. Ook haar psigiese ruimte krimp, veral gekenmerk deur die feit dat die verhaal uit die skoondogter se perspektief vertel word. Voorheen was sy die vyand, maar nou is sy die enigste een wat vir haar sorg, met haar eie kinders wat haar selde besoek. Algaande verloor sy so alle intieme kontak met die buitewêreld. Benewens die nege doodsverhale is daar ook twee beginverhale oor seuns in die bundel. Die verhoudings tussen mense is deurentyd die kernpunt van die verhale, soos in ''Die windbuks'', waar ’n seuntjie die harde les leer dat grootmense nie vertrou kan word nie, selfs nie eens sy eie vader nie.<ref>Olivier, Gerrit.
''Die langste nag en ander verhale'' is ’n keur uit haar kortverhale wat vroeër in tydskrifte verskyn het. Temas sluit in persoonlike verhoudings tussen man, vrou en kinders in die huisgesin en die geborgenheid wat hieruit spruit. ''Die troudag'' word deur [[Annemarie van Niekerk]] opgeneem in die versamelbundel ''Vrouevertellers 1843–1993''.
''Ontheemdes'' het as subtitel ''vertellings van ander mense, ander plekke en ander tye'', waarin die skrywer met meelewing die lot van die ontworteldes van die verhale vertel. Daar is onder andere Russiese ontheemdes in [[Afrika]], terwyl ''Grafskrifte'' vertel van huise en ’n dorpie wat sterf nadat die inwoners weggetrek het.<ref>Van Zyl, Ia.
''Die reise van Olga Dolsjikowa en ander omswerwinge'' beeld mense uit wat ten spyte van hulle omswerwinge nie hulle droom of passie in vervulling kon laat gaan nie. Die klem op reis in die titel is omdat die mees deurslaggewende dinge gebeur wanneer grense oorgesteek word, en die mees ingrypende insigte opdaag wanneer die veiligheid van ’n bekende omgewing agtergelaat word. In die titelverhaal verbind die verteller haar eie treinreis in Rusland met die Russiese literatuur. Tydens haar eie treinreis hoor sy die verhaal van Olga Dolsjikowa, wat reeds twintig jaar lank een keer per maand die reis van 650 kilometer van Moskou na St. Petersburg aflê om ’n naweek deur te bring naby haar geliefde, wat getroud is met ’n ander. Eindelik suggereer die slot dat reise soos dié van Olga en die verhale daaroor geen einde het nie en dat dit tot in die oneindigheid sal voortduur. Ná ’n dubbele mastektomie bied ’n vrou in ''Geen sagte troos'' aanvanklik weerstand teen haar man se seksuele toenadering, maar vind eindelik juis in sy omhelsing skuiling en heling. Die hoofkarakter in ''Die rooi draad'' se lewensideaal was om soldaat te wees. As middeljarige gaan hierdie wens in vervulling, maar nou is dit gedwonge en gaan dit gepaard met vrees en ervaring van die dood, die teenkant van die romantiese ideaal. Die groot verskil tussen droom en werklikheid vind ook uiting in ''Op soek na Henk Haringa''. Hierin reis ’n Suid-Afrikaner na Nederland op soek na die penmaat van sy jeugjare, maar vind uit dat hy reeds jare gelede oorlede is. Van sy drome om te reis en die wêreld te sien het daar niks van gekom nie en hy was al die jare slegs stuurman op die Amsterdamse gragte. Die verhale se krag lê deurentyd in die delikate peiling van situasies en gevoelens, eerder as in die verblindende insig aan die einde.<ref>Kannemeyer, J.C.
''Littekens'' verteenwoordig ’n hoogtepunt in haar kortverhaalkuns en hierdie bundel hanteer seerkry, verlies, afskeid, siekte, dood, die liefde – alles wat in die lewe wonde laat. Sy neem dan bestek op van ’n lewe se wonde wat genees het sodat net die litteken bly. Vele kere is daar egter nie ’n afsluiting nie, met die volgende wond wat wag. In ''Manus was ’n sagte man'' skiet Manus die moordenaar van sy seun dood en voltooi so die sirkel van weerwraak, maar dan wag die onvermydelike boetedoening. In ''Keuses'' sien die ouma in haar dogter se leed oor ’n verlore kind die herhaling van haar eie leed, met die wete dat elke kind ’n lewe van seerkry te wagte kan wees. Eietydse gebeure soos plaasmoorde, emigrasie, grondverlies en gesinsgeweld vorm die basis vir sommige verhale, wat aan die bundel ook ’n aktuele betekenis gee.<ref>Venter, L.S.
Verskeie van haar verhale is in Nederlands vertaal en van haar publikasies verskyn ook in die Vlaamse tydskrif ''ZAN''. Haar kortverhale word opgeneem in verskeie versamelbundels, waaronder ''Vertellers'', ''Hoogtepunte in die Afrikaanse kortverhaalkuns'', ''Biltong en barakat'', ''Die Afrikaanse kortverhaalboek'', ''Vertellers 2'', ''Dogters van Afrika'', ''Vrou: mens'', ''Kortgolf'', ''Dit kom van ver af'', ''Vrouevertellers 1843–1993'', ''Boereoorlogstories'', ''Uit die kontreie vandaan'', ''Kortverhale vir verkenning'', ''Vuurslag'', ''Op Afrikaanse werf'', ''Sarie: 40 flitsverhale'' en ''Wys my waar is Timboektoe''. Die kortverhaal ''Die hut op Hartbeesvlakte'' word in die versamelbundel ''Om lief te hê'' opgeneem, wat ’n keur bevat van die mooiste liefdesverhale wat in ''Sarie'' verskyn het. Die skets ''Sevilla'' verskyn in ''Stad en stedelig'', ’n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede.
Lyn 72:
In ''’n Ver plek vir Zilla'' studeer die plaasmeisie Zilla Fourie skilderkuns op universiteit. Sy raak verlief op die beeldhoustudent Piero Basson, wat na sy pa se dood saam met sy Italiaanse ma besluit om na Florence in Italië te emigreer. Piero wil hê dat Zilla in Italië verder moet studeer, maar sy besluit om eers net die somervakansie aan die einde van haar eerste jaar in Florence deur te bring. In Florence ontdek sy dat Piero se ma terselfdertyd die beeldskone Guilia genooi het om ook by hulle te kuier.
In T''erug van Weggewees'' (later heruitgegee as
Later begin Bakkes om die roman, eerder as die vervolgverhaal, te beoefen. Hierdie wending in haar skryfwerk kan benewens die verandering in tegniek veral waargeneem word in die inhoud. Daar is nou ’n groter fokus op die streek, sy mense en sy geskiedenis in samehang met die landsgeskiedenis en stilisties is die skryfwerk meer gestroop.
''Elegie vir ’n onbekende'' hanteer ’n fiktiewe lewensverhaal rondom skamele historiese gegewens van ’n hawelose ongehude moeder (die 21-jarige Helena Catharina Suzanna Dreyer) wat enkele dae na die geboorte van haar babadogter op 1 Julie 1877 op Wepener oorlede is. Margaret Bakkes het haar vertrekpunt vir hierdie verhaal gevind in laat-negentiende-eeuse dokumente by die Weesheer in Bloemfontein. Uit hierdie dokumente skep sy ’n moontlike lewensverhaal vir die onbekende vrou waaruit die liefdeloosheid, verwerping en menslike kortsigtigheid op ontroerende wyse vergestalt word. Toe Helena Dreyer op 26 Julie 1855 op Cradock gebore is, het haar vader vreugdeloos die nag ingery, want hy wou nog ’n kind gehad het, maar nie ’n dogter nie. Hy verstoot dus sy dogter. Eindelik sterf sy nadat sy ook geboorte geskenk het, sodat die kringloop weer van vooraf kan begin.<ref>Breytenbach, Kerneels.
''My ouma in kaneel'' is ’n outobiografiese vertelling waarin sy haar grootwordjare in die Stormberge beskryf. Klein Magriet se onthou loop terug na die oggend toe hulle gehoor het dat hulle van die plaas in die Stormberge af moet weggaan. Dit is vir haar baie pynlik om afskeid te neem, veral van haar geliefde ouma saam met wie sy altyd allerhande avonture op die plaas meegemaak het. Soos sy grootword, kry sy meer begrip oor die redes en besluite waarom hulle moes wegtrek, maar sy het steeds ’n hunkering om by haar ouma te wees, die enigste mens met wie sy kan praat daaroor dat sy met die helm gebore is. Hierdie verhaal speel af teen die agtergrond van die [[Groot Depressie]] en die jare tot net ná die [[Tweede Wêreldoorlog]] en vertel die verhaal van ’n jong meisie se ervaring van grootword en die ontwaking van emosie, eerste liefde en lyflike sensasie. Daar is ook die wrede ontnugtering wanneer sy groot genoeg word om te besef mense is nie wie jy dink hulle is nie.
Die [[Helpmekaarprys]] vir ontspanningslektuur word in [[1989]] aan haar toegeken vir die historiese roman ''Susanna die geliefde'', wat die lewe uitbeeld van Susanna Smit. Hoewel Susanna ’n sentrale figuur in die Voortrekkergeskiedenis is, val die kollig in hierdie roman baie sterker op haar as persoon en vorm die geskiedenis slegs ’n agtergrond. Susanna is ’n sterk vrou, wat haar hele lewe strydend bly en die onreg wat haar in haar jeug aangedoen word, berustend aanvaar. Sy hou tydens haar lewe ’n dagboek aan waarin sy haar private gewaarwordings aanteken, onder andere visioene oor die toekoms, religieuse gedigte en erotiese begeertes, waaruit die heersende sosiale norme van die tyd ook bekend word. Hierdie dagboek word saam met ander historiese bronne gebruik as vertrekpunt vir die fiksionalisering van die karakter en gebeure. Susanna is een van die dogters in die Maritz-gesin van die [[Oos-Kaap]] en suster van die latere Voortrekkerleier [[Gerrit Maritz|Gert Maritz]]. Op veertienjarige ouderdom gaan sy ’n gedwonge huwelik aan met die veel ouer eerwaarde Erasmus Smit, die bekende [[Voortrekkers|Voortrekker]]. Daarna bly die gemis van haar jeugvriend Willem van Staden die verpersoonliking van wat kon gewees het. In haar ouerhuis is sy die mins geliefde van haar ma se kinders en die titel van die boek is dus duidelik ironies. Ten spyte van haar omstandighede word ’n krag in haar gebore wat ver buite die grense van haar eie onvervulde persoonlike lewe uitkring. Sy word ’n leier onder die vroue van haar tyd en dit is aan haar wat die bekende gesegde toegedig word dat die Voortrekkers liewer kaalvoet oor die Drakensberge sal trek as om weer onder Engelse bewind te staan. Dit is egter eers met haar dood en verenig met haar hemelse Bruidegom dat sy die “geliefde” vrou van die titel word.<ref>Roos, Henriette.
Hierdie boek word opgevolg met ''Kroniek van die sewe blou waens'', waarin die lewe van die Trekkerleier Gert Maritz, die broer van Susanna Smit, uitgebeeld word. Die titel verwys na die waens waarmee hy die [[Groot Trek]] aangepak het. Hy was wabouer van beroep en het die waens wat hy self gebou het, helderblou geverf. Die verhaal begin met sy kinderdae in die Suurveld, met sy vroeë ervarings van die strooptogte van die [[Xhosas]] en daarna sy opstand teen die Britse oorheersing en hulle wanbestuur van die sake aan die grens. Hy word verkies tot President-Regter van die eerste Trekkerrepubliek. Boeiend is die beskrywing van die ontberings op die trek en sy verhoudings met die ander Trekkerleiers en sy vrou, Angenitha.<ref>Cilliers, Cecile.
Die novelle ''Klara kom tuis'' ondersoek die wroeging wat die jong vrou Klara ondergaan wanneer sy baie jonk trou en dan sukkel om aan te pas by die werklikhede van die getroude lewe. Selfs binne ’n gelukkige huwelik ondervind sy groot eensaamheid en word ook blootgestel aan die versoeking van ander mans wat haar aanvul waar haar eggenoot nie kan nie. Sy vind ook dat haar persoonlike ambisies bitter moeilik bereik kan word binne ’n huwelik en sy begin ’n reis na selfvervulling en aanvaarding.<ref>Dempers, Adéle.
''Fado vir ’n vreemdeling'' het die [[Anglo-Boereoorlog]] en die ware verhaal van [[Cornelis Homan]] as agtergrond. Hy is ’n bywoner se seun wat van die platteland en die plaas Langkuil na [[Vrededorp (kiesafdeling)|Vrededorp]] in [[Johannesburg]] kom. Met die uitbreek van die oorlog gaan hy op kommando en verkry ’n mate van selfvertroue wanneer kommandant Mostert hom as sy adjudant aanstel. Hy word in [[Portugal]] geïnterneer, waar die Boeregevangenes as helde ontvang word. Na die oorlog keer hy terug na sy vrou en kinders in Suid-Afrika, maar sy het intussen in prostitusie verval en hy skei van haar. Hierna keer hy terug na Portugal, waar hy met ’n swanger Portugese meisie uit ’n vooraanstaande familie trou. Wanneer sy sterf probeer hy terugkeer na Suid-Afrika, maar die Britse administrasie vind geen bewys van sy burgerskap om vir sy repatriasie te betaal nie. Hierdie voorval laat hom besef dat hy nêrens hoort nie. Hy is dan in [[1907]] eensaam en alleen in die militêre hospitaal in [[Lissabon]] oorlede, ses dae voordat die burokrasie toestemming vir sy repatriasie verleen. Die titel van die boek is ’n gepaste simbool vir sy lewe, want dit verwys na droewige en liriese noodlotmusiek oor die lewe, liefde, leed, nostalgie, verlies en verlange.<ref>Du Plessis, Hans.
Verskeie van haar romans word later in omnibusvorm heruitgegee. Van haar werk word vir skole voorgeskryf en vyf van haar romans is oor die radio voorgelees.
Lyn 99:
|-
|1966
|''Die ver reis''
''Gebonde jare''
''Vreemde tuiste''
|-
|1970
|''’n Kring voltooid''
|-
|1972
|''My broer se hoeder''
|-
|1973
|''Beroering op Bergdal''
''Bitterwater''
''Soetdoring''
''Brood en klip''
''’n Baksel in die môre (saam met Hennie Aucamp)''
|-
|1974
|''Pad uit die vreemde''
|-
|1975
|''Altyd kom die somer weer''
''By omdraai verby''
''Hou terug die winter''
''Waar jou skat is''
|-
|1976
|''Klein land van die liefde''
|-
|1977
|''’n Ver plek vir Zilla''
''Wat op die middag verwoes''
|-
|1978
|''Die Margaret Bakkes-omnibus (Vreemde tuiste; Gebonde jare; Die ver reis)''
|-
|1979
|''Sing vir ons Matilda''
|-
|1980
|''Die hart van Meeubaai''
''Terug van weg gewees''
|-
|1982
|''Die Margaret Bakkes-tweeluik (My broer se hoeder, ’n Kring voltooid)''
|-
|1984
|''Die langste nag en ander verhale''
''Elegie vir ’n onbekende''
|-
|1985
|''Ontheemdes''
|-
|1986
|''My ouma in kaneel''
|-
|1988
|''Susanna die geliefde''
|-
|1989
|''Kroniek van die sewe blou waens''
|-
|1990
|''Terug van die doringpad''
|-
|1995
|''Die reise van Olga Dolsjikowa en ander omswerwinge''
|-
|2005
|''Littekens''
|-
|2007
|''Bitterwater en Soetdoring''
''Verhale van die Weskus''
''Verhale uit die Stormberge''
|-
|2009
|''Klara kom tuis''
|-
|2011
|''Fado vir ’n vreemdeling''
|}
Lyn 195:
=== Boeke ===
* Aucamp, Hennie.
* Botha, Elize.
* Cloete, T.T. (red.)
* De Vries, Abraham H.
* Grové, A.P.
* Kannemeyer, J.C.
* Kannemeyer, J.C.
* Schwerdtfeger, A en Snyman, N.J.
* Van Coller, H.P. (red.)
* Van Coller, H.P. (red.)
* Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.)
=== Tydskrifte en koerante ===
* Botha, Elize.
* De Vries, Willem.
* Kloppers, Albert.
* Pieterse, Henning.
* Pretorius, Fransjohan.
* Van Wyk, Anim.
=== Ander verwysings ===
| |||