Chris Barnard (skrywer): Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
Foto bygevoeg |
||
Lyn 23:
| handtekening =
}}
[[Lêer:Chris Barnard (skrywer).jpg|duimnael|Chris Barnard ]]
'''Christiaan Johan Barnard''' (bekend as '''Chris Barnard'''; 1939–2015)<ref>http://esat.sun.ac.za/index.php/Chris_Barnard</ref> was 'n [[Suid-Afrika]]anse [[outeur]] wat groot beroemdheid verwerf het met sy talle [[Afrikaans]]e [[roman]]s, [[novelle]]s, [[kortverhaal|kortverhale]], toneelspele, hoorspele, draaiboeke en televisiedramas. Barnard was deel van die sogenaamde [[Sestigers]]-beweging en in 1975 ’n medestigter van die Afrikaanse Skrywersgilde.<ref>http://www.springbokboeke.co.za/html/skrywers.html</ref>Hy was met die aktrise en rolprentregisseur [[Katinka Heyns]] getroud.<ref name="HAT Taal-en-feitegids">HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8</ref>
Lyn 43:
=== Novelles, kortverhale en rubrieke ===
Dit is met sy prosa wat hy aanvanklik vir hom ’n naam maak in die [[Afrikaanse letterkunde]]. Hy begin met korter prosa, naamlik novelles en kortverhale. Sy eerste novelles, ''Muurspieël'' en ''Naelstring'', skryf hy terwyl hy op universiteit is en dit word saamgebundel in ''Bekende onrus''. Dit het die mens se seksuele drif as tema en fokus op karakters met obsessionele trekke. Met die voortvlugtende figuur stel hy ook ’n soort figuur bekend wat hy in sy latere werk meer genuanseerd sou uitwerk. Die titel verwys na die algemeen menslike drang na geslagsvervulling en liefde en hoe hierdie drang op unieke wyse in verskillende mense na vore tree. ''Naelstring'' het as hoofkarakter ’n gebreklike plaasmeisie, wie se stryd fisies en geestelik van aard is. Sy vlug weg van haar benouende bestaan op die plaas, knoop in die stad ’n verhouding aan en word dan swanger. Eindelik loop haar stryd uit op aksie en vermoor sy haar kind en vlug terug na haar ma, aan wie sy onlosmaakbaar gekoppel is deur die onsigbare naelstring. ''Muurspieël'' is minder heg gestruktureer, maar beïndruk tog met die karaktertekening van die onaansienlike Hanna en oom Natie en hulle pogings om ten spyte van liggaamlike gebreke tog emosionele vervulling te vind. Hierdie novelle staan meer in die sfeer van vernuwing in die prosa, veral in die manier waarop plattelandse mense voorgestel word as verwikkelde karakters met ’n demoniese onderstroming.<ref name=":1">Antonissen, Rob.
Die novelle ''Die houtbeeld'' is geskryf nog voor ''Bekende onrus'' en behandel die kleurprobleem in ’n verhaal van liefde oor die kleurgrens tussen die bruin onderwyser Andries Small en ’n blanke meisie, Mara. Na haar dood ontstaan daar ’n drang by Andries om as kunstenaar iets tot stand te bring en uit hout ’n beeld van haar te kerf.<ref
Na hierdie eerste drie novelles skryf Barnard ''Die gekruisigdes'', ’n werk wat hy nooit laat publiseer nie.
''Man in die middel'' sit die rassetema voort, met die titel wat die posisie van die hoofkarakter tussen die blankes en bruin mense uitbeeld. Leon Hugo word in ’n wit gesin se huis groot, maar is in werklikheid ’n bruin man. Wanneer hy die waarheid uitvind, trek hy na ’n ander gebied waar niemand van sy agtergrond bewus is nie en hy as buitestaander sy lewe slyt. Hy word ’n lektor in musiek aan ’n universiteit en trou met ’n wit vrou. Die essensie van die verhaal is Leon se onvermoë om sy eie identiteit te vind, aangesien hy verskeur word tussen sy liefde vir sy vrou en gesin en dié vir sy biologiese broer, Ockert. Hy probeer die waarheid vir sy vrou verberg en hulle verhouding ly daaronder, veral omdat hy huiwerig is om kinders te hê uit vrees dat die kind bruin sal wees. Die gebrek aan kommunikasie tussen die egpaar is egter onwaarskynlik. Hierdie eerste novelles beïndruk reeds met die volwasse temas, die taalgevoeligheid en raak segging, hoewel dit oor die algemeen nog nie heg genoeg gestruktureer en afgerond is nie.<ref
In ''Dwaal'' bundel Barnard vyf prosatekste (''Woestyn'', ''Argipel'', ''Vertrek'', ''Geboorte'' en ''Meineed''), meer novelles as kortverhale. Barnard staan met die hoofkarakters as naamlose buitestaanderfigure en sterk simbolies-allegoriese inslag viervoet binne die vernuwing van Sestig met die hoofsaaklik eksistensiële ervaring van die lewe as uitsigloos en absurd. Die hoofkarakters is totaal uiteenlopend (’n dwalende in die woestyn, ’n ter dood veroordeelde moordenaar, ’n swaksinnige, ’n politieke rebel en ’n joernalis soekende na die waarheid in ’n moordsaak) maar hulle ervaring van doelloosheid is universeel. Die titel van die bundel verwys na die hoofkarakters se dwaling soos hulle worstel met die sin van bestaan en die soeke na identiteit. Hulle soektog is gedoem tot mislukking aangesien hulle kondisie die algemene kondisie van mens-wees is, waarvoor daar nie ’n oplossing bestaan nie.<ref
''Die swanesang van Majoor Sommer'' bring vele van die temas van die absurde in die letterkunde na hierdie novelle, waar die mens ontmasker word en in die proses alles bevraagteken. Majoor Sommer is ’n verskopte oud-soldaat, vermink deur ’n oorlog waarvan hy min onthou en met slegs ’n houtbeen en twee medaljes as bewys van ’n vergete heldedaad. Hy daag een nag op by ’n boshut met drie boswerkers, waar hy van al sy besittings gestroop, verhoor en tereggestel word. So verloor hy alles wat hy het en deur die vrae wat hy nie kan antwoord nie verdwyn alle sekerhede, waardeur die absurde van bestaan gesuggereer word.<ref>Antonissen, Rob.
In die kortverhaalbundel ''Duiwel-in-die-bos'' word meesleurende verhale gebundel wat sterk simbolies is, maar op ’n koel-realistiese manier geskryf is. Die bundel vertoon ’n hegte eenheid omdat daar telkens sprake is van ’n onskuldige lewe wat deur een of ander “duiwel” bederf word, met die duiwelse, die erotiese en die verganklikheid deurlopende motiewe.<ref name=":2">Aucamp, Hennie.
In ''Oulap se blou'' word ’n aantal kortverhale/sketse/essays wat meestal oor die jare in opdrag van koerante en tydskrifte geskryf is, saamgebundel. Die verhale handel vernaamlik oor reise, insluitend reise na plekke, na die verlede, na mense en ook na binne. Dit is verhale oor seuns in ’n hoofsaaklik plattelandse en pastorale wêreld van onskuld wat lankal reeds verby is. Die onheil lê desondanks net agter die deur en wag, soos wanneer die foon lui in die gang, die ma al hoe minder sê of die buurdogter wat die verteller se eerste waardering vir vroulike skoonheid inspireer skielik dood is. Kenmerkend in hierdie verhale is die skrywer se fyn aangevoelde uitbeelding van liefde en verlange, met ekonomie van segging en helderheid van styl. Soos die kleur blou in die titel reeds verkondig, het meeste van hierdie verhale ’n tikkie melancholie.<ref>Cochrane, Neil.
Chris se rubrieke in ''Die Huisgenoot'' word gebundel in ’n drietal bundels, ''Chriskras'', ''Chriskras: ’n Tweede keur'' en ''So onder deur die maan'' en ’n keur uit die bestes uit al hierdie bundels word weer saamgebundel in ''Klopdisselboom''.<ref>Stolz, Danie.
Barnard se kortverhale en essays word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder ''Die Afrikaanse kortverhaalboek'', ''Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns'', ''Vertellers 1 en 2'', ''Blommetjie gedenk aan my'', ''Op hulle stukke'', ''Liefde loop ver'', ''Kompas'', ''Son op die land'', ''Borde borde boordevol'', ''Vuurslag'', ''Uit die kontreie vandaan'', ''Stad en stedelig'', ''Kort keur'', ''Majesteit, die kat'' en ''Windroos''. Hy publiseer ook kortverhale in verskeie letterkundige tydskrifte, insluitende ''Sestiger'', ''Inset'', ''Tydskrif vir Letterkunde'' en ''Boeke-Insig''. ''Op ’n dag in Rome'' is jeugherinneringe wat in die versamelbundel ''Herinnering se wei'' opgeneem word. Die kortverhaal ''Vrydag'' word in die [[Sestigers]] se versamelbundel ''Windroos'' opgeneem, waarna dit ook in ''Duiwel-in-die-bos'' gepubliseer word.
Lyn 66:
Barnard begin reeds in die sestigerjare met vingeroefeninge vir ’n roman en in 1969 verskyn ’n fragment uit die versaakte roman ''Onderweg na Nerda'' in ''Kol''. In sy romans slaag hy met ’n tegniek wat iemand soos Rob Antonissen gedink het onmoontlik is, naamlik om ’n spannende en vloeiende roman in die verlede tyd te skryf.
''Mahala'' se titel verwys na betekenisloosheid en waardeloosheid, maar ook na die boot waarmee die hoofkarakter vervoer word en so kontak het met die buitewêreld, simbolies daarvan dat die mens hom nie volkome kan afsluit nie. Die roman groei uit die gegewe van die kortverhaal ''Bos'' in ''Duiwel-in-die-bos'' en gee op onthutsende wyse gestalte aan die wag en vrees van ’n man (Max Delport) in die wildernis, terwyl hy weet dat die onafwendbare dag van afrekening en die dood nader kom. Rondom die vae herinnering van ’n moord wat nege jaar tevore gepleeg is, word ’n spanningsverhaal gebou wat diep in die wese van die mens se psige inkyk. Delport was eens diep bevriend met Ritter, maar terwyl die groep een nag op die strand by Ballitobaai was, vind ’n moord plaas. Delport se getuienis was so verdoemend dat Ritter tronk toe gestuur is. Terwyl hy in die tronk is, knoop Delport ’n verhouding aan met An, wat op daardie stadium swanger was met Ritter se kind. Ritter ontsnap uit die tronk en soek die twee op, maar Delport gooi hom bewusteloos met ’n glas tussen die oë. Daarna begin die eindelose vlug, totdat Delport en An in Mosambiek aankom en op die rivierboot die Mahala vervoer word na hulle skuilplek. Delport wag nou al nege jaar in die afgeleë en moeilik bereikbare boswêreld van Mosambiek vir die onafwendbare koms van Ritter, wat sal kom wraak neem. Die roman se tydshantering is baie interessant, deurdat dit in die verlede tyd geskryf is, maar gedurig werk met ’n hede, terwyl dit deur terugflitse ’n beeld gee van die verlede van die hoofkarakter en van sy skuld. Die gebruik van verlede tyd maak dan die toekoms ook moontlik reeds deel van die verlede. Op vernuftige wyse gebruik die skrywer telkens simbole en terugkerende elemente om verdere betekenis te gee en spanning te skep, waarvan die masker en die son (aanduidend van Ritter), die weerlig (as waarskuwingsteken) en die gaasdeur met sy aanduiding van kom en gaan en ook die min beskutting wat dit teen die bedreiging bied as voorbeelde. Delport word eindelik onder valse voorwendsels deur die Portugese meisie Malia Domingo van sy kamp weggelok en met sy terugkeer kry hy vir An doodgeskiet op haar bed. Hy keer terug na die Portugese meisie in haar kamp, waar hy die nag deurbring en die volgende oggend waarskynlik vir Ritter sal moet trotseer. Delport se obsessie met sy agtervolger Ritter maak Ritter ’n noodsaaklike ander helfte van sy eie persoonlikheid. Deurdat Ritter wegbly, bly Delport en sy lewe onvoltooid, deur Ritter se koms, sal hy waarskynlik vernietig word – so word Ritter se uiteindelike koms dus beide Delport se verlossing en teregstelling. As geheel is die roman ’n manjifieke uitbeelding van ’n angstoestand en die voortdurende inwerking op mekaar van skuld op vrees, wat later alles anders verdring.<ref>Antonissen, Rob.
''Moerland'' beskryf die konflik tussen ’n swart en ’n wit Afrikaner, regse geweld en die soeke na ’n mitiese Afrikanerdom. Die hoofkarakters is Lukas van Niekerk (’n swart afstammeling van die Dorslandtrekkers) en die ek-verteller, ’n Afrikaanse joernalis, politieke vrydenker en mislukte skrywer. Lukas word tydens die politieke onluste in Angola in Luanda gevange geneem en vlug dan voor die MPLA terroriste-organisasie uit, vergesel van die priester Bernardo Bravo en die Portugese vrou Buba. Hulle probeer die grens van Namibië bereik, maar moet later vir Buba agterlaat, terwyl die priester voor die grenspos dood is. Parallel met hierdie gebeure ontwikkel die verhaal van die ek-verteller in Suid-Afrika, sy joernalistieke loopbaan, sy egskeiding en die verhouding met sy rebelse, regse tienerseun Deon. Dan verskyn Sipho Mbokani in sy lewe en die ek-verteller kom in besit van Sipho se boeiende dagboekaantekeninge. In Suid-Afrika verwerp die blanke gemeenskap vir Lukas weens sy velkleur en dit is hy wat in die township Alexandra Sipho Mbokani word. Die joernalis soek hom hier op om sy storie te vertel en hulle word vriende. Beide figure is buitestaanders en word deur die politieke gebeure van die tyd gesloop, simbolies van die ondergang van die individu en die maatskappy in die groter sosiale bestel. Suid-Afrika se toestand word hier soortgelyk aan die chaos en vernietiging wat Angola na die politieke onafhanklikheid van Portugal geteister het.<ref>Botha, Elize.
''Boendoe'' se tema is die strewe na die werklik betekenisvolle samesyn in eensgesindheid met ’n ander en die natuur. Hierdie strewe is gedoem tot mislukking, sodat die individu eindelik weer alleenstaan, altyd eensaam is en te laat vir werklike meelewing. Die handeling geskied in ’n sendinghospitaal op die grens van KwaZulu-Natal, Swaziland en Mosambiek, met ’n verskeidenheid van karakters wat almal probeer om in die hart van Afrika te dring. By die sendinghospitaal kan die personeel in die tyd van ’n versengende droogte onmoontlik aan al die behoeftes voorsien en hulle moet ’n plan beraam om die mense op ’n plek te besorg waar hulle voedsel en mediese sorg kan kry. Die gewese vlieënier en kluisenaar Jock Mills is besig om ’n Dakota te herbou en die plan is dat hy met hierdie vliegtuig die siek mense na ’n beter bestemming sal vervoer. Eindelik slaag die plan ten dele, al het die gebeure ’n tragiese afloop. Die ekoloog Brandt de la Rey doen navorsing oor ekologiese stelsels in hierdie gebied, met sy waarnemings wat hom laat glo in ’n holistiese proses waarin alles met alles saamhang. Hy het ’n verhouding met die verpleegster Julia, maar ten spyte van liefde en toegeneentheid vind die karakters dit moeilik om tot die essensie van die medemens deur te dring en is hierdie afsondering, fisies en geestelik, ’n sterk tema dwarsdeur die boek.<ref>Snyman, Henning.
=== Redakteur en vertaler ===
Lyn 78:
=== Jeugverhale ===
Hy skryf ook jeugverhale. In ''Boela van die blouwater'' is Boela die pleegkind van die visserman Oukoos, wat hom grootmaak op die kusdorpie Oestermond. Hier lewe hy gelukkig saam met sy maats Vlooi, Patrys, Biesiepol en Nonnie. Komplikasies ontstaan wanneer Oukoos se eie seun Janneman na baie jare opdaag en sy regte as eie kind opeis. Boonop probeer Janneman om vir Nonnie van Boela af te vry. Boela leer eindelik dat ’n mens slegs iets werklik kan besit en waardeer wanneer jy moes veg daarvoor.<ref>Schoonraad, Casha-Mae.
''Danda'' vertel die verhaal van ’n pleegkind (Daniël Daneel, wat Danda genoem word) wat sonder sy pleegouers se medewete met sy tuisgemaakte vlot sy aardse besittings en troeteldiere op die rivier saamneem om na sy eie pa in ’n ver hawe te gaan soek. Hy wil sy pa gaan help met sy spaargeld, omdat sy pa, ’n visser, sy treiler sal moet afstaan as hy nie die paaiemente daarop kan betaal nie. Onderweg ontmoet hy die onwelkome reisgenoot, Sarel Vetvoet, en word vir die eerste keer van ’n meisie bewus wanneer Rosina sy wonde in ’n skottel lou water skoonwas. Hierdie is veel meer as net ’n fisieke ontdekkingsreis en Danda ontdek hoe belangrik vriendskap, lojaliteit en deursettingsvermoë is. Die motief van natuurbewaring kom subtiel deur in die verhaal.<ref>Wiehahn, Rialette.
Die bekroonde ''Voetpad na Vergelegen'' vertel van ’n Laeveldse gesin wat in die twintigerjare sukkel om kop bo water te hou op hulle plaas. In die titel is Vergelegen nie net die plaasnaam nie, maar dui ook op die benoeming van ’n ideaal, terwyl die voetpad nie net op die fisiese voetpad dui nie, maar ook op die herinneringspad wat later hiernatoe terug geloop word. Die hoofkarakter Krisjan sukkel om genoeg geld bymekaar te kry vir stewels, sodat hy nie alewig kaalvoet deur die duwweltjies moet loop nie. Die gesin sukkel om elke jaar genoeg geld bymekaar te kry om beslaglegging van die plaas te voorkom, Krisjan sukkel om te verstaan wat verkeerd is met boetie Karel se kop en hy probeer die hart wen van die bekoorlike Patta. Tussendeur leer hy die waardes aan wat die lewe leefbaar maak. Hierdie verhaal word meer as net ’n spannende jeugroman daarin dat dit die belangrikheid om te behoort aan die grond en dit te behou vir die nageslag op treffende wyse verwoord.<ref>Aucamp, Hennie.
=== Drama ===
Op dramagebied lewer Barnard gehalte werk vir die verhoog, vir die radio, vir die televisie en vir die filmmedium. Hy behaal ’n besondere eenheid in sy dramatiese werk deur die herhaling van tematiese en tegniese elemente. Dwarsdeur sy [[oeuvre]] toon hy ’n voorliefde vir die uitbeelding van die mens in gevangenskap of in eensame isolasie. Hierdie mense word genadeloos afgetakel en ontmasker, sodat hy/sy weerloos voor die naakte waarheid staan, wat dan onvermydelik aanvaar moet word. Daar is ook ’n deurlopende element van rebellie met behoud van absurde elemente. Die ruimtes waarin sy dramas afspeel, is dikwels ook geïsoleerd, wat simbolies word van die gevoelswêreld van sy karakters.
Met ''Pa, maak vir my ’n vlieër, Pa'' kry ons vir die eerste keer ’n volle drama in Afrikaans wat geheel en al in die tradisie van die Teater van die Absurde gevestig is.<ref>Antonissen, Rob.
Direk na ''Pa, maak vir my ’n vlieër Pa'' skryf Chris die ongepubliseerde drama ''Die koms van die generaal''.
''Iemand om voor nag te s''ê is reeds in 1964 geskryf, maar word eers in 1975 gepubliseer. Dit is soortgelyk in tegniek, maar bring niks werklik nuuts na vore nie en kom in die tradisie van die teater van die absurde selfs as geyk voor. Twee kinderlose ou mense (Paps en Mams) neem die huurder Dinges in, wat gaandeweg die huishouding oorheers. Die ou man en vrou in hulle afsondering en die konflik met die huurder is nie sonder dramatiese meriete nie en veral die terugkeer van die huurder ná sy ontsnapping en die verhoor van die twee ou mense word sterk geteken. Dit blyk dat Dinges se vader voorheen by Paps en Mams om hulp aangeklop het en vermoor is, maar dit is nie seker wie skuldig is nie. Die verhouding tussen die ou mense en Dinges is kompleks. Hulle vrees hom omdat hy hulle geheim kan verklap, terselfdertyd wil hulle hom nie laat gaan nie omdat hy hulle isolasie verbreek en darem iemand is. Die spanning tussen Paps en Mans hang saam met hulle liggaamlike onvrugbaarheid in ’n geestelik steriele verhouding. Die einde bring ’n wending tot groter aanvaarding in hulle verhouding, waardeur die titel sy beslag kry.<ref>Bouwer, Stephan.
In ''Taraboemdery'' bring Barnard die konflik tussen ’n egpaar (Buks en Fransien) op die afgeleë dorpie Kamagas in Suidwes-Afrika (die naaste dorp is Keetmanshoop) op die verhoog. Buks is impotent en Fransien se jeugdrome bly onvervuld. Sy knoop ’n verhouding met ’n swaksinnige (Ewert) aan. Die oujongnooi Breggie is die ander inwoner op die dorpie. Op elke moontlike manier is die dorp van die buitewêreld afgesny, selfs die telefoon is buite werking. Die aankoms van ’n vreemdeling (Koot Venter) bring die situasie tot op ’n punt. Die joviale Koot slaag daarin om as katalisator die angste en drifte van die inwoners bloot te lê. Hy maak Fransien bewus van haar erotiese verlangens, stroop Buks se uiterlike sekerheid en konfronteer hom met sy ontoereikendheid as man, dwing Ewert tot belydenis van sy onderdrukte begeertes en laat Breggie haar vergete drome oproep. Koot probeer Fransien oorhaal om saam met hom sy swerwersbestaan te deel en wanneer Buks die twee wil keer, sluit hy vir Buks in die pakkamer toe. ’n Vermoede ontstaan dat Koot ’n misdadiger is en dat hy verantwoordelik is vir die verbreekte telefoonverbinding. Buks ontsnap uit die pakkamer, skiet vir Koot en onmiddellik begin die telefoon lui. Die handeling speel beide in die werklikheid en die verbeelding af, waar die naam van die dorp (“kamma gas”) die aanduiding gee dat die vreemdeling simbool word van die huweliksdrama en die foon simbool van die verbreekte kommunikasie binne die huwelik. Na sy dood kan hulle Koot se geheimsinnige bagasie oopmaak, naamlik ’n sak vol vals nommerplate. Dit is simbolies van sy swerwerskap en identiteitloosheid.<ref name=":4">Brink, André P.
''’n Man met vakansie'' is grootser van opset en beeld ’n klein vissersdorpie uit, afgesluit van ander gemeenskappe en totaal afhanklik van die see. Die dorp staan onder die ysere heerskappy van die verlamde Meester. Sy heerskappy word bedreig deur die onsigbare vissery magnaat De Groot, wat al die vissers wil omhaal om vir hom te werk, wat Meester sonder ’n koninkryk sal laat. Meester buit die vissers se vrees vir die onbekende uit deur nog meer tirannies op te tree. In hierdie situasie daag ’n vreemdeling op, wat beweer hy kom vakansie hou. Niemand weet enigiets van hom nie, maar hy word verdink daarvan dat hy ’n agent van De Groot is. Sy koms is genoeg om die smeulende opstand nuwe stimulus te gee en dit bars openlik uit wanneer Meester die vreemdeling laat arresteer. Die drama word simbool van rebellies wêreldwyd, die intrige, die noodsaak om kant te kies en die onvermydelike begin van ’n nuwe rebellie omdat die nuwe bewind ewe diktatoriaal en tirannies is as die vorige.<ref>Breytenbach, Kerneels.
Die ongepubliseerde drama ''Bloed'' word in 1985 by Kampustoneel opgevoer en daarna ook deur TRUK. Hierin raak ’n plattelandse meisie verstrik in die boewe-wêreld van Johannesburg.
''Die twaalfuurwals'' is ’n opdragstuk wat sy debuut maak by die [[Aardklop]] Kunstefees in [[2006]]. Dit vertel die verhaal van ’n oor-die-muur dramaturg, Paul van Heerden, en sy vrou, die befaamde aktrise Nana, wat in ’n nag van ontbloting en ontdekking hulle gedrag, hulle verhouding en die betekenis van hulle lewens in oënskou moet neem. Nana speel die hoofrol in Paul se nuutste drama, maar wanneer die laaste opvoering weens min belangstelling gekanselleer word, daag sy vroeër as verwag by die huis op en betrap hom met twee van sy minnaresse. Paul worstel steeds met die herinnering aan die Duitse student wat hy vyftien jaar gelede leer ken en leer liefkry het, maar deur ’n misverstand verloor het. Almal word gekonfronteer deur die geraamtes in hulle kaste en die eensaamheid en verlies, maar ook die krag, wat in elke verhouding opgesluit lê.<ref>Bouwer, Anna-Retha.
Barnard se eerste komedie is ''Tango'', wat in [[2013]] by die Innibosfees debuteer. Êrens op die platteland deel twee oujongkêrels, die gay Lappies le Roux en Daan, ’n woonstel. Lappies wag op die koms van Tillie van Tonder, wat vir hom ’n tango dansles moet kom gee. Daan se oom Kas daag onverwags op. Hy is ’n skatryk familielid met ’n duister geskiedenis, baie ondernemingsgees en ’n swakheid vir mooi meisies. Tillie is pas uit haar woonstel geskop omdat sy nie haar huur kan betaal nie. Kas belowe haar die maan en die sterre, maar hy gaan ongelukkig net ’n raps te vinnig te ver. Tussen hierdie vier karakters spat die komiese vonke. Die stuk word van klugtigheid gered deurdat al die karakters se stories en hulle hartseer mettertyd na vore kom, waardeur hulle lewende mense eerder as karikature word.<ref>Bouwer, Anna-Retha.
Die Hertzogprys vir drama word in [[1991]] toegeken aan sy hele gepubliseerde oeuvre, te wete ''Pa maak vir my ’n vlieër Pa'', ''’n Stasie in die niet'', ''Die rebellie van Lafras Verwey'', ''Iemand om voor'' ''nag te sê'', ''Op die pad na Acapulco'', ''’n Man met vakansie'', ''Taraboemdery'' en ''Piet-my-vrou en'' ''Nagspel''.
Lyn 108:
Chris se radiodramas maak indruk met die tegniese vaardigheid daarvan en hy is die belangrikste skrywer wat hom sterk op die hoorspel as medium toespits. Hy gee dan ook teoretiese rekenskap van hierdie medium in sy essay ''Die hoorspel – ’n wêreld in klank'', wat in ''’n Stasie in die niet'' opgeneem word. Hierdie hoorspel werk met die gevoelslewe van slegs twee mense en klank word gebruik vir meer as net effek, sodat die klank (en stilte) ook kommunikeer. Dit vertel van ’n man wie se huwelik op die rotse is en ’n verhouding met ’n jonger meisie aanknoop. Die handeling geskied tydens ’n naweek wat hulle saam in ’n hotel by die see is, met gereelde terugflitse. Die trein is ’n belangrike motief, wat aansluiting vind by die titel en die minnaars bymekaarbring, maar ook weer skei, terwyl die verhaal van die boot met pelgrims en die kaptein wat uitspring as hy sien dat hulle op die rotse sal vergaan, uitgroei tot ’n simbool wat as analogiese geval die hoofhandeling didakties begelei.
''Die rebellie van Lafras Verwey'' is ’n boeiende verwisseling tussen realiteit en fantasie waar Lafras Verwey die tipiese antiheld is, onbenullig in sy werklike bestaan, maar ’n held in sy fantasiewêreld. Sy werklike lewe is dié van ’n patetiese staatsamptenaar, maar in sy drome gaan hy nog eendag ’n groot komponis en uitvoerende kunstenaar word en as renjaer sukses behaal. In sy verbeeldingswêreld is hy telkens in ’n leidende en toonaangewende posisie, in die besonder as hy as militaris die doodstraf uitspreek oor mense wat hom in die werklike lewe verneder het. Besonder knap is die wisseling tussen die fantasie en die werklikheid, waar die luisteraar nie altyd weet wat werklik is en wat slegs in Verwey se gemoed aangaan nie, veral aan die einde. Dit versterk die spanning van die stuk. Lafras is ’n staatsamptenaar wat in hierdie omgewing ’n mislukking en buitestaander is. Wanneer hy genader word deur ’n agent glo hy dat hy besig is om deel te neem aan ’n opstand teen die onderdrukkers en dat hy ’n geheime agent is in die revolusie. In werklikheid is hy egter ’n pion in ’n dwelmverspreidingsnetwerk. Hy lewer gereeld pakkies af, wat hy beskou as hoogs geheime boodskappe wat hy aflewer namens die generaal van die opstand teen die bewind. Wanneer hy toevallig ’n verstote swanger meisie, Petra, ontmoet, bied hy skuiling aan haar en neem haar hospitaal toe wanneer dit tyd is vir die bevalling. By sy terugkeer word hy deur die polisie gekonfronteer en, denkende dat die revolusie eindelik aangebreek het, staal hy hom om vir Petra en haar ongebore kind te veg sodat daar ’n nuwe toekoms van hoop vir hulle kan voorlê.<ref
Die hoorspel ''Op die pad na Acapulco'' (’n opdragstuk van die [[Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie|SAUK]] by geleentheid van die vyftigerjarige bestaan van die radio) is onder andere in [[Frans]], [[Engels]] en [[Serwies]] vertaal. Dit verhaal die swerftog van twee mense (Simon en sy vrou Mia) deur ’n oorlog geteisterde land op pad na Acapulco, die simbool van die paradys. Die paradys bly onbereikbaar en die mense bly uitgelewer aan die geweld, maar die hoop hou hulle tog aan die gang. Die drama word ’n skrikwekkende voorstelling van hoe magteloos mens teen geweld is, waar vlug weg daarvan nie help nie, maar teengeweld ook nie. Simbolies bly die gewone mens dan buitestaander in sy eie wêreld, onbevoeg om gebeure te beïnvloed, maar tog slagoffers daarvan.<ref>Bouwer, Stephan.
''Blindemol'' is ’n opdragstuk ter viering van Afrikaanse radio se sewentigjarige bestaan en word in 2007 uitgesaai. Dit word daarna opgeneem in die versamelbundel ''Droomskip en ander radiodramas''. Ons leer die hoofkarakter, Rudolf Preller, ken op die dag van sy begrafnis, waar hy uit die graf kommentaar lewer op en besin oor die mense en gebeure in die kusdorpie waar hy ’n blinde klavierstemmer was. Die dorp is gevul met interessante karakters, met die drama wat mense en hulle drome en die aard van menslike verhoudings onder die loep neem. Die twaalfjarige Fyatjie is ’n weeskind en kan sien en daarom vermy mense haar, want hulle is bang vir wat sy moontlik mag weet. Dina Davids, die vroedvrou van die dorp, ontferm haar oor Fyatjie, want Dina het niks meer oor om weg te steek nie. Rudolf se huishoudster Ralie Schoeman is getroud, maar sy sien haar man net naweke, wanneer hy homself dronk drink en haar aanrand. Twaalf jaar gelede reeds het hy belangstelling in die huwelik verloor toe hy uitvind dat sy nie kinders kan hê nie. Ralie en Rudolf raak verlief op mekaar, maar die verbitterde oujongnooi Souf Booyse het ook haar ogie op hom gehad en versprei uit jaloesie gerugte oor hulle. Sy besef nie dat Trens Joubert nog al die jare op haar verlief is nie. Rudolf besef dat die dood mens ongeskonde laat, maar dat die lewe sy letsels laat terwyl jy leef. Eindelik is daar nie regtig antwoorde nie, behalwe dat in die lewe almal op hulle eie dans, want almal dans alleen. In aansluiting by die titel is die karakters ook simbolies geslaan met blindheid, want daar is niemand wat so blind is as hy wat nie wil sien nie. Almal kyk, maar niemand sien nie, hulle glo nie wat hulle sien nie en sien net wat hulle graag wil glo. Daar is so baie om oor bly te wees, maar so min blydskap. [[Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns|Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns]] ken in [[2008]] ’n erepenning vir radiodrama toe aan ''Blindemol''. Chris skryf verskeie ander hoorspele wat uitgesaai word, maar nie gepubliseer word nie.
Lyn 119:
=== Televisiedramas en draaiboeke ===
Ook op die gebied van die televisiedrama maak hy ’n belangrike bydrae. Die televisiedramas ''Piet-my-vrou en Nagspel'' word na uitsending saamgebundel.<ref>Boekkooi, Paul.
Barnard skryf ook die televisiedramas ''Tekwan'' en ''Donkerhoek'', terwyl hy ''Bart Nel'' van J. van Melle en sy eie ''Die swanesang van Majoor Sommer'' in enkeldramas vir televisie verwerk.
Lyn 133:
Later skryf hy die draaiboeke en sy vrou Katinka behartig die regie van verskeie belangrike Afrikaanse films soos ''Fiela se kind'' (verfilming van [[Dalene Matthee]] se roman), ''Die storie van Klara Viljee'', ''Paljas'' en ''Die wonderwerker''. Die Akademie ken in 1989 ’n Erepenning vir bydrae tot die Rolprentkuns toe aan sy en Katinka Heyns se maatskappy Sonneblom-Filmproduksies vir hulle vervaardiging van die prent ''Fiela se kind''.
In ''Die storie van Klara Viljee'' leef die hoofkarakter in ’n seefronterf op ’n klein vissersdorpie,<ref>http://www.imdb.com/name/nm0055383/</ref> maar sy het met ’n donkie ’n groot sandduin tussen haar en die see gesleep sodat sy nie die see kan sien nie. Wanneer sy nuwe feite kry rondom ’n deurslaggewende insident uit haar verlede, werk sy weer met ’n donkie die sandduin weg om die see te kan sien. Die hele gemeenskap word daardeur beweeg om weer nuut te kyk na die verlede en met die wegwerk van die sandduin word die valse verlede ook weggewerk en word met die uitsig op die see ook ’n uitsig verkry op die oneindigheid.<ref>Van Zyl, Hannes.
''Paljas'' is die ou Slamse woord vir toorgoed, waar dit veral ’n sakkie met toorgoed is wat saamgedra word vir helende krag. Dit is ook die ou Boerewoord vir ’n nar en die bonatuurlike. Die beperking van spraak as kommunikasie staan sentraal in hierdie rolprent, waar ander maniere van kommunikasie gevind moet word om werklik te kan kommunikeer. Die spoorwegwerker Hendrik McDonald woon met sy disfunksionele gesin (sy vrou Katrien, dogter Emma en seun Willem) op ’n afgeleë stasie in die dorpie Toorwater in die Karoo, waar ’n sirkustrein arriveer, maar sy aansluiting verpas. Hulle lewens word radikaal verander deur die stom Willem se verhouding met die verloopte sirkusnar Manuel. Manuel speel met Willem, omdat hy verstaan dat verwydering tussen mens en mens deur speelsheid oorbrug kan word. As gevolg van die nar se magiese teenwoordigheid leer Willem weer praat en sy heling lei tot transformasie en heling in die gesin se verbrokkelde verhoudings en ’n herstel van kommunikasie, ’n proses wat dan ook uitkring na die gemeenskap.<ref>Pretorius, Willem.
''Die wonderwerker'' is ’n rolprent oor die lewe van [[Eugène Marais]], waar die tyd wat hy in die Waterberge saam met die Van Rooyens op die plaas Rietfontein deurgebring het en sy verhouding met Jane Brayshaw, die jong dogter wat deur die Van Rooyens ingeneem is, die middelpunt vorm. Marais se wetenskaplike ondersoeke na die bobbejane, miere en ander diere word uitgelig, asook sy werksaamhede as wonderdokter. Barnard se draaiboek, wat ook gepubliseer word, slaag daarin om die komplekse karakters se onuitgesproke begeertes sielvol uit te beeld, tot met die onafwendbare botsing.<ref>Pople, Laetitia.
== Eerbewyse en toekennings ==
Line 269 ⟶ 270:
=== Boeke ===
* Antonissen, Rob
* Antonissen, Rob.
* Antonissen, Rob.
* Aucamp, Hennie.
* Barnard, Chris.
* Beukes, W.D. (red.)
*
* Brink, André P. ''Aspekte van die nuwe drama''. Academica Pretoria en Kaapstad Tweede hersiene uitgawe 1986
* Brink, André P.
* Brink, André P.
*
* Coetzee, A.J.
* Dekker, G.
▲* Coetzee, A.J. “Chris Barnard” in Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-BoekhandelJohannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
* De Vries, Abraham H.
▲* Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
* De Vries, Abraham H.
* [[A.P. Grové|Grové, A.P.]]
▲* De Vries, Abraham H. “Kortom 2” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
*
▲* [[A.P. Grové|Grové, A.P.]] “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
* Kannemeyer, J.C.
* Kannemeyer, J.C.
*
* Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. ''Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde''. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
▲* Lindenberg, E. (red.) “Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde” Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973
* Nienaber, P.J
* Smuts, J.P. ''Chris Barnard (1939-)'' in Van Coller, H.P. (red.)
* Smuts, J.P.
* Smuts, J.P.
* Smuts, J.P.
* Snyman, Henning.
* Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel I''. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
▲* Snyman, Henning “Kort keur: Abraham H. de Vries” Reuse-Blokboek 3 Academica Pretoria Kaapstad
* Van Coller, H.P. (red.) ''Perspektief en Profiel Deel 3.'' Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006
*
▲* Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006
=== Tydskrifte en koerante ===
* Anker, J.
* Barnard, Chris.
* Beyers, Yvonne.
* Bouwer, Anna-Retha.
* Coetser, J.L.
* De Jager, Frederik.
* De Vries, Willem.
* De Vries, Willem.
* Du Plessis, Sonia.
* Heyns, Katinka.
* Kloppers, Albert.
* Kloppers, A.
* Krüger, Johan.
* Louw, Salomi.
* Louw, Salomi.
* Malan, Charles.
* Odendaal, L.B.
* Pieterse, Henning.
* Pieterse, H.J.
* Pretorius, Réna.
*
* Rautenbach, Elmari.
* Renders, Luc.
▲* Rautenbach, Elmari “Prys vir lewenslange prestasie” “Beeld” 17 November 2011
▲* Renders, Luc “‘Mahala’ of die mite van Siva” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 17 no. 3, Augustus 1979
* Rossouw, Johann.
▲* Retief, Hanlie “Die twaalfuur-angs” “Rapport” 7 Oktober 2012
* Rudolph, C.F. ''In gesprek met Chris Barnard (skrywer).'' Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 8 no. 1, Februarie 1970
▲* Rossouw, Johann “‘Paljas’ wys dat taal sy grense het waarbuite ’n ander wêreld is” “Plus” 6 Februarie 1998
*
* Smith, M.E.
* Smuts, J.P.
▲* Smith, M.E. “’Om laaste kan lag’ saamgestel deur Pirow Bekker” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 25 no. 2, Mei 1987
* Smuts, J.P. en Smuts, Ria ''Die buitestaander as rebel: ‘Die rebellie van Lafras Verwey’.'' Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 33 no.1, Februarie 1995
▲* Smuts, J.P. “Chris Barnard se hoorspele” “Standpunte” Nuwe reeks 127, Februarie 1977
* Smuts,
* Smuts, Ria.
*
* Snyman,
* Steenberg, Elsabe. Chris Barnard se hantering van die kinderkarakter. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 14 no. 1, Februarie 1976
* Steenberg, Elsabe.
* Swart, A.M.
▲* Stehle, Rudolf “Ná rooftog saal hy wilde perd op” “Beeld” 14 Junie 2013
* Van der Hoven, Eghard. ''Erepenning vir Rolprentkuns aan Sonneblom-filmproduksies:Huldigingswoord''. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 28 no. 2, Mei 1990
▲* Swart, A.M. “Twee televisiedramas: ‘Nagspel’ en ‘Piet-my-vrou’ deur Chris Barnard” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 30 no. 1, Februarie 1992
* Van der
* Van
* Van Zyl, Ia.
▲* Van Niekerk, Dolf “Om stil te bly” “Plus” 15 Julie 2009
* Vermeulen, H.J.
▲* Van Zyl, Ia “’Pa maak vir my ’n vlieër Pa’ van Chris Barnard” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 25 no. 2, Mei 1987
* Viljoen, Buks.
▲* Vermeulen, H.J. “’n Tekstuele analise van Chris Barnard se ‘Pa maak vir my ’n vlieër pa’” “Standpunte” Nuwe reeks 119, Junie 1975
▲* Viljoen, Buks “Aanval was soos fliek, sê Barnard” “Beeld” 21 September 2012
=== Ander verwysings ===
|