Wysiging soos op 03:14, 19 Maart 2017 wysig Jcwf (besprekings \| bydraes) 29 265 edits →‎Kenmerkende eienskappe ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 15:26, 19 Maart 2017 wysig maak ongedaan Aliwal2012 (besprekings \| bydraes) Administrateurs 125 012 edits totsiens 33 rooi skakels Etiket: Visuele teksverwerker Nuwer wysiging →
Lyn 38: '''Boor''' ([[Latyn]]:''Borium''), is die [[chemiese element]] in die [[periodieke tabel]] met die simbool '''B''' en [[atoomgetal]] van '''5'''. Dit is 'n trivalente [[metalloïed]]e element. Boor kom in oorvloed in die erts genaamd [[boraks]] voor. Daar bestaan twee [[allotroop\|allotrope]] van boor; amorfe boor is 'n bruin poeier, maar kristallyne boor is swart. Die kristallyne vorm is hard (9.3 op die Moh skaal) en 'n slegte geleier van elektrisiteit by kamertemperatuur. Dit kom nie in die suiwer vorm in die natuur voor nie.▼ ~~Dit is 'n trivalente [[metalloïed]]e element. Boor kom in oorvloed in die~~ ▲erts genaamd [[boraks]] voor. Daar bestaan twee [[allotroop\|allotrope]] van boor; amorfe boor is 'n bruin poeier, maar kristallyne boor is swart. Die kristallyne vorm is hard (9.3 op die Moh skaal) en 'n slegte geleier van elektrisiteit by kamertemperatuur. Dit kom nie in die suiwer vorm in die natuur voor nie. == Kenmerkende eienskappe == Line 46 ⟶ 45: Optiese eienskappe van die element sluit in die deursigtigheid tot [[infrarooi]] lig. By standaardtemperatuur is boor 'n swak geleier van elektrisiteit maar by hoë temperature is dit 'n goeie geleier. Boor het die hoogste [[breekkrag]] van enige bekende element. == Verbindings== [[Boornitried]] kan gebruik word om materiale te maak wat net so hard as [[diamant]] is. Die nitried tree ook op as 'n elektriese isoleerder maar sy warmtegeleidingsvermoë is soortgelyk aan [[metaal\|metale]]. Die element het ook ~~[[smering]]seienskappe~~smeringseienskappe wat soortgelyk is aan [[grafiet]]. Boor is soortgelyk aan [[koolstof]] ten opsigte van sy vermoë om stabiele ~~[[kovalente verbinding\|~~kovalent verbinde]] molekulêre netwerke te vorm. == Aanwendings == Die mees ekonomies belangrike verbinding van boor is natrium tetraboraat dekahidraat [[Natrium\|Na]]<sub>2</sub>B<sub>4</sub>[[Suurstof\|O]]<sub>7</sub> · 10[[water (molekule)\|H<sub>2</sub>O]], oftewel [[boraks]], wat in groot maat gebruik word in die vervaardiging van isolerende [[veselglas]] en natrium perboraat [[bleikmiddel]]. Ander gebruike sluit in: * Vanweë sy kenmerklike groen kleur, word amorfe boor gebruik vir ~~[[vuurwerk]]e~~vuurwerke. * [[Boorsuur]] is 'n belangrike stof wat in die [[tekstiel]]nywerheid gebruik word. * Verbindings van boor vind uitgebreide aanwending in organiese sintese en in die vervaardiging van boorsilikaat [[glas]]e. * Ander verbindings word gebruik as [[hout]]preserveermiddels en is besonder aantreklik in hierdie verband as gevolg van sy lae [[giftigheid]]. Line 61 ⟶ 60: * Boorfilamente is hoë sterkte, liggewig materiale wat hoofsaaklik gebruik word vir gevorderde lugvaart- en ruimtevaartstrukture. Boorverbindings word oorweeg vir gebruik in 'n wye reeks aanwendings insluitende as komponente in suiker-deurlaatbare membrane, [[koolhidraat]]sensors en [[biovervoegings]]. Medisinale gebruike wat ondersoek word sluit in boor-neutron-vangsterapie en medisynetoediening. Daar is boorverbindings wat belowend lyk vir die behandeling van artritis. ~~[[Hidried]]e~~Hidriede van boor word geredelik [[oksidasie\|geoksideer]] en stel aansienlike hoeveelhede [[energie]] vry. Hulle is daarom bestudeer vir moontlike gebruik vir [[vuurpylbrandstof]]. == Geskiedenis == Line 70 ⟶ 69: Sjina gebruik vanaf die jaar 300, en boorverbindings is ook gebruik in glasvervaarding in antieke Rome. Die element is eers geïsoleer in 1808 deur Sir [[Humphry Davy]], [[Gay-Lussac]] en [[L.J.Thenard]], tot 'n 50% suiwerheid. Die mans het nie die stof as 'n element erken nie. Dit was [[Jöns Jacob Berzelius]] wat boor in 1824 as 'n element geïdentifiseer het. Die eerste suiwer boor was deur die Amerikaanse chemikus W. Weintraub in 1909 geproduseer. == Voorkoms == Die [[Verenigde State]] en [[Turkye]] is die wêreld se grootste produsente van boor. Boor kom nie in elementale vorm in die natuur voor nie maar in kombinasie in [[boraks]], [[boorsuur]], [[kolemaniet]], [[kerniet]], [[uleksiet]] en ~~[[boraat\|~~borate]]. Boorsuur word soms in [[vulkaan\|vulkaniese]] fonteinwaters gevind. Uleksiet is 'n [[mineraal\|boraatmineraal]] wat natuurlike ~~[[veseloptika\|~~veseloptiese]] eienskappe het. Ekonomies belangrike bronne van die [[erts]] rasoriet (kerniet) en tincal (borakserts) wat beide in die ~~[[Mojave Woestyn]]~~Mojavewoestyn in [[Kalifornië]] (met borakserts die belangrikste bron daar). Uitgebreide boraksneerslae word ook in [[Turkye]] gevind. ~~Uitgebreide boraksneerslae word ook in [[Turkye]] gevind.~~ Suiwer elementale boor is nie maklik om voor te berei nie. Die vroegste metode wat gebruik is, het die reduksie van booroksied met metale soos magnesium of aluminium behels. Die produk sodoende voorberei is egter amper altyd met metaalboriede besoedel. Suiwer boor kan voorberei Line 88 ⟶ 86: Boor het twee stabiele [[isotoop\|isotope]] wat natuurlik voorkom, B-11 (80.1%) en B-10 (19.9%). Die massaverskil lei tot 'n wye verskil δB-11 waardes in natuurlike waters, wat wissel van -16 tot +59. Isotoopfraksionering van boor word beheer deur die uitruilreaksies van die boorspesie B([[Suurstof\|O]][[Waterstof\|H]])<sub>3</sub> and B(OH)<sub>4</sub>. Boor isotope word ook gefraksioneer tydens [[mineraalkristallisasie]], tydens H<sub>2</sub>O faseverandering in ~~[[hidrotermies]]e~~hidrotermiese stelsels en tydens hidrotermiese verander van ~~[[Rots~~rots. Die laaste effek (spesievoorkeurverwydering van die <sup>11</sup>B(~~geologie~~OH)~~\|rots~~<sub>3</sub> [[ioon]]. ~~Die~~op kleie wat lei tot oplossings verreik in <sup>11</sup>B(OH)<sub>3</sub>) mag verantwoordelik wees vir die groot <sup>11</sup>B-verryking in seewater relatief tot die oseaniese kors en die kontinentale kors. ~~laaste effek (spesie voorkeur verwydering van die <sup>11</sup>B(OH)<sub>3</sub> [[ioon]] op kleie wat lei tot oplossings verreik in <sup>11</sup>B(OH)<sub>3</sub>) mag verantwoordelik~~ ~~wees vir die groot <sup>11</sup>B verryking in seewater relatief tot die [[osean]]iese kors en die [[kontinentaal\|kontinentale]] kors.~~ == Voorsorgmaatreëls == Elementale boor en borate is nie-[[toksies]] en daarom word geen spesiale voorsormaatreëls vereis tydens hantering nie. Sommige meer eksotiese ~~boor-waterstof-verbindings~~boorwaterstofverbindings is egter toksies en vereis versigtige hantering. ~~versigtige hantering.~~ ~~Sien ook: [[Boortekort]]~~ == Verwysings ==

Boor (element): Verskil tussen weergawes