Atoom: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
verwyder koppeltekens |
Plaas kommentaar terug, ons wil nie hê mense moet dit weer begin verander nie. |
||
Lyn 29:
|}
|}
[[Lêer:Bouw materie.PNG|
'n '''Atoom''' is 'n submikroskopiese struktuur wat in alle gewone materie voorkom. Atome bestaan uit subatomiese partikels: [[elektron]]e, [[proton]]e, en [[neutron]]e. Atome het die geneigdheid om te kombineer om [[molekule]] te vorm. Die watermolekuul bestaan byvoorbeeld uit twee waterstofatome en een suurstofatoom. Atome is die fundamentele boustene van [[chemie]] en word nie vernietig in [[chemiese reaksie]]s nie. Slegs 91 tipes chemiese boustene, of [[chemiese element]]e, word natuurlik op die aarde gevind, en word geklassifiseer in die [[periodieke tabel]]. Die klassifikasie is gebaseer op die aantal protone in die atoom. Ander tipes atome kan kunsmatig berei word, maar hulle is onstabiel en breek geleidelik af na natuurlike chemiese elemente deur middel van kernfisie.<!-- fisie is splitsing fusie is versmelting van atome -->
Atome van dieselfde chemiese element kan verskillende radioaktiewe eienskappe hê, gebaseer op die aantal neutrone. Atome met dieselfde aantal protone maar verskillende getal neutrone word isotope genoem van dieselfde chemiese element. Omdat atome oral voorkom, is dit baie eeue lank reeds 'n belangrike studieveld. Tans fokus navorsing op kwantumeffekte, soos in Bose-Einsteinkondensaat.
Lyn 38:
Die atoomteorie is 'n teorie oor die aard van materie. Die teorie bepaal dat alle materie uit atome bestaan.
Die Griekse filosowe, soos Leucippus en [[Democritus]], het oor die aard van materie nagedink. Hulle denkpatroon het, eenvoudig gestel, die volgende roete gevolg: indien 'n materiaal soos goud opgebreek word, verander die aard van die kleiner stukke nie
== Struktuur ==
=== Sub-atomiese partikels ===
Atome bestaan hoofsaaklik uit leë spasies, maar ook uit kleiner subatomiese partikels. In die kern van 'n atoom is 'n klein positief gelaaide kern wat bestaan uit [[nukleone]] (nl. [[proton]]e en [[neutron]]e). Die res van die atoom bestaan uit die buigsame elektronskille. In 'n neutrale atoom, is die getal protone en elektrone ewe veel, en balanseer die elektriese ladings mekaar uit. Gelaaide atome word ione genoem.
Atome met ''minder elektrone'' as protone het 'n ''positiewe'' lading en staan bekend as ''katione''. Atome met ''meer elektrone'' as protone het 'n negatiewe lading en staan bekend as ''anione''.
[[Elektron]]e wentel rondom die kern teen hoë snelhede. Elektrone wentel teen verskillende afstande vanaf die kern. Ons sê die naaste aan die kern kom in een ''skil'' (ook 'n orbitaal genoem) voor en dié wat verder weg is weer in 'n ander ''skil''. Daar word aan elke skil/orbitaal 'n nommer toegeken. Die een naaste aan die kern is skil 1, die volgende skil vanaf die kern word skil 2 genoem, ensovoorts. Die kern is meer as 100 000 keer kleiner as die atoom
▲[[Elektron]]e wentel rondom die kern teen hoë snelhede. Elektrone wentel teen verskillende afstande vanaf die kern. Ons sê die naaste aan die kern kom in een ''skil'' (ook 'n orbitaal genoem) voor en dié wat verder weg is weer in 'n ander ''skil''. Daar word aan elke skil/orbitaal 'n nommer toegeken. Die een naaste aan die kern is skil 1, die volgende skil vanaf die kern word skil 2 genoem, ensovoorts. Die kern is meer as 100 000 keer kleiner as die atoom - die grootte van die atoom word dus bepaal deur die grootte van die buitenste elektronskil. Indien 'n atoom vergroot sou word tot die grootte van Johannesburg se lughawe, sou die kern in die middel kleiner as 'n gholfballetjie wees!
=== Elemente en isotope ===
Atome word gewoonlik geklassifiseer volgens hul atoomgetalle, wat ooreenstem met die aantal protone in die atoom (in neutrale atome, is dit dieselfde as die aantal elektrone). Die [[atoomgetal]] bepaal die familie of element waaraan die atoom behoort. Koolstofatome is byvoorbeeld die enigste atome wat 6 protone bevat. Al die atome met dieselfde atoomgetal deel 'n wye verskeidenheid fisiese eienskappe en toon dieselfde chemiese gedrag. Die verskillende tipes atome word in die periodieke tabel aangedui. Die [[massagetal]] of nukleongetal is die totale [[proton]]e en [[neutron]]e wat in die atoom voorkom. Die aantal neutrone het geen invloed op die elementklassifikasie van 'n atoom nie. Daar kan dus in een "atoomfamilie" of [[chemiese element|element]] verskeie atoomtipes wees wat dieselfde atoomgetal het, maar met verskillende massagetalle. Hierdie verskillende atoomtipes word dan isotope van mekaar genoem.
Line 55 ⟶ 56:
=== Buitenste orbitale en verbinding ===
Die chemiese gedrag van atome is hoofsaaklik te danke aan die interaksie tussen hulle elektrone. Veral die elektrone in die buitenste skil/orbitaal, wat die valenselektrone genoem word, het die grootste invloed op chemiese gedrag. Kernelektrone (dié wat nie in die buitenste skil voorkom nie) speel wel 'n sekondêre rol, hoofsaaklik vanweë die afskermingseffek van die positiewe lading in die atoomkern.
Elke orbitaal rondom die kern kan 'n beperkte aantal elektrone huisves:<br />Orbitaal 1: - 2 elektrone<br />Orbitaal 2: - 8 elektrone<br />Orbitaal 3: - 8 of 18 elektrone (afhangende van watter element)
Elke atoom wat 'n vol (of leë) buitenste orbitaal het, is meer stabiel. Atome bereik die stabiliteit deur elektrone te deel met naburige elektrone of deur elektrone van ander atome geheel en al te verwyder. Wanneer elektrone gedeel word, word 'n kovalente verbinding gevorm.
Kovalente verbindings is die sterkste atomiese verbinding. Sodoende bly atome saam in groepe wat molekules genoem word. Die elektrone in die buitenste orbitale wentel dan om al die atome, wat elke individuele atoom dan laat met 'n vol (dus stabiele) buitenste orbitaal.
Lyn 87:
* [[Koolstof-14]]
* [[Isotoop]]
[[Kategorie:Chemie]]
[[Kategorie:Fisika]]
| |||