Testikel: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Artikel oorgeskryf en uitgebrei |
|||
Lyn 1:
[[Lêer:Gray1144.png|thumb|
’n '''Testikel''' of '''testis''' (meervoud: testikels; testes) is een van die manlike geslagskliere by [[dier]]e. Dit is ook bekend as ’n '''saadbal''' of '''teelbal'''. Nes die vroulike [[ovarium|ovaria]] (eierstokke) is dit deel van beide die [[voortplanting]]s- en die [[endokriene stelsel]]. Die hoofdoel van die testikels is om [[sperm]]a deur [[spermatogenese]] te vervaardig, asook [[hormone]], hoofsaaklik [[testosteroon]].
==Struktuur==
▲Beide hierdie funksies is onder die beheer van die gonadotropiese hormone, wat deur die voorste deel van die [[pituitêre klier]] in die [[brein]] afgeskei word:
===Eksterne voorkoms===
Feitlik alle gesonde manlike [[gewerweldes]] het twee testikels. Hulle is min of meer ewe groot, hoewel die regtertestikel van [[haai]]e gewoonlik groter is. By baie [[voël]]- en [[soogdier]]spesies kan die linkerkantste een die grootste wees.
By soogdiere kom die testikels dikwels voor in ’n uitbreiding van die abdomen wat die [[skrotum]] genoem word. Dit het twee funksies: die beskerming van die testikels en die regulering van temperatuur. Die optimale temperatuur vir die testikels is 35,6 grade [[Celsius]], wat 2 grade onder die kerntemperatuur van die liggaam is.
[[Beeld:Testis.gif|thumb|202px|’n Diagram van ’n menslike testikel: A.) Bloedvate; B.) Kop van die epididimis; C.) Ductuli efferentes; D.) Saadbuisies; E.) Pariëtale lae van die tunica vaginalis; F.) Binneste lae van die tunica vaginalis; G.) Holte van die tunica vaginalis; H.) Tunica albuginea; I.) Lobbe van die testikel; J.) Stert van die epididimis; K.) Epididimis; L.) Mediastinum; M.) Vas deferens.]]
By soogdiere met eksterne tesikels is dit algemeen dat die een testikel laer hang as die ander. Na raming hang 21,9% van mans se regtertestikel laer, terwyl 27,3% s’n ewe laag hang.<ref>Scrotal Asymmetry: Right-Left and the scrotum in male sculpture"{{cite web|url=http://www.thenakedscientists.com/Other%20Files/ScrotalAsymmetry.pdf |title=Archived copy |accessdate=2008-09-25 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081001223423/http://www.thenakedscientists.com/Other%20Files/ScrotalAsymmetry.pdf |archivedate=2008-10-01 |df= }}" Deur I.C. Manus</ref> Dit is vanweë verskille in die vaatstruktuur aan die twee kante van die liggaam.
In gesonde mans is die gemiddelde volume van die testikels 18 cm<sup>3</sup> per testikel, terwyl die normale grootte wissel van 12 cm<sup>3</sup> tot 30 cm<sup>3</sup>.<ref>Andrology: Male Reproductive Health and Dysfunction"[https://books.google.com/books?id=LZsrznAqKnEC&printsec=frontcover&dq=andrology&sig=du3-cvy3ozj6KnifCoXuH2hzpbg#PPA92,M1]" Deur E. Nieschlag, Hermann M. Behre, H. van. Ahlen</ref> Die gemiddelde testikel ná puberteit is sowat 5 x 2 x 3 cm. Menslike testikels is kleiner as dié van [[sjimpansee]]s, maar groter as [[gorilla]]s s'n.<ref>Human Origins 101 – Page 138, Holly M. Dunsworth – 2007</ref>
===Interne struktuur===
Om die testikel is ’n omhulsel wat uit drie lae bestaan: die tunica vaginalis, tunica albuginea en tunica vasculosa.
Sowel die buitenste laag van die testikels as die binnenste laag van die skrotum is bedek met ’n beskermende [[serosa]], die tunica vaginalis, waarin die testikels effens kan beweeg.
Onder die tunica vaginalis is die tunica albuginea, ’n redelik stewige omhulsel. Dit bestaan uit fibrillêre bindweefsel en word aan die agterkant breër en vorm die mediastinum testis. Van hieruit verdeel bindweefselwande die testikel in ongeveer 250 piramiedvormige lobbe (lobuli). Die tunica vasculosa bevat ’n netwerk bloedvate en is onder die tunica albuginea geleë.
In elke lob is daar een tot vier lang saadbuisies (tubuli semeniferi), waarin die saadselle ryp word. Die buisies is ingebed in bindweefsel; hulle is sowat 400 meter lank en maak die helfte van die testikels se massa uit. Tussen die saadbuisies is Leydig-selle, wat testosteroon vervaardig.
Aan die einde van elke buisie vernou dit. Hier verander die meerlagige epiteel van die buisies in ’n eenlagige kubiese epiteel met [[Mikrovillus|mikrovilli]]. Dié deel van die buisies word die tubuli recti genoem. Hulle verbind die buisies met die rete testis, ’n netwerk buisies wat in die bindweefsel van die mediastinum testis geleë is. Uit die rete testis word die [[sperm]]selle deur die ductuli efferentes na die bybal (epididimis) vervoer.
Die bloedtoevoer na die testikels word deur die arteriae testiculares beheer. Die bloed word weer weggevoer deur are wat saam ’n netwerk vorm: die plexus pampiniformis. Laasgeneoemde vorm eindelik aan elke kant ’n vena testicularis.
==Galery==
<gallery class="center">
Beeld:Slide2CC.JPG|’n Testikel.
Beeld:Hanging testicles.JPG|Twee gesonde testikels. Hitte veroorsaak dat hulle laer hang om af te koel.
Beeld:Human_Scrotum.JPG|’n Gesonde skrotum met testikels van normale grootte. Die tekstuur kan duidelik gesien word.
Beeld:Figure_28_01_03.JPG|’n Deursnee van ’n menslike testikel
Beeld:201405_testis.png|Die ligging van die testikels in die menslike liggaam.
</gallery>
== Sien ook ==
*[[Spermatogenese]]
*[[Vasektomie]]
*[[Penis]]
*[[
==
{{
==Eksterne skakels==
*{{CommonsKategorie-inlyn|Testicles}}
*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Testicle|Engelse]] en [[:nl:Teelbal|Nederlandse Wikipedia]]
[[Kategorie:Andrologie]]
| |||