Iran: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
+Skakel
Lyn 63:
|tydsone_somer = Iranse Somertyd
|utc_afwyking_DST = [[UTC+04:30|+04:30]]
|internet_domein = [[.ir]]<br />[[ایران.]].
|skakelkode = 98
|voetskrif =
Lyn 248:
 
=== Etniese minderhede ===
[[Lêer:Ethnics_and_Religious_of_IranEthnics and Religious of Iran.png|duimnael|Etniese en godsdienstige minderhede in Iran]]
Iran is 'n veelvolkestaat met 'n groot verskeidenheid etniese en godsdienstige minderhede wat die sentrale geografiese ligging van die land deur sy hele geskiedenis weerspieël - so word na Iran dikwels verwys as die kruispad van Eurasië.<ref>Peoples of Iran. A General Survey. ''Encyclopædia Iranica'', XIII/3, bl. 321–326; aanlyn beskikbaar: http://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey (webtuiste besoek op 8 Mei 2017)</ref> Naas Persiërs, die meerderheidsbevolking in Iran, maak ook Azeri's, Koerde, Arabiere, [[Beloetsje]], Toerkmene, Afro-Iraniërs en Lore deel uit van die Iranse samelewing. Hulle praat hul eie tale, is aanhangers van verskillende gelowe (waaronder Sjiïete, Soenniete, Christene, Jode, [[Zoroastrisme|Zoroastriërs]] en ateïste), en het hul eie sedes en gebruike.
 
Nogtans identifiseer mense uit alle bevolkingsgroepe hulself meestal met Iran en aanvaar die oorheersende invloed van Persiese taal en kultuur en is bereid om in te skakel in die kulturele lewe. Etniese minderhede het in die 20ste eeu verskeie kere hul lojaliteit teenoor die Iranse staat bewys. So het Azeri's in die noordweste onsydig gebly toe Azerbaijan ná die Tweede Wêreldoorlog deur Sowjetmagte beset is. Arabiere in Khuzestan het tydens die Irans-Irakkese Oorlog nie by die invallers aangesluit nie. Ook ander etniese minderhede, wie se taalgebied oorkant die Iranse grens strek (soos Armeniërs, Beloetsje, Toerkmene en Koerde), beskou hulself as deel van die Iranse samelewing.
 
==== Deelname aan die politieke lewe ====
Lyn 265:
Die geskiedenis van slawerny in Iran strek terug tot in die tyd voor die uitbreiding van Islam. Maar eers vanaf die 16de eeu, toe Europese handelsaktiwiteite in die Persiese Golf op groot skaal uitgebrei is en Bandar Abbas tot 'n belangrike seehawe gegroei het, het slawehandel 'n winsgewende bedryf geword en het die vraag na mannekrag en slawe sterk toegeneem. Die meeste slawe het tydens die Kadjare-bewind in die 19de eeu in Persië aangekom waar hulle die Islamitiese geloof aangeneem en kort voor lank deel van die inheemse bevolking geword het.
 
Slawe het orals in die Persiese Ryk werk verrig, so op bouterreine, in paleise of as bediendes in Persiese huishoudings. Hulle is alomteenwoordig op foto's wat in dié tyd geneem is, dikwels in 'n konteks wat hulle ondergeskikte rol verduidelik het - so as bediendes van adellike Persiese families. Anders as hul lotgenote in byvoorbeeld [[Noord-Amerika]] is slawe volgens die Islamitiese tradisie nie bloot as die persoonlike besitting van hul base beskou nie en is sekere regte toegestaan soos genoegsame voedsel en klerasie. Verder het hulle die reg op 'n beroepsopleding asook erfregte geniet.
 
Die afskaffing van slawerny in Iran is gedurende die konstitusionele rewolusie van 1906 verkondig, maar eers in 1928 deur die Pahlavi-dinastie afgedwing. Afro-Iraniërs het hulle vervolgens veral langs die Persiese Golfkus gevestig waar hulle deel van die plaaslike Bandari-kultuur geword het. Die gewilde Bandari-musiekstyl versmelt Afrika-ritmes met Persiese melodieë. Afro-Iraniërs speel 'n ondergeskikte rol in die Iranse geskiedskrywing, en in Iranse provinsies, wat veraf van die Golfkus geleë is, is min Iraniërs daarvan bewus dat hulle landgenote met 'n swart velkleur het. Afro-Iraniërs is volgens waarnemers, soos die Duits-Iranse fotograaf Mahdi Ehsaei, wat in 2015 die lewe van Afro-Iraniërs in sy fotoboek ''Afro-Iran'' beskryf het, nie aan rasdiskriminasie blootgestel nie.<ref>[http://iranjournal.org/gesellschaft/afro-iraner ''Iran Journal, 28 Julie 2016: Afro-Iraner, eine vergessene Minderheit. Besoek op 7 Mei 2017'']</ref>
Lyn 301:
=== ''National Iranian Oil Company'' ===
[[Lêer:Iran Oil and Gas Fields.png|duimnael|Olie- en gasvelde in Iran]]
Die ''National Iranian Oil Company (NIOC)'' is in beheer van Iran se olie- en aardgasreserwes en -produksie en lewer sodoende sowat sestig persent van die staatsinkomste en tagtig persent van die uitvoerwaarde op. Die maatskappy vervul 'n sosiale funksie in Iran deur die voorsiening van bekostigbare energie aan die bevolking. So word die pryse vir petrol en ander geraffineerde petroleumprodukte op die binnelandse mark deur staatsubsidies laag gehou. Gelyktydig dra dit by tot die stabilisering van die huidige bewind. NOIC se bestuur is ondergeskik aan die geestelike leier van Iran, [[Ajatolla Khamenei]].
 
NIOC is ten opsigte van die bekende olie- en gasreserwes en sy produksie van sowat vier miljoen vate per dag een van die vyf grootste olie- en gasmaatskappye ter wêreld. NIOC tree as 'n soort beheermaatskappy van 'n reeks Iranse ondernemings in verskillende sektore van die olie- en gasbedryf op en bestuur sodoende die hele Iranse olie- en gasontginning, asook die uitvoer en bemarking daarvan (insluitende vloeibare gas of LNG). NIOC is formeel onafhanklik, maar desondanks nou verweef met die Iranse Oliedepartement wat saam die Hoofenergieraad in beheer van die hele energiebedryf is.
Lyn 542:
=== Media ===
[[Lêer:2011 newspapers Tehran 6030393078.jpg|duimnael|Iranse dagblaaie in Teheran]]
[[Lêer:Tehran_international_book_fair_2012_Tehran international book fair 2012 -3.JPG|duimnael|Besoekers tydens die Internasionale Teheranse Boekebeurs (TIBF) in 2012]]
Teheran is die sentrum van Iran se mediabedryf waar die meeste dagblaaie en tydskrifte uitgegee word, waaronder leidende Persiese koerante soos ''Abrar'', ''Ettelā’āt'', ''Hamshahri'', ''Jumhori-yi Islami'', ''Kayhan'', ''Resalat'' en ''Shargh'', die Engelsmedium-dagblaaie ''Tehran Times'', ''Kayhan International'', ''Iran Daily'' en ''Iran News'' en die literatuur- en kunstydskrif ''Nafeh''.
 
Lyn 548:
 
Ondanks die verskansing van persvryheid in die Iranse grondwet kom sensuur deur behoudende elemente in die regering algemeen voor en word veral in elektroniese media beoefen. Daarenteen het gedrukte media – dagblaaie, tydskrifte en joernale – ten spyte van die groot regeringsinvloed 'n belangrike bydrae tot politieke hervorming in die 1990's gelewer.
[[Lêer:Internet_blocked_in_IranInternet blocked in Iran.jpg|duimnael|links|Toegang tot bepaalde webbladsye word gereeld geblokkeer]]
Alle radio- en televisiestasies in Iran is in staatsbesit en saai hul programme in die hele land uit. Iran se nasionale uitsaaikorporasie, ''Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB)'', is een van die grootste uitsaaiers in Asië en die Pasifiese streek. 'n Aantal radio- en televisiekanale, wat deur IRIB uitgesaai word, is op buitelandse gehore gemik soos die omstrede Engelsmedium-kanaal ''Press TV''. Programme in Iran word in die landstaal Farsi en minderheidstale uitgesaai, programme vir buitelandse gehore in verskeie wêreld- en belangrike verkeerstale, waaronder [[Russies]], [[Arabies]], [[Hebreeus]], [[Engels]], [[Frans]], [[Duits]], [[Turks]], [[Sjinees]], [[Koerdies]], [[Italiaans]], [[Japannees]] en [[Indonesies]].
 
Lyn 613:
Die sukses van Irans-Amerikaanse popmusiek het die owerheid genoodsaak om hul houding teenoor moderne musiek te heroorweeg, en uiteindelik is in die vroeë 21ste eeu 'n gematigde weergawe van popmusiek, wat met Islamitiese waardes versoenbaar is, toegelaat. Invoere van Amerikaanse video's en oudiokassette het vervolgens afgeneem. Maar aangesien in Iran streng sensuur op musiekvrystellings toegepas word, word die styl en ontwikkeling van Iranse popmusiek steeds deur ateljees in Los Angeles, waaronder die befaamde ''Avang Music'', bepaal.<ref>[http://www.iranchamber.com/music/articles/pop_music_iran.php ''www.iranianchamber.com: Pop Music in Iran'']</ref> Ook in Londen het 'n eie Anglo-Iranse popmusiekstroming begin ontwikkel.
 
In die Islamitiese Republiek van Iran bepaal die departement van kultuursake watter popgroepe mag optree, en gewoonlik word van hulle verwag dat hulle die etiese en morele waardes van die Islamitiese geloof oordra. So mag kunstenaars tydens konserte nie op die verhoog dans of ander "Westerse" bewegings uitvoer nie. Westerse musiekstyle soos rock, hip hop en heavy metal is in Iran amptelik verbode. Dit beteken nie dat daar geen musiekgroepe bestaan wat by hierdie genres gereken kan word nie - so het [[Zedbazi]], 'n hip hop-groep uit Teheran, ook in die buiteland bekendheid verwerf. In groot stede soos Teheran en Mashhad bestaan daar tientalle onwettige ondergrondse groepe wat in die geheim optree, ondanks alle pogings van polisiekant om hulle op te spoor. Ander musikante het na die buiteland gevlug.
 
Intussen word konserte van bekende Iranse popsterre in aangrensende of nabygeleë lande van die Midde-Ooste gereël waar musikante nie aan die Irans-Islamitiese voorskrifte gebonde is nie.