Gety: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Uitgebrei
No edit summary
Lyn 12:
[[Beeld:Tide_overview af.svg|thumb|260px|links|’n Voorstelling van die getye wat deur die maan veroorsaak word – hooggetye in die rigting na (M) en van die maan, en laaggetye weerskante daarvan. Daar sal ook kleiner uitstulpings wees in die rigting na en van die son.]]
 
Die [[swaartekrag]] wat een liggaam op ’n ander uitoefen, is reg eweredig met die [[massa]] van die aantrekkende liggaam en omgekeerd eweredig met die [[kwadraat]] van die onderlinge afstand. Op die aarde is die aantrekkingskrag van ’n ander liggaam soos die maan dus groter aan die kant waar daardie liggaam in die [[senit]] lê, en kleiner in die [[nadir]]. Die enigste [[Hemelliggaam|hemelliggame]] wat getye beïnvloed, is die maan en son; planete het byvoorbeeld feitlik geen invloed nie.
 
DieTwee sonkragte enis maanin sewerking aantrekkingskragmet werkbetrekking optot die helewentelbane van die aarde in.en Diebyvoorbeeld presiesedie groottemaan: endie rigting[[middelpuntvliedende krag]] van die kragaarde verskilen weldie aantrekkingskrag van plekdie tot plekmaan. Die eerste krag kanword onderverdeelveroorsaak worddeur indie tweefeit komponente:dat eendie wataarde gelyken isdie aanmaan diéom in’n gemeenskaplike [[massamiddelpunt]] draai; die middelpuntdraaiing van die aarde enom ’ndié getyverwekkendepunt krag.ontwikkel Die’n eerstemiddelpuntvliedende komponentkrag iswat homogeeneweredig oor die hele aarde versprei enis beïnvloeden dus nie die vorm van die aarde nie, ook nie vanof water beïnvloed nie. Die maan se aantrekkingskrag is in ’n teenoorgestelde rigting en grootteis omgekeerd eweredig met die [[kwadraat]] van die getyverwekkendeafstand kragtussen wisseldie twee egterliggame.
 
Dié twee kragte lei tot ’n getyverwekkende kragveld wat algaande oor die aardbol verskuif in dieselfde rigting as waarin die maan beweeg. Omdat die maan se omwentelingstyd verskil van die aarde se rotasietyd, duur die daaglikse getyperiode 24 uur 50 minute.

Die getyverwekkende krag kan weer onderverdeel word in ’n horisontale en ’n vertikale komponent. Die vertikale komponent werk in dieselfde rigting as die swaartekrag van die aarde en laat die water styg of daal. Dié kragte is die sterkste op die plek waar die maan of die son in die toppunt, of [[senit]], Z en die voetpunt, of [[nadir]], N lê, en op hul swakste teen ’n hoek van 90°. Die horisontale komponent van die getyverwekkende krag bring die water horisontaal in beweging. Hierdie kragte is op hul sterkste in die twee sones wat op net meer as 54° van die senit en nadir lê.<ref>Bearman, G. (red.) (1989; herdruk 1993 met korreksies). ''Waves, tides and shallow-water processes'', The Open University and Pergamon Press, Milton Keynes/Oxford.</ref>
 
Vanweë die aarde se rotasie verander die oriëntasie van die kragveld ten opsigte van die aarde deurlopend. Die gevolg is dat elke punt op aarde hom periodiek in ’n maksimum van die kragveld bevind, en dan weer in ’n minimum. As die hemelliggaam (son of maan) in die vlak van die [[ewenaar]] lê,<ref>Vir die son is dit tydens dag- en nagewening, dus rondom 21 Maart en 21 September; vir die maan is dit twee keer per drakoniese maand (effens meer as 27 dae).</ref> is beide die maksimums en minimums van die kragveld behorende by daardie hemelliggaam dieselfde. Lê die hemelliggaam nie op die ewenaarvlak nie, geld vir elke punt op aarde wat nie op die ewenaar lê nie, dat die een maksimum groter is as die ander een. Die gevolg daarvan is daaglikse ongelykhede in die getye: op dae dat die son of maan ’n groot noordelike of suidelike [[deklinasie]] het, verskil die twee hoogwaterstande op een dag. In teorie sou dit veral op groter [[breedtegraad|breedtes]] merkbaar moes gewees het, maar omdat die getygolf ook in ’n noord-suidrigting oor die aarde voortplant, kan die daaglikse verskille oral voorkom.