C.M. van den Heever: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
→Kortverhale: Skakel |
||
Lyn 104:
Ook op kortverhaalgebied maak hy ’n bydrae. ''Simson''<ref>Malherbe, François. Nuwe Brandwag. Deel 5 no. 1, Februarie 1933.</ref> is sy eerste kortverhaalbundel.<ref>Malherbe, François in Nienaber, P.J. ''Gedenkboek C.M. van den Heever 1902–1957''. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg, 1959.</ref> Hy ontkom in hierdie bundel aan die ergste slaggate van romantiek en mooiskrywery wat sy tydgenootlike langer prosa kenmerk, hoewel voorbeelde hiervan steeds talryk is.<ref>Pienaar, P. de V. in Nienaber, P.J. “Gedenkboek C.M. van den Heever 1902-1957” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg 1959</ref> Telkens stel hy die klein en magtelose mens in sy stryd teen die oorweldigende magte van die natuur, binne en buite die mens, met die verlede wat ’n deurlopende en selfs deurslaggewende impak maak op die hede. In groot mate is hierdie verhale dan ook stemmingskuns, waar die atmosfeer wat geskep word ’n baie groot rol speel in die interpretasie daarvan. ’n Sterkpunt is die weergawe van botsende persoonlikhede, wat in die verhaal ''Verbittering'' ’n hoogtepunt bereik. Die hoofkarakter se vrou het ’n verhouding met Gert, sy beste vriend en vennoot in ’n prokureursfirma. Dit lei tot die lewenslange verbittering tussen die twee eertydse vriende en word ’n wrok wat selfs dreig om die lewensgeluk van hul kinders, Dirk en Regina, te verwoes. Die versoening word eers op die sterfbed bewerk deur ’n visioen uit ’n gelukkige jeug, wat lei tot vergifnis en vrede. ''Broedertwis'' is ’n verdere hoogtepunt in die bundel. Adolf en Herman is twee broers en seuns van ’n visserman. Herman het ’n wrok teenoor sy ouer broer as gevolg van onreg wat hy in sy jeug gely het. Die jarelange jaloesie tussen die twee broers lei tot ’n worsteling om lewe en dood gedurende die eerste vaart na hul vader se begrafnis. Volgens tradisie moet die oudste broer nou die skipper van die boot wees, maar juis hierteen verset Herman hom. Terwyl die twee broers veg oor die besit van die boot, word albei met boot en al die diepte ingetrek deur ’n orkaan. Dit is eers in hulle doodsangs dat hulle die nietigheid van hul eersug besef en tot mekaar versoen kan raak. In die titelverhaal, ''Simson'', is die hoofkarakter nes sy Bybelse voorganger die slagoffer van vrouelis. Ook hy neem skouspelagtig wraak. Die ontroue meisie Miemie en haar minnaar Andries is egter onoortuigend uitgebeeld, wat die verhaal skade berokken. ''Die huweliksaansoek'' boei met sy tipiese Boere-geestigheid, terwyl ''Die uitgeploegde geraamte'' ’n spookverhaal is. ''Simson en ander verhale'' word eervol vermeld tydens toekenning van die Hertzogprys vir 1933.
''Vuurvlieg en sterre'' <ref name="ReferenceC" /> se hoofkarakters is telkens in ’n krisis van een of ander aard betrokke, waardeur hulle volle menslikheid openbaar word. Die bundel bevat onder andere die treffende verhaal ''[[Leuens - CM van den Heever|Leuens]]'', wat in talle versamelbundels opgeneem word as voorbeeld van die vroeër Afrikaanse verhaalkuns.<ref>Lategan, F.V. in Nienaber, P.J. ''Gedenkboek C.M. van den Heever 1902–1957.'' Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg, 1959.</ref> Olga en Naomi ontmoet mekaar weer na baie jare. Hulle lewensomstandighede het radikaal verander van skooldae af en verskil aanmerklik. Naomi se eens welgestelde vader is bankrot en sy en haar man se lewens het misluk. Daarteenoor is Olga geseën op beide materiële en geestelike gebied. Naomi probeer deur leuens ’n valse beeld voorhou maar word uitgevang en sodoende gedwing om die waarheid in die oë te staar. In ''Die Skeiding'' is standsverskil ook die tema. Herman du Rand se moeder sloof haar af om hom te laat studeer vir dokter. Na kwalifikasie raak hy verloof aan Marie, wat tot ’n deftige Johannesburgse gesin behoort. Om die skyn te bewaar vermy Herman kontak met sy armoedige bloedverwante, maar neem dan sy verloofde na sy armoedige ouerhuis. As Marie haar neus optrek, herleef Herman se jeugdrome en besluit hy om sy plig teenoor sy eie mense te doen. Marie hoort tuis in die deftige stad en hy stuur haar met die volgende trein alleen terug huis toe. In ''Vuurvlieg en sterre'' word Antoon, ’n eenvoudige groenteverkoper, deur sy liefde vir ’n vriendelike strandbesoeker uit armoede opgehef, wat sy beste eienskappe na vore bring. ''Die Dam'' is een van die beste verhale in die bundel. Oom Gabriël is ’n inhalige boer wie se strewe na rykdom alle ander emosies oorheers. Voor die groot reën slaag hy daarin om met inspanning van alle kragte ’n reusagtige dam op sy plaas te voltooi. Hy kry egter rusie met sy seun, Kootjie, wat verlief is op ’n arm buurman se dogter en Kootjie verlaat sy ouerhuis. Oom Gabriël is te trots om aan versoening te dink. Die groot reëns breek egter sy damwal en sy trots, sodat hy sy dam verloor, maar sy kind weer vind. ''Najaar'' beeld die agteruitgang van ’n eens gevierde skrywer se werk uit in beide die atmosfeerskepping as die verhaal. Die keurkommissie vir die Hertzogprys vir 1936 voel dat hierdie bundel eervolle vermelding verdien.
In ''Kruispad''<ref name="ReferenceC" /> word in etlike verhale die wesenlike eensaamheid van die mens verken en sy onvermoë om selfs diegene wat die naaste aan hom is, te verstaan. ’n Hoogtepunt in die bundel is die verhaal ''Soos Pa''. Die mynwerker Andries du Preez se gesondheid is verwoes deur sy werk en hy ly aan myntering. Op sy laaste werksdag grou sy kinders Driesie en Lettie in ’n ou mynhoop, sodat hulle ook soos hulle pa kan wees. Die mynhoop stort egter ineen en begrawe die kinders, sodat die myn die pa se gesondheid en sy kinders se lewens eis. Ook die verhale ''Taai wortels'' (met die tema van ouerlike oorheersing wat later vollediger in die roman ''Laat vrugte'' uitgewerk word) en ''Die daad'' (’n geestige verhaal waarin oom Dykie se gespog oor sy heldededade tydens die Anglo-Boereoorlog ’n knou kry wanneer hy ver te kort skiet as daar by hom ingebreek word) is geslaag.
| |||