Granaatsteen: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
+Hoednota
k kosmetiese veranderings
Lyn 1:
:''Hierdie artikel handel oor die [[halfedelsteen]]. Vir die [[plant]] en sy [[vrug]], sien [[pomegranaat]].''
{{Mineraalkas
|beeld1=Garnet cut.JPG
Lyn 13:
 
== Aanwendings ==
Granaat is hard genoeg dat dit talle aanwendings in die tegniek het. In die [[Verenigde State]] word dit hoofsaaklik as 'n skuurmiddel gebruik, veral vir waterstraalsny.<ref name="geo">{{webaanhaling|url=http://geology.com/minerals/garnet.shtml|titel=geology.com}}</ref>
 
== Vorming ==
Lyn 21:
Die argetipiese formule is {{chem|Ca|3|Al|2|(|Si|O|4|)|3}}. Die algemene formule {{chem|X|3|Y|2|(|Z|O|4|)|3}}. Granate is [[silikaat|nesosilikate]] met tetraëdriese {{chem|Si|O|4}}-groepe.
 
Die granaatstruktuur is kubies, maar die eenheidsel is taamlik groot (a is ongeveer 12 A). Die sel bevat 8 formule-eenhede, dws 160 atome in totaal. Die drie soorte atome 24Ca(<sup>24</sup>Ca, 16Al<sup>16</sup>Al en 24Si<sup>24</sup>Si) is in holtes tussen die 96 suurstofatome[[suurstof]]atome. Daar is drie verskillende holtes. Die kleinste tetraëdriese holte (Z) word gewoonlik deur Si ingeneem, maar soms deur atome soos Ge of Fe. Die aluminiumholte[[aluminium]]holte [Y] is oktaëdries en dit kan deur talle ander elemente [[Isomorfiese vervanging|vervang]] word. Die grootste holte {X} is 'n vervormde kubus, hoewel dit soms ook as dodekaëder benoem word - en word in die argetipe deur [[kalsium]] ingeneem, maar ook hierdie kan vervang word.<ref name="Geller">{{webaanhaling|url=http://rruff.info/doclib/zk/vol125/ZK125_1.pdf|titel=Crystal chemistry of the garnets, {{Outeur|S. Geller}} Zeitschrift fUrfür Kristallographie, 125, bls. 1-47 (1967)}}</ref>
 
{|class="wikitable"
Lyn 40:
|}
 
Die grootte van die eenheidsel wissel afhanklik van watter element die drie soorte holtes beset. Die volgende tabel gee 'n idee van die verskeidenheid aan elemente wat 'n granaatstruktuur kan oplewer. Hierdie gegewens is gebaseer op ''sintetiese'' granate waarvanmet vasstaan'n watbekende, hullevaste samestelling is. Natuurlike granate kan baie wissel in hulle samestelling. Hulle is gewoonlik [[mengkristal]]le. Chemiese ontleding van 'n bepaalde grossularietkristal het byvoorbeeld die samestelling {Ca<sub>2,84</sub>Mg<sub>0,18</sub>}[Al<sub>1,63</sub>Fe<sub>0,25</sub>Mg<sub>0,11</sub>Ti<sub>0,02</sub>](Si<sub>2,96</sub>Al<sub>0,06</sub>)O<sub>12</sub> opgelewer.<ref name="Geller" />
 
{|class="wikitable sortable"
Lyn 211:
|}
 
Die tabel hierbo geebevat nie alle elemente wat in 'n granaatstruktuur ingebou kan word nie. [[Litium]], [[natrium]] [[koper]] en [[sink]] kan byvoorbeeld ook daarin aangetref word. Die optiese en magnetiese eienskappe van 'n granaat hang sterk af van watter elemente dit bevat en in watter holtes hulle teenwoordig is. Yster kan byvoorbeeld in aldrieal drie holtes gevind word. Suiwer [[yttriumaluminiumgranaat]] is byvoorbeeld kleurloos en diamagneties, maar as 'n deel van die yttrium deur neodimium vervang word, kry die kristal 'n kleur en word dit paramagneties. Sulke kristalle word dikwels in lasers aangewend.
 
== Verwysings ==