Tornado: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Ontstaan: Skakel |
k Opruim, replaced: meer of min → min of meer (4) using AWB |
||
Lyn 40:
Daar is ook 'n meganisme wat tornado's sonder die aanwesigheid van mesosiklone laat ontstaan. Horisontale skeerwinde wat digby die grond waai, ontbind soms en verander tot 'n aantal werwelwinde met 'n vertikale spil. 'n Donderwolk net bo-oor die werwels begin hulle met sy vogtige termiek strek en laat hulle sodoende in hewigheid toeneem.
Hierdie proses gebeur in 'n omgewing met andersins matige winde en 'n gepaardgaande sterk vertikale daling in temperature in die lae atmosfeer. In teenstelling met die mesosiklone is die rotasie hier
== Kenmerke ==
Lyn 48:
Op 'n vroeë stadium is 'n tornado aanvanklik byna onsigbaar. Sodra die lugdruk in sy binneste begin daal en waterdamp as gevolg van afkoeling kondenseer of die tornado begin het om stof, puin, water of ander materie te laat rond dwarrel, word die werwelwind raakgesien en as 'n [[tregterwolk]] waargeneem. 'n Deurgaande kondensasie van waterdamp wat van die wolk tot by die grond strek, tree egter nie altyd op nie. Dit maak ook nie saak of die tornado sigbaar word nie (sommige tornado's skuil byvoorbeeld agter stof of reën) – die belangrikste kriterium is dat die lugwerwel grond raak. Sodra daar net onder 'n tregterwolk enige tipiese uitwerkings soos windskade waargeneem kan word, is daar sprake van 'n tornado.
Tornado's tree in veelvuldige vorme op, wat van 'n dun, buisagtige voorkoms tot 'n
=== Klassifikasie en uitwerkings ===
Lyn 61:
Die geluide van 'n tornado strek oor 'n groot bandwydte van die akoestiese spektrum, en hulle word deur 'n groot verskeidenheid meganismes veroorsaak. Verskillende geluide van tornado's is reeds waargeneem en het oorgetuies aan bekende klanke soos 'n loeiende windgeraas herinner. Die meeste mense het dit met 'n vragtrein, stroomversnellings of watervalle vergelyk, soms ook met 'n stralerenjin wat uit die verte waargeneem word of met 'n kombinasie van hierdie geluide. Baie tornado's kan egter oor 'n groter afstand nie meer akoesties waargeneem word nie; die aard en die snelheid waarmee die klank voortgeplant word hang af van die atmosferiese toestande en die topografie.
Die winde van 'n tornado se draaikolk asook die interaksie tussen die lugstroming, die grond en die puin wat meegesleep word dra almal by tot die geraas van 'n tornado. Tregterwolke en kleiner tornado's se kenmerkende geluide is 'n soort gefluit, gehuil, gebrom of die gesoem van 'n reuseswerm bye of elektrisiteit, of
Dit is egter belangrik om te weet dat baie tornado's eers akoesties waargeneem kan word sodra hulle reeds digby gekom het – die geraas kan dus nie as 'n waarskuwing teen 'n tornado dien wat nader trek nie. Daarnaas is die tipiese geluid nie tot tornado's beperk nie; dikwels veroorsaak sterk winde of swaar donder 'n soortgelyke gedreun.<ref>Hoadley, David K.: ''Tornado Sound Experiences''. In: Stormtrack, jaargang 6, nommer 3 (Maart 1983), bl. 5-9. Aanlyn beskikbaar: [http://www.stormtrack.org/archive/0636.htm]</ref>
Lyn 73:
=== Lewensduur en windsnelhede ===
[[Lêer:Christie England, an acquisition law paralegal with the 72nd Air Base Wing, based at Tinker Air Force Base, Okla., stands in her storm shelter in front of the remains of her home in Moore, Okla., May 27, 2013 130527-F-IE715-189.jpg|duimnael|Ondergrondse tornadoskuilings bied die enigste kans op oorlewing wanneer sterk tornado's toeslaan. 'n Vrou bekyk die oorblyfsels van haar huis]]
Die lewensduur van 'n tornado is tussen enkele sekondes en meer as 'n uur, met 'n gemiddelde duur van minder as tien minute. Die tornado se voorwaartse beweging volg dié van sy moederwolk en bereik 'n gemiddelde vyftig kilometer per uur. Soms is dit egter duidelik stadiger of selfs feitlik stasionêr, soos in die geval van talle waterhose, of dit kan in die geval van 'n sterk hoogtestroming 100 kilometer per uur oorskry. Die spoor van 'n tornado is
Die interne rotasiespoed van die wind is gewoonlik hoër as dié van sy lineêre beweging. Hierdie spoed berokken ook die groot skade wat 'n tornado agterlaat. Die hoogste windspoed wat ooit aangeteken is, is tydens die tornado-uitbarsting in Oklahoma op 3 Mei 1999 naby Bridge Creek met 'n Doppler-radar bepaal. Met 496 ± 33 kilometer per uur was dit op 'n baie hoë vlak van die Fujita-skaal se F5-klas-tornado's. Met die speling van +33 km/h sou dit selfs moontlik in die F6-klas geval het. Dit is ook die hoogste windspoed, wat ooit op die Aarde se oppervlakte aangeteken is. Net die lugstromings bo-oor die oppervlakte bereik hoër windsnelhede.
Lyn 109:
* [http://environment.nationalgeographic.com/environment/natural-disasters/chasing-tornadoes.html ''Chasing Tornadoes''] (National Geographic Magazine)
; Media
* [http://www.facethewind.com/ facethewind.com – ''Video- en fotogalerye deur David Lewison'']
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7533941.stm ''BBC News – Science and Environment, 8 September 2008: Animated guide: Tornadoes'']
; Fotogalery
* [http://environment.nationalgeographic.com/environment/photos/tornado-destruction.html ''Tornado's saai verwoesting'']
| |||