Desiderius Erasmus: Verskil tussen weergawes

In [[1506]] vertrek Erasmus vir drie jaar na [[Italië]]. Op pad terug skryf hy sy ''Stultitiae Laus'' (In lofLof vir die Sotheid). Deur vanuit die perspektief van 'n "sot" te skryf kon hy in hierdie werk die spot dryf met die misplaaste erns waarmee alle mense, ongeag beroep, stand, of posisie, hul eie belange najaag, en die groteske kortsigtigheid, waarmee hul regstaan met hul oordeel oor mekaar.

Twee motiewe bepaal die gedagtegoed van Erasmus naamlik; die [[vryheid]] van die mens en [[vrede]]. Oor die vryheid skryf hy onder meer in [[1516]] die ''Institutio Principis Christiani'', Opvoeding van 'n Christenvors, vir die jong koning van Spanje, die latere keiser [[Karel V]]. Daarin stel hy dat die mens vry is en dat 'n Christen daarom nie tirannies mag heers oor Christene nie en hulle nie soos slawe mag behandel nie. In [[1517]] skryf hy ''Querela pacis'', Die klag van die vrede. Daarin spreek hy hom ondermeer uit teen nasionalisme, veral die misbruik daarvan vir die aanstig van [[oorlog]]voering.

In 1517 plaas [[Martin Luther]] sy [[95 stellings]] op die kerkdeur van [[Wittenberg]] en sit sodoende 'n proses aan die gang, wat die wêreld sou verander, naamlik die [[Protestantse Hervorming]]. Die teenstanders van die Hervorming het Erasmus verwyt dat hy vir Luther die weg voorberei het.

Alhoewel Erasmus in beginsel simpatiek teenoor Luther se aksie gestaan het, het hy as vredeliewende humanis ook van die beginmeet af aan besware teen dié optrede gehad. Erasmus hetse inuitgangspunt diewas eersteom instansie eerderliewers afsydig te staan in die twiste tussen die hervormers en die [[Katolieke Kerk]] gebly. Na veelvuldigeetlike oproepe neem Erasmus in [[1524]] die pen op teen Luther op in die geskrif ''De libero arbitrio diatribe sive collatio'' (skrywe oor die [[vrye wil]]). In die geskrif trek Erasmus die leer van Luther ten opsigte van die verlossing van die mens in twyfel. Luther sou volgens Erasmus die rol van die vrye wil van die mens onderskat ten opsigte van die Goddelike genade. Ondanks die versigtige uitsprake in sy boek word daar sowel vanuituit die Katolieke enas Hervormer geledere kritiek op Erasmus gelewer.

Keer op keer pleitbepleit Erasmus vir verdraagsaamheid tussen die verskillende opvattinge. Dit het egter nie gebaat nie aangesien wedersydse verkettering, vryheidsbeperking en die brandstapel in die konflik gebruik is. Wel lê sy pleidooie die basis vir die verdraagsaamheidgedagteverdraagsaamheidsgedagte van latere 16e-eeuse figure soos Coornhert en Willem van Oranje. Voorts gaan die verdraagsaamheid vir Erasmus nie soseer om die vryheid vir die enkeling nie (vir Jode wys Erasmus dit selfs af), maar meer om die vryheid van [[wetenskap]] en idees. Die moderne verdraagsaamheidbegripverdraagsaamheidsbegrip (vryheid vir die enkeling) is nie in Erasmus se werk te vinde nie.

Die [[sestiende eeu]] word gekenmerk deur 'n onmiskenbare anti-semitiese kultuur, waarteen die humanisme hulself in beginsel begin verset het. Studie van die Joodse kultuur was een van die doelstellingendoelstellings van die ''Collegium Trilingue'', wat deur Erasmus in Leuven gestig is. Die katolieke [[Hebreeuse taal | HebreeuseHebreeus]] -kenner Johannes Reuchlin bepleit as een van die weinigesweinige vir gelyke burgerregte vir die Jode. In reaksie op Reuchlin se studie van die [[Kabbalah]] skryf Erasmus nadat Reuchlin deur die [[Inkwisisie]] vervolg word: '"Ek is nie 'n Reuchlinis nie, soos ek van niemand 'n partyganger is nie'". Nietemin verdedig hy Reuchlin se pleidooi vir die [[Jode]] in 'n brief aan die Inkwisisie. Hy koester bewondering vir hom, soos blyk uit sy ''Colloquium 'Apotheosis Capnionis''' (Capnio is die Griekse vorm van die naam Reuchlin). Oor die Jode maak Erasmus (as polemis en satirikus) krasse uitsprake. Frankryk was volgens hom die belowenstebelowendste deel van die [[Christendom]] omdat die land nie met '"Jode en half-joodse bekeerlinge geïnfekteer is nie'". Die Joodse godsdiens sien hy as die '"verderflikste plaag en bitterste vyand van die leer van [[Jesus Christus]]'". Sy beswaar teen die Jode lê in die rituele karakter van hul [[godsdiens]], waarmee volgens hom die vroomheid ondermyn word en van Christus afgedwaal word. Erasmus was desnoods bereid gewees om die [[Ou Testament]] op te gee as heilige boek vir die Christendom, as hy daarmee die invloed van die Jodedom kon beperk. MaartenMartin Luther gaanhet op hierdie punt veelnog verder gegaan.

Erasmus beskou die Christelike naastenliefdenaasteliefde as sentraal. Dogmatiese standpunte en onverdraagsaamheid, wat daarmee in stryd was, verwerp hy. Die gesonde verstand stel hy bo dogmatiese spitsvondigheid. Dit was die rede dat hy deur velebaie fanatici as ketter beskou wordis. Hy wordis as wegbereider vir die Hervorming beskou. Nietemin het, alhoewel hy nooit tot die geledere van die [[Protestantisme]] toegetreesou toetree nie. Hy stelhet voorgestel dat mensmense moet probeer om die eenheid van die [[Kerk]] te bewaar, deur meer te let op wat die Christene met mekaar in gemeenskapgemeen het, as wat hulle van mekaar skei.

• ''Adagia'' ('n versameling spreekwoorde) (1500)

• ''In lofLof vir die Sotheid'' (''Stultitiae Laus'') (1511)

• ''Disticha de moribus nomine Catonis'' (1513) met komentarekommentare later geredigeer en vertaal deur Michael Servetus

• ''Novum Instrumentum omne'' (1516), die eerste modernmoderne en kritieke weergaweuitgawe van die Griekse [[Nuwe Testament]], 'n deel van wat nou bekend is as die ''[[Ontvange Griekse teks|Textus Receptus]]'' soos dit tans verstaan word.

• ''Die klag van die vrede'', (''Querela pacis'') (1517)

• ''ColloquiColloquia''a (1518); 12 meerverdere uitgawes teen 1533