Idealisme: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Sobaka (besprekings | bydraes)
kNo edit summary
No edit summary
Lyn 1:
'''Idealisme''' word gebruik as 'n benaming vir 'n aantal filosofiese[[filosofie]]se strominge waarvan die gemeenskaplike faktor is dat "alles" tot geestelike beginsels herlei kan word. Dit kom dus daarop neer dat daar aan fisiese voorwerpe geen selfstandigheid toegeskryf kan word nie, aangesien alleen slegs dit wat in die gees is (naamlik; idees en grondbegrippe) werklikheidswaarde het. Breedweg kan daar twee strominge van idealisme onderskei word naamlik; die [[metafisika | metafisiese]] idealisme, waaronder ook die Duits idealisme resorteerressorteer, en die kennisteoretiese idealisme.
 
== Metafisiese idealisme ==
Die [[Griekse]] [[filosoof]] [[Plato]] word met sy idee leerideëleer as die vader van die metafisiese idealisme beskou. Plato gee algemene begrippe, "Idees of Vorme", 'n status van onafhanklik bestaande, werklike voorwerpe. Die voorwerpe wat gesien word in die sigbare wêreld is volgens Plato egter nie eg nie, maar slegs 'nabootsings' van die egte 'Idees' wat hulself in 'n transendentale wêreld bevind. In die [[allegorie]] van die grot (Staat VII 514A–520A) word die voorwerpe wat normaal gesien word in die wêreld "skaduwees" van die egte, en die bron van nie-direk waarneembare verskynsels beskou. In sy dialoog ''Timaeus'' maak Plato duidelik dat die wêreld deur die '[[Demiurg]]' (‘n'n soort goddelike ambagsman) gemaak word met die ewige vorme as voorbeeld, sodat die wêreld wat ons via ons sintuie ken, daar (slegs) ‘n'n onvolmaakte en verganklike afbeelding daarvan is. Plato beskou die algemene begrippe (idees) dus as belangriker en van 'n hoër orde as die besondere of spesifieke voorwerpe.
 
== Kennisteoretiese idealisme ==
Dit was die [[Franse]] filosoof [[René Descartes]] wat aan die begrip 'idee' 'n nuwe betekenis gee. Hy stel dat idees in die eerste plek elemente is van die menslike denke. So lei hy onder meer af uit die feit dat ons 'n idee kan vorm van so iets soos 'n "hoër wese", dat so 'n wese noodsaaklikerwys moet bestaan. Daarby redeneer hy dat die idee '[[God]]' nie deur eindige wesens voortgebring kan word nie en dus wel van God self afkomstig moet wees. Descartes lê ook 'n besonderse klem op die die samenhangsamehang van ons kennis en dit was sy strewe om (via sy 'metodiese twyfel', uitgedruk in die beroemde ''cogito ergo sum'' (ek dink, daarom is ek) tot "onbetwyfelbare kennis" te kom.
 
== Kant se idealisme ==
Volgens die (krities en transendentale) idealisme van [[Immanuel Kant]] word aan die verstand (bewussyn) 'n ordende en regulatiewe funksie toegeken met die verwerking van ervarings. Hy gaan uit van "dinge" wat buite ons bestaan en die sintuie kan prikkel, maar waaroor - as 'n ding - niks gesê kan word nie. (Voorbeeld: [[materie]] bestaan, maar dat dit uit [[kwark]]e en/of [[snaarteorie | stringe]] sou bestaan is iets wat bloot en alleen aan die kennis en kreatiewe aktiwiteite van ons bewussyn toegeskryf moet word). Kant verwerp dan ook met klem die ''esse est percipi'' (syn/bestaan iswat waargeneem word) van [[George Berkeley]]. Kant se idealisme fokus nie op die bestaan van dinge nie, maar fokus op die (on)moontlikheid om dinge weer te gee in ons bewussyn soos hulle self is. In hierdie sin is idealisme die teenoorgestelde van die filosofiese realisme.
 
== Bron ==
* Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia
 
[[Kategorie:Filosofie]]
[[Kategorie:Epistemologie]]