Yster: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Lyn 106:
Yster is een van die mees algemene elemente op aarde en maak bykans 5% van die aardkors uit. Die meeste yster word in verskeie [[ysteroksied]]e aangetref, soos in die minerale hematiet, magnetiet en takoniet. Daar word geglo dat die aarde se kern hoofsaaklik uit 'n metaliese yster-[[nikkel]] legering bestaan. Ongeveer 5% van die meeste [[meteoriet]]e bestaan soortgelyk ook uit 'n ysternikkellegering. Al kom meteoriete selde voor is dit die hoofbron van metaliese yster in die aardkors.
== Ontginning uit erts ==
Yster word ontgin van sy ertse, hoofsaaklik hematiet (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>) en magnetiet (Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>) deur dit met koolstof in 'n hoogoond te reduseer teen temperature van ongeveer 2000 °C. In 'n hoogoond word ystererts, koolstof in die vorm van kooks en met kalksteen as smeltmiddel bo-in die oond gevoer terwyl verhitte [[lug]] deur die oond van die bodem af daardeur geblaas word.
Lyn 113:
: 6 [[koolstof|C]] + 3 [[suurstof|O<sub>2</sub>]] → 6 [[koolstofmonoksied|CO]]
Die koolstofmonoksied reduseer die ystererts (hematiet in die [[chemiese vergelyking]] hieronder) na gesmelte yter en skakel in die proses om na [[koolstofdioksied]]:
: 6 [[koolstofmonoksied|CO]] + 2 [[hematiet|Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]] → 4 Fe + 6 [[koolstofdioksied|CO<sub>2</sub>]]
Die smeltmiddel
: [[kalsiumkarbonaat|CaCO<sub>3</sub>]] → [[kalsiumoksied|CaO]] + [[koolstofdioksied|CO<sub>2</sub>]]
Die kalsiumoksied verbind dan met die silikondioksied om 'n ''slak'' te vorm.
: [[kalsiumoksied|CaO]] + [[silikondioksied|SiO<sub>2</sub>]] → [[wollastoniet|CaSiO<sub>3</sub>]]
Lyn 127:
Die slak smelt in die hitte van die oond anders as met silikondioksied. Die slak dryf bo-op die digter vloeibare yster. Tuite in die kant van die oond word voorsien om die slak en yster te dreineer. Die yster sodoende verkry word [[ru-yster]]. Die slak kan gebruik word vir padbou doeleindes of in die landbou om mineraalarme grond te verryk.
Ongeveer 1 100 Mt (miljoen ton) ystererts is in [[2000]] in die wêreld ontgin met 'n bruto markwaarde van ongeveer 25 miljard [[Amerikaanse dollar|VS-dollar]]. Ertsontginning vind plaas in 48 lande maar die vyf grootse produsente, die [[Volksrepubliek van Sjina]], [[Brasilië]], [[Australië]], [[Rusland]] en [[Indië]] maak ongeveer 70% van die wêreld se totale ysterertsproduksie uit. Die 1 100 Mt ystererts is gebruik om ongeveer 572 Mt ru-yster te vervaardig
== Verbindings ==
| |||