Insek: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Jcwf (besprekings | bydraes) No edit summary |
+ Beeld & Eksterne skakels |
||
Lyn 1:
{{Taksoboks
| name = Insekte
| image = Sarcophaga sp male.jpg
Lyn 11:
| classis_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], [[Systema Naturae|1758]]
| subdivision_ranks = Ordes
| subdivision =
| synonyms =
* Ectognatha
* Entomida
}}
'''Insekte''' (''Insecta'') is 'n [[Klas (biologie)|klas]] van die [[geleedpotiges]] (''Arthropoda''). Die klas bevat ongeveer 950 000 spesies en is verreweg die grootste klas van alle [[dier]]e: ongeveer 70% van die byna 1 miljoen ontdekte diersoorte hoort tot die insekte. ▼
▲'''Insekte''' (''Insecta'') is 'n [[Klas (biologie)|klas]] van die [[geleedpotiges]] (''Arthropoda''). Die klas bevat ongeveer 950 000 spesies en is verreweg die grootste klas van alle [[dier]]e: ongeveer 70% van die byna 1 miljoen ontdekte diersoorte hoort tot die insekte.
Insekte het, nes ander geleedpotiges, gesegmenteerde liggame en gelede pote (vandaar die naam "geleedpotige") en haal asem deur middel van 'n trageëstelsel. Kenmerkend van insekte is hulle ses pote en sommige insekte het ook 'n duidelike eksoskelet. Die liggaam van 'n insek is in drie verdeel: die kop, borsstuk en agterlyf, alhoewel die verdeling nie altyd duidelik is nie. By sommige insekte is die dele saamgesmelt of is van die dele gesplete. Talle insekte het vlerke, behalwe die eerste verteenwoordigers van hierdie klas, die Apterygota en heelparty ander vorms wat dit later verloor het, soos die [[weeluis]]e. ▼
▲Insekte het, nes ander geleedpotiges, gesegmenteerde liggame en gelede pote (vandaar die naam "geleedpotige") en haal asem deur middel van 'n trageëstelsel. Kenmerkend van insekte is hulle ses pote en sommige insekte het ook 'n duidelike eksoskelet. Die liggaam van 'n insek is in drie verdeel: die kop, borsstuk en agterlyf, alhoewel die verdeling nie altyd duidelik is nie. By sommige insekte is die dele saamgesmelt of is van die dele gesplete. Talle insekte het vlerke, behalwe die eerste verteenwoordigers van hierdie klas, die Apterygota en heelparty ander vorms wat dit later verloor het, soos die [[weeluis]]e.
Insekte ontwikkel uit 'n eier en gaan deur verskillende stadiums voor hulle volwassenheid bereik, waaronder 'n papiestadium. Die diere kan baie verskil in hulle stadiums, soos 'n rusper wat 'n [[vlinder]] word. Insekte is [[Ecdysozoa]] en soos alle diere wat tot hierdie groep behoort vervel hulle om te kan groei. ▼
▲Insekte ontwikkel uit 'n [[Eier (biologie)|eier]] en gaan deur verskillende stadiums voor hulle volwassenheid bereik, waaronder 'n papiestadium. Die diere kan baie verskil in hulle stadiums, soos 'n rusper wat 'n [[vlinder]] word. Insekte is [[Ecdysozoa]] en soos alle diere wat tot hierdie groep behoort vervel hulle om te kan groei.
Insekte lewe op land en in varswater, alhoewel daar 'n paar soorte is wat ook in seewater woon. Die vakgebied wat hom besig met die bestudering van insekte heet insektekunde, oftewel [[entomologie]].
Sommige insekte is van groot nut vir die [[mens]] en word op groot skaal gekweek, soos [[heuningby|bye]] (vir hul [[heuning]]) en [[sywurm]]s (vir sy). Ander bestuif [[plant]]e, beheer pesinsekte en dien as voedsel vir ander diere. Daar is ook insekte wat 'n [[Plaag (organisme)|plaag]] beskou word, soos dié wat gewasse beskadig of [[siekte]]s oordra. Insekte speel ook 'n kosbare rol in [[biologie]]: navorsing oor die vrugtevlieg het 'n onskatbare bydrae tot [[genetika]] gelewer. Daar is ook insekte wat [[parasiet]]e is, soos
[[Kommunikasie]] tussen insekte vind plaas deur middel van geurstowwe of liggaamsgedrag. Dit is veral belangrik vir insekte soos bye, [[termiet]]e en [[mier]]e, wat ''sosiaal'' is. Hulle bou state waar net 'n koningin eiers lê en die dogters die werkers van die nes vorm.
Die volwasse moderne insekte wissel in grootte van 0,139
== Taksonomie ==
[[Lêer:Mississippi River mayfly hatch on radar.png|duimnael|Insekte kan meteens in reuse hoeveelhede voorkom, soos [[sprinkaan|treksprinkane]] en periodieke sikades. Hierdie [[radar]]beeld van die [[Mississippirivier]] toon aan dat die insekte hulself in enorme getalle versprei het.]]
[[Lêer:Insect flights in the night in front of a spotlight HP L7869.jpg|duimnael|Insekte vlug snags voor 'n kollig by 'n watergat in [[Namibië]], Okambara Elephant Lodge, met sigbare [[ster]]re op die agtergrond.]]
Die klas '''insekte''' word onderverdeel in sowat dertig ordes:
{{Stamboom2}}
* '''Insekte'''
Line 83 ⟶ 86:
== Bronnelys ==
* ''Insekte'' in Wêreldspektrum, volume 12. 1983. Ensiklopedie Afrikana: (Edms) Bpk.
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Insecta}}
{{Wikispecies-inlyn|Insecta}}
[[Kategorie:Insekte| ]]
| |||