Voël: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
KMRJ (besprekings | bydraes) Voëlordes bygevoeg |
||
Lyn 45:
=== Klassifisering van moderne voëls ===
[[Moderne voëls]] word as [[Neornithes]] geklassifiseer en dit is tans bekend dat die groep tot 'n basiese groep afstammelinge ontwikkel het aan die einde van die Kryttydperk. Die Neornithes word verdeel in die [[Paleognathae]] en die [[Neognathae]]. Die Paleognathae sluit die [[stuithoender]]s van Sentraal- en Suid-Amerika in, asook die [[loopvoël]]s. Soos die naam aandui, is loopvoëls groot voëls wat nie tot vlug in staat is nie.
Danksy hul opvallende kenmerke, kan voëls maklik van ander diere onderskei word. Die voël is 'n werweldier maar anders as die ander werweldiere, is sy liggaam met vere bedek, sy voorste ledemate tot vlerke omvorm en het hy 'n tandlose snawel.
=== Vorige klassifisering van voëls ===
Baie voëls het min of meer dieselfde leefwyse en lyk ook taamlik eenders (vorm van die snawel, bou van die tone, ens.). Maar hierdie ooreenkomste beteken nie dat hulle noodwendig verwant is nie. Die '''oudste indeling''' van voëls het net hierdie kenmerke in ag geneem, en daarvolgens is die voëls in sewe groepe verdeel: die klimvoëls (wat met sterk tone toegerus was vir boomklim), die langbeenvoëls (wat met hul lang bene in moerasse kan loop), die swemvoëls (hul tone is deur swemvlies aan mekaar verbind), die roofvoëls, die hoendervoëls, die duiwe en die sangvoëls. Al die voëls wat nie in 'n ander groep tuis gehoort het nie, is by hierdie laaste groep ingedeel.
Die moderne indeling neem veral liggaamsboukenmerke in aanmerking en verdeel die voëlsoorte van die wêreld in 24 groepe. Suid-Afrika is besonder ryk aan voëls.
== Voël ordes ==
Die grootste en ingewikkeldste '''orde''' is die van die '''sangvoëls ''(Passeres)'''''<nowiki/>''.'' Meer as die helfte van alle voëlsoorte behoort tot hierdie orde. Tog verskil hulle onderling baie in lewensgewoontes en liggaamsbou.
Hier is net 'n paar voorbeelde van die bekendste '''''Passeres-soorte''''' :
Die nagtegaal ''(luscinia megarhynchos)'' word as die beste sanger onder al die voëls geroem, en hy sing ook snags. Die mossie ''(Passer domesticus)'' is die algemeenste voel Europa en is ook reeds besig om by ons in te dring. Ons inheemse mossie ''(Paseer melanurus)'' is egter maklik herkenbaar aan die donker kolle op sy kop. Die boere- of Europese swael ''(Hirundo rustica)'' is 'n baie goeie “messelaar" wat sy nes dikwels teen ruwe mure of rotse messel. Daarvoor gebruik hy klam grond wat met speeksel gemeng is. Hierdie voëlsoort broei in Europa, maar trek gedurende die noordelike winter suidwaarts
Gedurende die somermaande kan duisende van hulle in Suid-Afrika gesien word.
Afgesien van die nagtegaal is daar nog ander ''Passeres'' wat baie mooi sing soos die rooiborsie ''(Erithacus rebucula),'' die lyster ''(Turdus ericetorum),'' die merel ''(Turdus merula)'' en die grys vlieëvanger ''(Sylvia atricapilla).''
Ook die kraaiagtige voëls behoort tot die orde van die sangvoëls en voorbeelde van hulle is die raaf ''(Corvus corax),'' die swart kraai ''(Corvus corone)'' en die ekster ''(Pica pica)'' om net enkeles te noem. Twee bekende inheemse kraaie is die witborskraai ''(Corvus albus)'' en ons plaaslike swartkraai ''(Corvus capensis).''
Die grootste “sangvoël" is die lierstert ''(Menura novae-hollandiae),'' wat 'n Australiese soort is.
=== '''Pikkewyne (''Spheniscidae)''''' ===
Die pikkewyn verskil baie van ander voëls. Hy het 'n swaar liggaam wat met kort vere bedek is. Hoewel hy nie kan vlieg nie, swem hy uitstekend. Die koningpikkewyn ''(Aptenodytes patagonlca)'' is een van die bekendste voëls in hierdie familie. Hy broei aan die kus van Patagonië en op die Antarktiese eilande.
=== '''Platborsvoëls ''(Ratitae)''''' ===
Hierdie voëls het swak ontwikkelde borsvliegspiere en kan dus nie vlieg nie. Onder hulle moet die inheemse volstruis ''(Struthio camelus),'' wat 'n hoogte van twee meter kan bereik, die nandoe ''(Rhea Americana),'' die emoe ''(Dromiceius novae-hollandiae)'' en die kasuaris ''(Casuarius casuarius)'' genoem word.
Van al die hedendaagse voëls IA die volstruis die grootste eier - tot 165 mm lank. 'n Seldsame verteenwoordiger van hierdie groep is die kiwi, wat net in Nieu-Seeland voorkom.
=== '''''Albatrosse (Diomedeidae)'' en Stormvoëls (''Procellaridae)''''' ===
Hierdie seevoëls is uitstekende vliegvoëls. Hulle volg dikwels skepe op die see en pyl dan loodreg af op die klein stukkies afval wat oorboord gegooi word. Die groot albatros ''(Diomedea exulans)'' is die grootste en bekendste seevoël aan ons kus.
=== '''''Pelikane (Pelicanldae)''''' ===
Baie groot, wit watervoëls. Die liggame is swaar, die pote kort maar stewig, en die groot, tang snawel
Hierdie voëls het swak ontwikkelde borsvliegspiere en kan dus nie vlieg nie. Onder hulle moet die inheemse volstruis ''(Struthio came/us),'' wat 'n hoogte van twee meter kan bereik, die nandoe ''(Rhea Americana),'' die emoe ''(Dromiceius novae-hollandiae)'' en die kasuaris ''(Casuarius casuarius)'' genoem word.
Van al die hedendaagse voëls het die volstruis die grootste eier - tot 165 mm lank. 'n Seldsame verteenwoordiger van hierdie groep is die kiwi, wat net in Nieu-Seeland voorkom.
=== '''''Duikers (Phalacrocoracidae)''''' ===
Swart, redelik groot voëls wat hul voedsel in die water kry. Hulle broei op rotse of op dooie bome wat in die water staan.
=== '''''Ooievaars (Ciconidae)''''' ===
Groot wit-en-swart voëls met lang snawels en lang pote. Die ooievaar ''(Ciconia ciconia),'' die een wat volgens die legende die babas bring, is 'n goeie voorbeeld en kan in die somer in Suid-Afrika land gesien word.
=== '''''Flaminke (Phoenicopteridae)''''' ===
Die groot flamink ''(Phoenicopterus ruber)'' sien 'n mens in baie dele van Suid-Afrika. Hy kan aan sy lang bene, sy grasieuse nek en sy lig gekleurde snawel maklik uitgeken word. Die klein flamink ''(Phoenicopterus minor)'' het 'n danker snawel en is rooi. Altwee die soorte hou in swerms (troppe) in moerasagtige streke. Hoewel die flamink 'n goeie swemmer is, sien 'n mens hom selde swem.
=== '''''Eendvoëls (Anatidae)''''' ===
Hierdie watervoëls is uitstekende swemmers en hulle duik ook goed. Hulle het breë snawels en swemvliese tussen die tone. Alie ganse, swane en eende behoort tot hierdie groep.
=== '''Roofvoëls (Falconidae, Aquilidae)''' ===
Die lede van hierdie groep is baie goed toegerus vir jag. Die arend en die valk is bekende roofvoëls. Die aasvoëls is verwant aan die roofvoëls, maar behoort tot die familie van ''die Aegypiidae''.
=== '''''Hoendervoëls (Gallidae)''''' ===
Hierdie voeltipe is die belangrikste vir die mens want dit omvat die hulshoender (wat vermoedelik van die soort ''Gallus bankiva'' of ''Bankivahaan'' afstam). Wilde hoendervoëls wat baie bekend is, is die edelfisant ''(Phasianus colchicus''), die blou pou (''Pavo cristatus''), die kalkoen (''Meleagris gallopavo'') en die patrys ''(Numida meleagris''), waarvan verskeie soorte in Suid-Afrika voorkom
=== '''''Snippe, Strandlopers (Scolopacidae)''''' ===
Hierdie familie omvat talryke soorte wat almal moerasvoëls is. Die houtsnip ''(Scolopax rusticola)'' met sy lang, dun snawel is 'n voorbeeld van hierdie voëltipe.
=== '''''Elsie (Recurvirostridae)''''' ===
Taamlike groot moerasvoëls met lang pote en snawels. Die swart-en-wit rooipootelsie ''(Hi mantopus himantopus)'' met sy lang, rooi pote is 'n goeie voorbeeld in ons land.
=== '''''Meeue (Laridae)''''' ===
Daar is verskeie soorte en hulle is almal watervoëls wat naby die water op eilande of langs die kus broei. Die silwermeeu ''(Larus argentatus)'' is 'n voorbeeld. In Suid-Afrika kom drie soorte voor: die swartrugmeeu ''(Larus dominicanus),'' die gryskopmeeu ''(Larus Cirrocephalus)'' en die hartlaubmeeu ''(Larus hartlaubii).''
=== '''''Duiwe (Columbidae)''''' ===
Duiwe word in alle dele van die wêreld aangetref. Bekende voorbeelde is die klipduif ''(Co/umba livia),'' die tortelduif ''(Streptopelia turtur),'' die Turkse duif ''(Streptopelia decaocto),'' wat in Sentraal- en Oos-Asië voorkom, ons eie bosduif ''(Columba arquatrix)'' en tortelduif (''Streptopelia capicola).''
=== '''Papegaaie (''Psittacidae)''''' ===
Die papegaaie is tipiese bewoners van die tropiese woud en het meestal helderkleurige vere. Onder die mooiste papegaaie kan die Australiese kaketoe en die ara (geelbors-ara en helderrooi ara) gereken word.
Koekoekvoëls (''Cuculidae)''
Die voëls van hierdie familie verskil nogal taamlik van mekaar en hulle word in alle dele van die wêreld aangetref. Verskeie van hulle is parasiete en IA hul eiers in neste van ander voëls. Die bekendste koekoek is die Europese koekoek ''(Cuculus canorus).'' Verskeie koekoekvoëls kom in die lente uit Europa na Suid Afrika, maar ons het ook inheemse soorte soos die bekende piet-my-vrou {''Cuculus solitarius).''
=== '''''Uile (Tytonidae, Bubonidae)''''' ===
Hierdie voëls jag byna altyd in die nag. Hulle het groot oë wat na vore gerig is, 'n kragtige krom snawel en lang, skerp kloue. Die prooi word met die kloue gevang terwyl hulle snel en geluidloos vlieg. Hul voedsel bestaan uit klein soogdiere, voëls, akkedisse, slange en insekte. Een van die seldsaamste uile is die oe-hoe ''(Bubo bubo).'' Die klipuiltjie ''(Athene noctua)'' en die inheemse kerk-of nonnetjie uil ''(Tyto alba) i''s kleiner
=== '''''Windswaels (Micropodidae)''''' ===
Die vinnigste voëls behoort tot hierdie familie. Hulle vliegvere en -spiere is baie goed ontwikkel en hul vlerke is lank en smal en half maanvormig gebuig. In ons land kom tien soorte voor. Die Euro pese windswael ''(Micropus apus),'' wat oor kort afstande 'n gewel dig hoe snelheid kan bereik en ook by ons gesien kan word, is 'n voorbeeld.
=== '''''Swaels (Hirundinidae)''''' ===
Dit is kleinerige voëltjies wat soos die windswaels lyk. Hul vlerkies is egter nie halfmaanvorming gebuig nie, en dit lyk eerder asof hul elmboë het. Die Europese swael ''(Hirundo rustica)'' is 'n bekende voorbeeld.
=== '''Kolibries (''Trochilidae)''''' ===
Onder die kolibries vind ons die dwerge van die voëlwêreld; party is skaars so groot soos sprinkane I Hull vere is gewoonlik helder kleurig. Hulle het ook 'n interessante en buiten gewone manier van vlieg wat dit vir hulle moontlik maak om bewegingloos in die lug te hang : hul vlerkies tril sonder onderbreking, soms so vinnig dat mens hulle glad nie kan sien nie. Die kleinste kolibries, wat ook “vlieevoëls" genoem word, klap hul vlerkies tot 75 keer per sekonde.
=== '''Toekans (''Ramphastidae)''''' ===
Hierdie voëls, wat verwant is aan die hout kappers, kan mens uitken aan hul groot snawels. Hul lyk 'n bietjie op die neushoringvoëls waar van daar so baie in Suid-Afrika is. Die toekan kom in die Amerikaanse tropiese woude voor.
=== '''''Houtkappers (Picidae)''''' ===
Die houtkappers klim met hul skerp kloue teen boomstamme op en gebruik hul sterte as elastiese stutte. Waarom hulle op die boom kap, is om hul geliefkoosde kos soorte, larwes en volwasse insekte, in die hande te kry. Voorbeelde van hierdie voëltipe is die groen houtkapper ''(Picus viridis),'' en die bont houtkapper (''Dryobates major).''
== Verwysings ==
| |||