Blaar: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
KMRJ (besprekings | bydraes) k Bygevoeg: blaarstand, Woekerplante, bekerplante, aalwynfamilie, waterplante |
||
Lyn 5:
Die blaarskyf vertoon 'n verskeidenheid vorme, byvoorbeeld ellipties, lintvormig of eiervormig. Soms is dit op verskillende maniere ingesny, byvoorbeeld getand, gegolf of gesaag. Die blare van verskillende plante kan uitgeken word aan hul blaarvorm, blaarrande, blaarpunte, blaarbasisse, bearing, blaarstele, en so voorts. Die kenmerke van blare is 'n belangrike hulpmiddel by die uitkenning en klassifisering van plante, maar is in hierdie opsig nie so belangrik soos die kenmerke van die [[blom]]me van die plant nie.
== Blaarstand ==
Ondersoek die beblaarde stamme van verskillende plante. Dit is opmerklik dat die blare nie alleen in grootte en vorm '''verskil''' nie, maar ook ten opsigte van hoe hulle aan die stam gerangskik is. Elke plantsoort het 'n bepaalde patroon van blaar-rangskikking, wat as 'n metode van uitkenning gebruik kan word.
Die blare kan in pare teenoor mekaar gerangskik wees. Hulle is dan ''teenoorstaande.'' As meer as twee blare op dieselfde hoogte groei, word die kring van blare wat gevorm word 'n ''krans ''genoem, en die blare is ''kransgewys'' gerangskik. Blare kan ook ''afwisselend'' gerangskik wees. Afwisselende blare kan in twee rye groei, met elke blaar aan die teen oorgestelde kant van die stam as die een bo en die een onder hom. Heel dikwels is hulle in 'n spiraa1 gerangskik, wat ook 'n reëlmatige patroon het. Jy kan hierdie patroon sien as jy die puntjie van een blaar afsny om hom te merk, en dan van bo af al langs die stam afkyk om nag een te soek wat in presies dieselfde rigting wys. Hierdie patroon sal homself herhaal, onafhanklik van watter blaar jy kies om mee te begin (sien diagram hieronder).
Die studie van hoe blare aan 'n stam gerangskik is, word fillotaksie genoem. Hierdie reëlmatige rangskikking van blare is veral vir die plantkundige baie gerieflik, want dit is sy werk om plante te klassifiseer. Maar die eintlike doel hiervan is natuurlik om te verseker dat die blare nie in mekaar se pad is nie, sodat elkeen die grootste moontlike hoeveelheid lig kan kry. Lig is vir plante lewe, aangesien dit noodsaaklik is vir die wonderlike proses van fotosintese waardeur groen plante voedsel opbou uit eenvoudige chemiese bestanddele.
== Grootste blaar in die wêreld ==
Die Brasiliaanse palm, ''Raphia taedigera,'' het die grootste blare in die wêreld. Die steel van die blaar word sowat 4 m lank, en die blaar self tot 20 m lank en meer as 9 m breed. Hierdie palm groei waar dit baie warm en klam is, en die stam word baie lank voordat die wonderlike, veeragtige blare hul verskyning maak. Op hierdie wyse kom hulle gouer in die lig, wat vir hul lewensprosesse noodsaaklik is.
== Epifiete of Woekerplante ==
Epifiete of woekerplante is plante wat op ander lewe. Hulle is nie parasiete, soos voëlent, wat hul voedsel uit die gasheer kry nie, maar gebruik die takke van bome en ander plante as stutte om teen op te groei. Epifiete het baie water nodig, en kom dus in vogtige, tropiese woude voor. Maar selfs daar moet hulle nog buitengewone metodes ontwikkel om water op te gaar.
== "Beker" plante ==
Party van die blare van die ''Dixidia raffiesiana'' is "bekers" waarin water versamel word. 'n Wortel groei uit die stam tot in elke beker en absorbeer die water en ook voedsame bestanddele van insekte wat in die water verdrink het en daar ontbind.
Die blare van die pluisdistel sit teenoor mekaar aan die stam en is aan die onderkant vergroei om 'n kom te vorm. Reënwater word in hierdie kom opgegaar en gedurende droë tye deur die plant opgeneem. Die botaniese naam ''Dipsacus'' beteken "dorstig."
== Aalwynfamilie ==
Die lede van die aalwynfamilie kom in die warm, droeë streke van Suid-Afrika voor. Hul blare is verdik en bestaan uit 'n massa sponsagtige selletjies waarin water oor lang tydperke opgegaar kan word. Die opperhuid of ''kutikula'' van die blaar is dik en horingagtig, met min ''stomatat'' of huidmondjies, om te voorkom dat water uit die blare verdam. Plante wat om hierdie wyse aangepas is om in 'n droë klimaat te leef, staan bekend as ''vetplante.''
== Waterplante ==
Waterlelies, net soos ander plante, het suurstof nodig vir die lewensproses. Die hele ''Victoria regia''-plant is onder water, behalwe die bodeel van die blare. Die plant groei boonop in staande water, wat 'n besonder lae suurstofinhoud het. Die blootgestelde bodeel van die ''Victoria regia'' se drywende blaar neem lug wat suurstof bevat op, en versprei dit na die res van die plant deur middel van 'n stelsel van wye lugkanale aan die onderkant van die blaar en in die stingel.
== Bronne ==
* ''Senior Biologie'', Du Toit, Van Rensburg, Du Toit, Botha, Van der Merwe, Volschenk, Van der Westhuyzen, De Kock, Niebuhr. Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Beperk, 1989.
* Kennis, Volume 1, 1980, bl. 42-45
{{saadjie}}
| |||