Gqeberha: Verskil tussen weergawes

| beeld_skild =

| bynaam = PE, Die Baai

| beeld_kaart =

| duimdrukkeretiketposisie= regs

Port Elizabeth, wat van 'n klein militêre buitepos tot die vyfde grootste stad in Suid-Afrika gegroei het, strek oor sestien kilometer langs die kus van die [[Indiese Oseaan]]. Die warm subtropiese klimaat, 'n polsende naglewe en lang wit strande soos King's Beach, Humewood, Hobie en Pollock, waarvan sommige in die binnestad lê, maak van die stad 'n gewilde toeristebestemming. Humewoodstrand is as 'n [[blouvlagstrand]] gesertifiseer.

 

 

== Geskiedenis ==

=== Vroeë geskiedenis ===

Die eerste bewoners van die streek rondom Algoabaai was voorsate van die San wat sowat 100 000 jaar gelede hier gejag en veldkosse versamel het. Omstreeks 2 000 jaar gelede het swart akkerbouers, wat as voorsate van die [[Xhosas|Xhosavolk]] beskou word, vanuit die noorde na die gebied gemigreer en die inheemse bevolking uiteindelik verdryf of geassimileer.

 

In 2001 is die Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit gevorm wat Port Elizabeth, die nabygeleë nedersettings Uitenhage en Despatch asook landelike gebiede in die omgewing in een administratiewe eenheid met 'n bevolking van meer as 1,3 miljoen verenig het. Die naam is ter ere van Suid-Afrika se eerste swart president, [[Nelson Mandela]], gekies.

 

 

== Ekonomie ==

 

== Infrastruktuur ==

 

=== Seehawe ===

Algoabaai het aanvanklik min beskerming vir skepe gebied. In 1837 het die boubedrywighede vir die eerste hawehoof begin waarvoor onder meer die oorblyfsels van 'n skeepswrak gebruik is. Hierdie vroeë kaai, wat in 1841 voltooi is, het oor 'n lengte van 147 meter uit hout bestaan, die res van 63 meter is van steen gebou. In 1841 is die kaai deur 'n storm vernietig.

 

=== Lughawe ===

{{Hoofartikel|Port Elizabeth-lughawe}}

 

Die lughawe hanteer jaarliks meer as een miljoen passasiers en 800 ton vrag, waaronder [[blom]]me, bevrore [[Krewe|kreef]], [[vleis]], [[volstruis]]velle en [[sampioen]]e. Die sentrale terminaal is ter geleentheid van die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010 uitgebrei vir 'n maksimum kapasiteit van twee miljoen passasiers per jaar.

=== Old Grey Institute ===

[[Lêer:Old Grey Institute Belmont Terrace - Port Elizabeth-001.jpg|duimnael|links|Die ''Old Grey Institute'' op Belmontterras, Port Elizabeth]]

Gedurende die 1850's het [[George Grey|Sir George Grey]], goewerneur van die Kaapkolonie (1854–1861), 'n leidende rol by die stigting van opvoedkundige instellings dwarsoor die kolonie gespeel. Danksy die inisiatief van [[John Paterson]], een van Port Elizabeth se eerste raadslede, het die munisipaliteit 'n leë erf op die heuwelpiek teenoor die Donkin-reservaat oorgeneem om 'n hoërskool op te rig. Die skool is in laat 1858 ingewy en as waardering van die goewerneur se bydrae tot die onderwys in die Kaapkolonie ''Grey Institute'' genoem.

 

Die besige Boardwalk-sentrum wes van die stad in Somerstrand is 'n voorbeeld van moderne winkelsentrum-argitektuur en huisves naas winkels ook 'n kasino en restaurant.

 

[[Lêer:Pioneers Memorial Synagogue in Raleigh Street.jpg|duimnael|links|''Jewish Pioneer’s Memorial Museum'' in Port Elizabeth]]

[[Jode|Joodse]] families het saam met die 1820-Setlaars na Suid-Afrika gekom. ’n Gemeente is in 1861 of ’62 gestig en die eerste [[sinagoge]] (’n omskepte Lutherse kerk) in 1862 aangeskaf. Port Elizabeth het ’n belangrike sentrum van die wolbedryf geword waarin Joodse handelaars, veral die Mosenthal-broers, ’n belangrike rol gespeel het. Hyman Henry Salomon was burgemeester van 1873–’75 en Max Gumpert in 1900. Die eerste Joodse predikante van die Baai was Samuel Rapaport van 1873–’94, Jacob Philips van 1897–1912 en Abraham Levy van 1912–’54 (met ’n kort onderbreking). In 1923 is Adolph Schauder, handelaar en nyweraar, tot die stadsraad verkies en langer as 40 jaar lid gebly. Hy het as burgemeester gedien van 1940–’42. ’n [[Township]] vir bruin mense is Schauderville genoem ter ere van sy werk onder die gekleurde inwoners. Hy was ook enkele jare lank president van die Ortodokse Hebreeuse Gemeente. Solly Rubin het van 1972–’73 as burgemeester gedien.

 

 

 

Port Elizabeth se tweede sinagoge, die Raleigh-sinagoge in die straat met dieselfde naam, is in 1912 in die [[Jugendstil|Art Noveau]]-styl deur Orlando Middleton ontwerp. Dit was in gebruik tot 1954. Die sinagoge is in 1986 tot 'n nasionale gedenkwaardigheid verklaar en in die Joodse Pioniersgedenkmuseum omskep, wat elke Sondag van 10:00 tot 12:00 oop is.

* Die [[Prins van Wallis-obelisk, Port Elizabeth|Prins van Wallis-obelisk]] is ter ere van die huweliksbevestiging van Albert, Prins van Wallis, later koning [[Edward VII van die Verenigde Koninkryk]] en [[Alexandra van Denemarke]] opgerig, maar nie oorspronklik vir hul bedoel nie.

* Die [[St. Georgespark, Port Elizabeth|St. Georgespark]] is die oudste park in Port Elizabeth en huisves die St. George's Oval, 'n [[krieket]]stadion.

 

== Internasionale betrekkinge ==