A.A.S. le Fleur: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k Nuwe paragrawe geskep
Lyn 60:
Die oorsaak van die Griekwa-rebellie van 1897- 1898 gaan dus terug tot die 1850’s en daar is eenvoudig teveel onsekerhede om presies te bepaal wie almal skuldig was al dan nie maar die algemene ongelukkigheid het die deur geopen vir Andries se leierskap.
Andries bevind homself in die Breekwater-gevangenis aan die Kaapse waterfront tesame met sy mede-rebelle op die 6de Mei 1898. Sommer uit die staanspoor het Andries die bewaarders en veral superintendent Foster beïndruk met sy leierskap-eienskappe en vaardigheid as tolk. (Besten 2006: 95) Hy het in die skoenmakers-afdeling begin werk maar moes kort daarna die superintendent help om misverstande, klagtes en probleme met mense wat nie Engels kon praat nie, te hanteer. (Besten 2006: 96) Andries het ook onmiddellik na sy aankoms in Breekwater skrywes begin rig aan die Kaapse Regering om begenadiging. Die gevolg hiervan was dat verskeie vooraanstaande Kapenaars Andries in die tronk besoek het, o a W Nicker, L Metcalf en selfs die bekende skrywer/joernalis Francis Peregrino (1851 – 1919) wat deur sommige geskiedskrywers beskou word as die voorloper van die African National Congress. (F Z S Peregrino in Wikipedia Free Encyclopedia)
 
Teen Augustus 1901 het superintendent Foster ‘n skrywe aan die Kaapse regering gerig waarin hy vra dat Andries vrygelaat moes word weens sy uitstekende gedrag in die tronk. (Besten. 2006: 95) Nog ‘n ruk gaan egter verby en op die 1ste Maart 1903 kry hy besoek van sy vader Abraham le Fleur wat oppad was na Engeland om die nood van die Griekwas aan die Britse Koloniale Sekretaris, Joseph Chamberlain (1836 – 1914) bekend te maak. (Besten. 2006: 95)
 
Volgens gerugte het Andries een nag in 1903 ‘n gesig gesien waar drie engele aan hom verskyn het en wat verklaar het hulle is dieselfde engele wat aan Abraham by berg Moria verskyn het (Genesis 22) Hulle het aan hom bekend gemaak dat hy die Griekwavolk sou uitlei en dat hy op 15:00h van die 3de April 1903 vrygelaat sou word. (Modern Griqua’s Story). Dit is tot op die minuut vervul en die wagte by die tronkhekke het hom selfs salueer toe hy uitstap.(Cape Slavery Blog) Nog ‘n legende is dat hy daarna die pos aangebied is van Goewerneur Generaal van Rhodesia wat hy afgewys het. (Servant of God. 2003: 9)
As deel van sy paroolvoorwaardes mag hy nie terugkeer na Griekwaland-oos nie en dus vestig hy hom in die agterbuurtes van Goodwood. Nadat sy vrou verhuis het na die Kaap kon hulle trek na die Wynberg distrik waar Andries nou bekend word as ‘n leke-prediker en dienste hou in plekke soos Parow, Retreat en Distrik 6.( Besten 2006: 100) Jare gaan verby waar Andries ‘n lae profiel handhaaf en hom besig hou as waemaker, skrynwerker en smit. In 1910 bekom hy ‘n sertifikaat om mynwerkers te werf vir die myne aan die Rand en begin hy dus ‘n werwings-agentskap. (Besten. 2006: 100)
Line 67 ⟶ 69:
As gedeeltes 1 en 2 hierbo gekenmerk word deur onbevestigde uitsprake en weersprekings dan kan gedeelte 3 getipeer word as “onvervulde visies weens swak beplannings en ekonomiese wanbestuur”.
Die popularistiese dokument saamgestel deur die Griekwa Gemeenskap (2003) begin deur op bladsye 1 & 2 ‘n lysie te plaas van die vernaamste gebeur in die Kneg se lewe. In hulle lys is daar 4 hervestigingspoging sonder enige verdere verwysings. Net so beweer die dokument op bl 8 dat na sy vrylating in 1903 die Kneg met die Kaapse regering onderhandel het en sodoende grond vir die Griekwa- en bruinmense gekry het in die gebiede van Retreat, Kraaifontein en die Kaapse Vlaktes. Hulle beweer ook dat hy persoonlik grond gekoop het in ‘n gebied genaamd “Eureka Estate” waar hy behoewende mense hervestig het. Dit kan nie bewys word uit enige dokumente nie. Wat wel bevestig kan word is dat hy skrywes gerig het aan die regering aan die Kaap om verskillende stukke gronde te bekom maar dat al die versoeke afgekeur is. (Besten. 2006: 100)
 
Andries hou hom in die tydperk tot Uniewording besig met sy groeiende huisgesin en bewerk ook die plaas “Diep Rivier” in die Retreat omgewing waar hy suksesvol met groente geboer het. In hierdie tyd reis hy redelik wyd rond as leke-prediker. (Besten. 2006: 100) Rondom die stigting van die Unie van Suid Afrika op 31 Mei 1910, is Andries besig met ‘n reeks dienste in die “Good Shepherd” kerk in Pretoria. Hier verklaar hy in die openbaar dat die tyd gekom het vir kleurlingmense om hulself te verenig en om hulle eie kolonie binne Suid Afrika te bekom. Hy vat ook die gemengde rasse van Suid Afrika saam onder ‘n nuwe naamwoord en noem hulle “Euro-Africans” (Besten. 2006: 1010
Op die 3de Maart 1910 teken Andries die koopkontrak om die plaas “Wolwedraai” in die distrik van Touwsrivier te koop. Die plaas sou registreer word in ‘n maatskappy met die naam van “Touws River Land Settlement Company” wat nog opgerig moes word. (Besten 2006: 103) Hulle kon nie die koopsom betaal nie en moes volgens ‘n hofbevel van in Augustus 1914 die plaas verlaat. (Besten 2006:107) Andries rig in Mei 1915 ‘n brief aan die Goewerneur-Generaal aan die Kaap, Sydney Buxton (1853 – 1934) waarin hy verklaar dat hulle van die plaas in Touwsrivier moes vlug weens die bedreiging van Boere Rebelle. (Besten 2006: 107)
Line 78 ⟶ 81:
 
Kort na die aankoms het Andries met groot omhaal aan prokureur Gilbert Dold van Kokstad geskrywe dat hulle ryk neerslae van [[goud]], [[tin]], [[diamant]]e en selfs olie op Smousbosch ontdek het en dat die Griekwas binnekort skatryk sou wees. (Besten. 2006: 115)
Hierdie projek was ook nie geslaagd nie en toe het Andries ‘n plaas “Welcome Estate” in die distrik van Mowbray gekoop in Junie 1918 waarheen sommige van die mense verhuis het. Hierdie plaas kon hy ook nie betaal nie en die mense is haweloos gelaat. (Cloete. 1986: 77)
 
In Maart 1919 skrywe Andries weer aan Gilbert Dold van Kokstad en beweer nou dat hulle die hervestigingsprojekte in Worcester en Touwsrivier moes staak weens die bedryging van “Nasionalistiese Boere”. Volgens hom het die Boere sy Griekwamense oortuig om saam met hulle te rebelleer teen die regering en gevolglik het hy wat Andries is die projekte gestaak en die mense verskuiwe na die Kaapse Vlakte. (Besten. 2006: 115) Die een “goeie” gevolg van die mislukte hervestigingspoging was dat Andries die eretitel “Hoofman van die Griekwas” verkry het in ‘n artikel in die Worcester Standard. (Besten. 2006: 113) Daarna was dit amper algemeen gebruik.
 
Line 84 ⟶ 88:
 
Die hervestiging van die Namakwalanders was teen September 1922 in volle swang met meer as 600 mense wat reeds op Steilhoogte gewoon het. Die hele projek was weereens ‘n fiasko want daar was geen inkomste vir die mense nie en reeds teen die einde van die jaar het hulle die plase begin verlaat. Andries koop toe die plaas “Dreyersvlei” in die distrik van Wellington en ook “De Put” aan die voet van die Gifberge in Vanrhynsdorp distrik en sommige van die Namakwalanders verhuis na hierdie plase. (Besten. 2006: 134) Ongelukkig vir die arme mense van Namakwaland kom hulle nie eers die plaas in Wellington betree nie omdat Andries nie die eerste betaling kon maak nie.
 
Genl Hertzog was destyds ook belas as die minister van Naturelle Sake en het ‘n ondersoek gelas na die fiasko met die hervestiging van die Namakwalanders maar Andries en sy leierskorps het die totale skuld voor die deur van die mense uit Namakwaland geplaas. Volgens hulle sou hulle net enkele gesinne op ‘n geordende wyse gehelp om te hervestig. Hulle beweer verder dat hulle net vyftig gesinne uit Klawer sou hervestig op Steilhoogte maar dat die Namakwalanders eenvoudig in massas die plase onordelik beset het. (Besten 2006: 136) Die bewering is afgemaak as ‘n leuen deur die bevinding van ‘n sekere J F Herbst wat op die 22ste September 1924 bevind het dat Andries persoonlik verantwoordelik gehou moet word vir die opswepery en gevolglike chaotiese trekke uit Namakwaland. (Besten. 2006: 137)
 
Line 96 ⟶ 101:
 
Die kerklike invloed van die Griekwas het beroemde sendelinge gehad waaronder eerwaardes [[David Livingstone]] (1813 – 1873) en Gotlob Schreiner (1814 – 1876) die vader van die bekende [[Olive Schreiner]]. (1855 – 1920) Interessant dat Schreiner die sendeling in Herschel was waar Andries die eerste lewenslig gesien het. (Cloete. 1986: 65) Dit is dan ook geen verrassing dat op die 19de Mei 1870 vestig eerw William Dower hom in Kokstad om die Griekwas te bedien. Destyds was daar behalwe hy en sy gesin net 4 ander blankes op Kokstad. (Dower. 1978: 31) Dit was maar ‘n skamele 7 jaar nadat die Griekwas hulle daar gevestig het. Teen 1878 was daar ‘n pragtige kerk gebou in die middel van Kokstad met ongeveer 200 eenvoudige modderhuise rondom die kerk. (Cloete. 1986: 67) Eerw Dower gee die gemeente die naam van “Griekwa Nasionale Independante Kerk” onder die beheer van die Londense Sending Organisasie. In die algemene omgang staan hulle bekend as die biddende Griekwas. (Cloete. 1986: 92)
 
Die eerste groot skeuring tussen die Griekwas en die kerk het in 1874 begin toe eerw Dower sy tevredenheid oor die anneksasie (16de Oktober 1874) van Griekwaland-oos uitgespreek het. (Besten 2006: 43). Hierdie situasie is vererger met die koms van Abraham le Fleur as sekretaris van Margarete Kok – die weduwee van Adam Kok die Derde in 1885. (Dower. 1978: 119) Die voordurende gekla oor grondeise en menigte onsuksesvolle hofsake het aanleiding daartoe gegee dat die Kaapse regering eerw Dower opdrag gegee het om die situasie grondig te ondersoek en ‘n verslag ter tafel te lê. (Halford 1949: 185) Toe hy bevind dat die Griekwas geen regmatige eise het op gronde wat hulle wettig verskwansel of verkoop het, was die vet in die vuur en moes eerw Dower die diens van die Griekwa gemeente verlaat en die blankes in Kokstad bedien. (Dower. 1978: 121)
 
Abraham en sy seun Andries het baie sterk verontwaardig gevoel oor die verlies van hulle gronde en het die Britse owerheid geblameer vir die hele petalje beginnende met die slinkse optredes in die Trans-oranje. Hulle het egter steeds die kerk gesien as die middel waardeur hulle die Griekwas kon ophef en bevry. (Cloete. 1986: 72)
 
Na die vrylating van Andries uit Breekwater gevangenis in April 1903 (Servant of God. 9) het Andries hom in die Kaapse Skiereiland ook besig gehou as leke-prediker. ‘n Polisieverslag oor sy doen en late bevind op 8 September 1905 dat hy hou by sy parool-voorwaardes en dat hy poog om ‘n nuwe onafhanklike kleurling-kerk te vorm gebaseer op die voorbeeld van die “American Methodist Episcopal Church” (Besten 2006: 100) Die oorsprong van hierdie genootskap is Afro-sentries en die doelstellings plaas groot klem op sosio-ekonomiese opheffing en politiese regte. (American Methodist Episcopal Church in Wikipedia Online Encyclopedia) Dit is totaal in lyn met Andries se standpunte en optredes. Die popularistiese skrywes beweer dat die sendelinge die Griekwas se nasietrots afgebreek het en dit was die rede waarom Andries met die “sendingkerk” gebreek het. (Andrew le Fleur. Cape Slawery Blog & Servant of God. 2003: 10)
 
Tydens die groot konferensie wat Andries saamgeroep het te Maitland op 2 – 6 April 1920, stig hy dan ook die “Griekwa Independante Kerk van Suid Afrika” (Cloete: 1986: 92) Die pamflet Servant of God (2003: 10) beweer dat dit die eerste inheemse kerk is wat in Suid Afrika gestig is. Dit is natuurlik verkeerd want reeds in 1900 is die “Ethiopian Church” gevorm deur eerw J M Dwane terwyl daar al in 1898 die “ African Presbyterian Church” gestig is wat ‘n afsplitsing was van die United Free Church of Scotland. (Gerdener: 1958: 189) Andries is verkies tot die eerste President van die kerk (Besten 2006: 159) wat in die algemene omgangstaal die naam gekry het van die “Singende Griekwas. (Cloete. 1986: 92)
 
Line 111 ⟶ 119:
Waar die hervestigings- en opheffingspogings van Andries amper altyd in chaos en mislukking ge-eindig het, was sy “geestelike” werk meer voorspoedig. Andries verklaar in 1938 dat die Griekwas hulle “Griekwaskap” in die Maitlandse Stadsaal tydens die Paaskonferensie van 1920 gevind het. (Besten 2006: 159) Een van die suksesvolle pogings was die skepping van die dogterskore genaamd “Die Roepers”. (Cloete: 1986: 96) Tommy Carse beweer dat die destydse administrateur van die Kaapprovinse, Frederic de Waal (1853 – 1932) ‘n beroep gedoen het op Andries om te help met die werkloosheid as gevolg van die sluiting van die O’kiep kopermyn. Daar is toe besluit om kore te stig en straatkollektes op te neem vir die noodlydendes. (Cloete. 1986: 95) Dit was skynbaar in 1919. Die pamflet “Servant of God” beweer ook dat dit in Julie 1919 in Maitland was waar die kore gestig is (bl 10). Dit klink alles bietjie verwarrend en mens wonder of dit nie met die Paaskonferensie van April 1920 was nie. Interessant om daarop te let dat die O’kiep myn in 1918 reeds gesluit was en ook dat daar van regeringskant baie groot skeptisisme was oor Andries se hervestigings-pogings waarvan die eerste groot poging vanuit Griekwaland-oos na Touwsrivier totaal skipbreuk gelei het teen die einde van 1919. (Sien vorige afdeling) Andries het Namakwaland eers in Mei 1922 besoek en dienste in verskeie dorpe daar gehou waarna die groot hervestingspoging van die Namakwalanders begin het. (Besten. 2006: 129) Trou aan sy aard sou hy mos dadelik na Namakwaland gereis het in 1919, hoekom 3 jaar wag?
 
Wat die waarheid ook mag wees, met die stigting van die “Griekwa Independante Kerk van Suid Afrika” tydens die Paaskonferensie van 1920 het daar verskeie kore opgetree. (Besten. 2006: 156) Interessant dat die kore dwarsdeur die nag gesing het van die Saterdagaand tot en met die diens van Paassondag. Alle aanduidings was dat dit Andries baie beïndruk het en dat hy baie geesdriftig gepreek het die Sondagoggend. Skynbaar was “sy siel verlig deur die Gees van God” (Besten 2006: 157) As Andries in 1938 verklaar dat dit die geboorteplek van die Griekwaskap was, dan kan ons aanvaar dat die belangrikheid en rol van sang Andries hier moes getref het. Hierna sou hy die “Roepers” sien as die metode om die Griekwas se dooie bene na mekaar toe te sing. (Cloete. 1986: 95)
 
Die meisiekore het bestaan uit groepe jong meisies wat onder leiding van ‘n manlike leier gestaan het en oral rond beweeg het en gesing het. Hulle het hierdie “roeping” baie ernstig opgeneem en met die leuse: “Kom dood of voorspoed, ons draai nie uit die pas nie want God het geroep en ons gaan volhard” (Cloete. 1986: 96) Binnekort het daar oral oor dogterskore ontspring en nuwe liedere is geskrywe om uiting te gee aan hierdie nuwe Griekwa kerklikheid. Die Griekwas het toentertyd reeds bekend gestaan as mense wat mooi kan sing maar dit was deur Andries se toedoen dat sang en musiek ‘n hoogbloei tussen die Griekwas belewe het. (Cloete: 1986: 113)
 
Een van Andries se seuns, Adam le Fleur het opgetree as sekretaris van die Griekwa Kore Vereniging en sy vrou Rachel het ‘n groot rol gespeel om die dogters voor te berei vir hulle diensbaarheid in die kore. (Besten. 2006: 159)
 
Na die stigting van die dogterskore het Andries ook meer en meer die naam “Kneg” begin kry (Cloete. 1986: 96) Voorheen is na hom verwys as “Hoofman” of “Opper-hoofman” (Besten 2006: 159)
 
In Januarie 1920, dus enkele maande voor die Paaskonferensie van 1920, het Andries die koerant “Griqua and Coloured People’s Opinion” gestig. (Cloete: 1986: 78) Hierdie koerant het dan en wan verskyn tot 1936 en Andries was verslaggewer en redakteur min of meer weens die onbekwaamheid van sy volgelinge. (Cloete. 1986: 78) Hierdie koerant was ‘n belangrike spreekbuis vir Andries om sy idees van kerklikheid en Griekwa-nasionaliteit te verkondig. Dit is ook gebruik om sy profetiese uitsprake bekend te maak en was grootliks verantwoordelik om die eretitel “Die Kneg” te vestig. So het ook Besten (2006: 152) bevind dat die koerant Andries se posisie as verantwoordelike opperhoofman van die Griekwas en bruin-gemeenskap en boodskapper van God help verstig het.
 
Line 123 ⟶ 134:
Maar daar is nog ‘n ander moontlikheid. In 1926 bedank Andries as president van die Griekwa Independante Kerk van Suid Afrika en word sy oudste seun Abraham Andrew le Fleur verkies tot die posisie. Die jonger seun Adam neem in 1928 die leierskap van Griekwa Nasionale Raad oor by hom en word ook die sekretaris van die Griekwa Kore Verenigings. Terselfdertyd word sy vrou Rachel verkies tot presidente van die Griekwa Vroue-verenigings en sy dogter Annie word presidente van die Griekwa Dogtersvereniging. (Besten 2006: 159)
 
Dit was nou tyd vir hom om sy lewe rustig te spandeer tussen die Suid-Kaap en Namakwaland. Naby die dorp Vredendal in die distrik van Vanrhynsdorp was die plaas Luiperdskop wat deel van die drie plase was wat Andries in 1922 van ‘n mnr Franken wou koop. In die Plettenbergbaaise omgewing het hy ook kleihuis kon benut op die plaas “Jackalsdraai” en dan nog ‘n huis op die plaas “Robberg.” Andries het lang tye van afsondering gespandeer op hierdie plase en dit is waar hy die meeste van die openbarings en visioene gehad het. (Servant of God. 2003: 11) Dis ook in hierdie tydperk dat sy bediening as die “Kneg” meer en meer gerealiseer is. Hy was die spreekbuis van God; nie alleen vir die Griekwas nie maar ook vir die hele Suid Afrika.<ref name="Besten"/>
 
Die Kneg het baie spesiale waarde geheg aan Ratelgat en die openbarings wat hy daar ontvang het. Volgens bewerings het die Kneg sy eerste openbaring rondom Ratelgat gehad in 1916 terwyl iewers in die Oranje Vrystaat was. Hy kon in die visioen skynbaar die gebied herken as synde in die Noordweste of Namakwaland en op ‘n onbekende datum daarna het hy per trein na Klawer gereis. Dit was heel waarskynlik voor 1926 want die spoorlyn is voltooi tot op Klawer op die 16de November 1915 maar het eers Vredendal in 1926 bereik. (van Lill. 1944: 22) Van Klawer is hy te voet na Vredendal en verder die Knersvlakte in. Volgens sy afstammeling Cecil (Telefoniese gesprek op 23ste Augustus 2016) het die Kneg via die plaas “Beeswater” verder noordwaarts gestap en toe hy die plaas “Luiperdskop” betree het hy dit herken uit sy visioen van 1916.