Franke: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k Kategorieë gealfabetiseer
k →‎Die begin: Interne skakels
Lyn 2:
 
== Die begin ==
Daar word aangeneem dat die Franke oorspronklik ontstaan het as 'n vereniging van diverse Germaanse stamme ([[Latyn]]s: ''Usipeti, Tencteri, Sugambri en Bructeri'') wat die [[Ryn]]vallei en gebiede direk oos daarvan bewoon het. Daar word aangeneem dat hulle oorspronklike stamgebied in die huidige Pommeren Pommere (Noordoos-Duitsland) of op die Deense eilande geleë was.<ref>Grabois, Aryeh: ''Enzyklopädie des Mittelalters''. Zürich: Edition Atlantis 1988, bl. 212</ref> [[Gregorius van Tours]] wat omstreeks [[570]] 'n geskiedenis van die Franke geskryf het, meld dat koning [[Clovis]] 'n 'Sicamber' genoem is.
 
Die vroegste verwysings na die Franke dateer uit die [[3de eeu]] en handel oor die vestiging van Frankiese groepe noordoos van die Ryn en die opsplitsing in twee deelgroepe, die [[Saliese Franke]] en die [[Ripuariese Franke]].
 
Die Saliese Franke het vanaf [[290]] oor die grens van die [[Romeinse Ryk]], die [[Ryn]], na die weste en die suide uitgebrei. In [[355]] het hulle van die Romeinse [[keiser]] toestemming verkry om hulle as 'bondgenote' op Romeinse gebied in die Scheldevallei en tussen die groot riviere te vestig, om daarna die hele Nederland-benede-die-riviere plus die huidige [[Vlaandere]] in besit te neem. Net soos later ook groot dele van [[Groot-Brittanje|Brittanje]], het die gebied sodoende sy [[Kelte|Kelties]]-[[Romeinse Ryk|Romaanse]] karakter kwytgeraak.
 
In die [[5de eeu|vyfde5de eeu n.C.]] het die Romeinse gesag in Wes-Europa in duie gestort. In die noordelike Europese streke het dit beteken dat die beskawing grotendeels 'n terugval in die prehistoriese tydperk beleef het. Daarom is daar maar weinig betroubare inligtingsbronne oor hierdie tydperk. In [[486]] – tien jaar ná die aftrede van die laaste Wes-Romeinse keiser – het die Frankiese koning [[Clovis I|Clovis]] die laaste Romeinse generaal, [[Syagrius]], naby [[Parys]] verslaan. Die Franke het hulle uitbreiding vervolgens op die welvarende suide gerig en geleidelik ook [[Gallië]] begin verower. Gallië het vervolgens as [[Frankryk]] (die ryk van die Franke) bekend gestaan, na aanleiding van die nuwe heersers.
 
As gevolg van die Frankies-Merowingiese magsuitbreiding in die [[6de eeu|6de]] en [[7de eeu]] het die integrasie van Germaanse groepe oos van die Ryn begin wat in verskillende fases voltooi is.<ref>Prinz, Friedrich: ''Kelten, Römer und Germanen. Deutschlands Frühgeschichte''. München: Piper 2007, bl. 76-77</ref> Onder die [[Karel die Grote]] het die Franke ook nog [[Spanje]] ten noorde van die Ebro en een deel van [[Italië]] beset en het sodoende die magtigste nuwe staat sedert die val van die Wes-Romeinse Ryk geword.
 
== Die einde van die Germaanssprekende Franke in Frankryk ==
Die Germaanse Franke het geheers oor die Romeins-Keltiese gebiede in die huidige Frankryk, en het die elite van die Frankiese Ryk, waarvan [[Karel die Grote]] (Frans ''Charlemagne'') die magtigste was, het volgehou om Germaanse (Frankiese) tale te praat. Op die lange termyn het die Germane egter verromaans. In die noorde van Frankryk kon Germaanse taalvariëteite egter standhou tot vandag toe. Die Frankiese Ryk (wat die huidige Duitsland ingesluit het) het na die dood van Karel die Grote uiteengeval. Die Franke wat vandag in Duitsland woon het Germaanstalig gebly, maar die Franke van Frankryk, het hulle taal opgegee. Die hoë status van [[Latyn]] het veroorsaak dat die taalgrens (Germaans/Romaans) voortdurend na die Noorde verskuif is. Daarbenewens het Frankryk later 'n aktiewe taalpolitiek gevolg om die nuwe Romaanse taal (Frans) te propageer as die enigste taal van Frankryk.
 
Ook in [[België]] moes die Germaanssprekende bevolking toekyk hoe die taalgrens al meer na die Noordenoorde verskuif is, wat 'n wins vir [[Frans]] beteken het en 'n verlies vir [[Nederlands]]. Die groot stad [[Brussel]] wat in [[1800]] nog 'n volledig Germaanssprekende stad was, was teen [[1950]] byna volledig Romaanstalig (Frans). Die Belgiese taalwette van die 60ersestiger jare sou 'n amptelike taalgrens vestig, wat nie verder verskuif kon word nie.
 
== Situasie in Nederland en België ==
Die huidige outochtone [[Nederlander]]s is grotendeels 'n vermenging van Franke en ander Germaanse stamme. [[Nederlands]] en dus [[Afrikaans]], stam daarom waarskynlik vir 'n groot deel af van [[Frankies (taal)|Nederfrankiese]] dialekte. Daar het baie min dokumente bewaar gebly wat hierdie veronderstelling kan staaf. Die Franke het altyd Latyn gebruik as skryftaal. In die gebied van die huidige [[België]] is die [[etnisiteit|etniese]] bewoners in [[Wallonië]] grotendeels nog [[Kelte|Kelties/Romaans]] en verder noord is die Frankies/Germaanse element sterker.
 
In die noordelike dele van Nederland het die [[Friese]] vir 'n lang tyd die oppermag, veral langs die kus. Die Franke gaan reeds vroeg, omstreeks [[490]], tot die [[katoliekKatoliek]]e [[christendomChristendom]] oor. [[Utrecht (stad)|Utrecht]] was lank 'n Frankiese bolwerk waaruit probeer is om ook die Friese te kersten (en te onderwerp). Uit dié tyd, die einde van die [[8ste eeu]], stam die ''Utrechtse doopgelofte'':
 
* Forsachistu diabolae (?).