Charles de Gaulle: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Geboorte- en sterftejaarkategorieë bygevoeg |
No edit summary |
||
Lyn 84:
'''Charles André Joseph Marie de Gaulle''' (gebore [[22 November]] [[1890]] in [[Lille]] - oorlede [[9 November]] [[1970]] in [[Colombey-les-Deux-Églises]]) was 'n [[Frankryk|Franse]] generaal en politikus. Hy was die leier van die [[Vrye Franse Magte]] ([[Franse taal|Frans]]: ''Forces françaises libres'') gedurende die [[Tweede Wêreldoorlog]] en hoof van die tussentydse regering in [[1944]]-[[1946|46]]. Hy is gevra om 'n nuwe regering te stig in 1958. De Gaulle was die inspriasie vir 'n nuwe grondwet en was die [[Vyfde Republiek]] se eerste [[president]] vanaf [[1959]] tot [[1969]].
== Agtergrond ==
Charles de GaulIe is veral bekend as stigter en eerste president (1958-1969) van die Franse Vyfde Republiek. Sy bekwaamheid as politieke leier het egter al gedurende die Tweede Wêreldoorlog na vore gekom toe hy leier van die Franse versetbeweging was. As versetleier en as president het hy daarna gestrewe om aan Frankryk 'n onafhanklike posisie in die wêreldpolitiek te besorg. Dié strewe het hom in konflik gebring met die VSA en het ook daartoe gelei dat hy binnelandse aangeleenthede ten gunste van buitelandse politiek verwaarloos het.
== Loopbaan ==
Voordat hy in 1940 tot die politiek toegetree het, het hy 'n loopbaan in die leër gevolg. By die offisierskool in Saint Cyr het hy die bynaam "lang aspersie" verkry. Gedurende die Eerste Wêreldoorlog is hy meer as een keer gewond en is hy deur die Duitsers gevange geneem. Hy het vyf keer probeer ontsnap.
In 1925 is De GaulIe aangestel as adjudant van maarskalk Philippe Pétain (1856-1951), die "held van Verdun". Hy het ook begin om boeke en artikels oor militêre onderwerpe te publiseer. Een van sy bekendste geskrifte is ''Die weg na 'n beroepsleër'' (1934) Daarin pleit hy onder andere dat pantserwapens op groter skaal gebruik moet word om die land te verdedig. Hierdie vreemde siening het groot opskudding onder sy vakgenote en politici veroorsaak.
Toe Frankryk in 1940 deur Duitsland ingeval is, is De GaulIe aangestel as bevelvoerder van 'n pantserdivisie by Laon. As beloning vir die sukses wat hy hiermee behaal het, is hy bevorder tot brigadier- generaal. In Junie 1940 het hy vir 'n kort tydjie ondersekretaris van verdediging geword. ''Leier van die Franse versetbeweging.''
Nadat Pétain op 22 Junie 1940 'n wapenstilstand met Duitsland gesluit het, het De GaulIe na Londen vertrek, van waar hy die Franse verset teen die Duitse besetting voortgesit het. Hy het met 'n radioveldtog begin teen Pétain en die ander Franse leiers wat in die Vichy-regering met die Duitsers saamgewerk het. In sy afwesigheid is hy weens hoogverraad en drostery deur Pétain ter dood veroordeel. Mettertyd het die versetgroepe in Frankryk De GaulIe as hul leier beskou.
== Verhouding met die VSA ==
Die Amerikaners het De GaulIe se politieke aspirasies gewantrou en steun verleen aan genIs. Giraud en Darlan. Dwight Eisenhower, opperbevelhebber van die Amerikaanse magte, wou aan die twee generaals die leiding gee in 'n geallieerde bestuur wat in die bevryde Frankryk gevestig sou word. In die VSA is offisiere en amptenare opgelei om die Franse regering ná die bevryding oor te neem, en in Washington is daar selfs spesiale banknote gedruk wat as Franse betaalmiddel moes dien. Selfs toe Darlan in 1942 gedood is en Giraud hom in 1944 ten gunste van De GaulIe onttrek het, het die Amerikaners voortgegaan om De GaulIe te ignoreer. Hulle het gewag tot op die dag vóór die groot Geallieerde inval in Normandië voordat hulle hom van hul invalsplanne in kennis gestel het.
== Terug na Parys ==
Aan die einde van Augustus 1944 kon De GaulIe terugkeer na Parys, waar hy 'n wetgewende vergadering byeengeroep het om 'n nuwe regering vir Frankryk saam te stel. De GaulIe het gevrees dat die Kommuniste, wat 'n belangrike rol in die versetbeweging gespeel het, die mag in die land sou oorneem. Hy het die wind uit hul seile probeer neem deur self in Desember 1944 'n Frans-Russiese vriendskapsverdrag aan te gaan. Hy was ook bekommerd oor 'n moontlike herhaling van die politieke chaos wat voor die oorlog geheers het. Volgens hom het die Derde Republiek (1871-1940) gefaal omdat die uitvoerende gesag te swak was en die parlement oor genoeg mag beskik het om voortdurend regerings te maak of te breek. In sulke omstandighede kan 'n goed funksionerende bestuur nie tot stand gebring word nie.
As hoof van die voorlopige regering het De GaulIe 'n nuwe grondwet probeer invoer wat meer mag aan die uitvoerende gesag sou verleen. Toe dit egter blyk dat die wetgewende vergadering nie daarvoor te vinde was nie, het hy in Januarie 1946 uitgetree. Die volgende jaar het hy weer 'n poging aangewend om die land regeerbaar te maak en tiet hy voorgestel dat 'n eenheidsparty gestig word. Die "Rassemblement du Peuple Français" (RPF) moes as teenvoeter dien teen die Katolieke, Kommuniste en Sosialiste wat voortdurend onder mekaar baklei het. Die RPF het vinnig steun gewen maar ook later in onenigheid verval, sodat De GaulIe hom gehaas het om hom van die party te distansieer. Tot in 1958 het hy hom aan die politiek onttrek.
== Die Algerynse kwessie ==
'' ''In 1958 was die Vierde Republiek, mank aan dieselfde gebreke as die Derde, magteloos teen die stryd om onafhanklikheid wat deur Algerynse nasionaliste gevoer is. As laaste toevlug is die hulp van De GaulIe ingeroep. Hy het hom bereid verklaar om die regering oor te neem, mits die grondwet verander word. Die grondwet wat hy laat opstel het, het die mag van die parlement ingekort en dié van die president uitgebrei. In 'n referendum het die oorgrote meerderheid van die Franse bevolking die nuwe grondwet aanvaar. So het die Vyfde Republiek in 1958 tot stand gekom, met De Gaulle as eerste president. De GaulIe se eerste taak as president was om die Algerynse krisis die hoof te bied. Toe hy insien dat Frankryk nooit sy gesag oor die kolonie sou kon herstel nie, het hy weer eens deur middel van 'n referendum die volk laat beslis oor 'n voorstel dat Algerië onafhanklik word. Die voorstel is aanvaar en by die Konferensie van Evian in Maart 1962 het Algerië onafhanklik geword. Enkele maande later het 'n regse groep wat teen die Algerynse onafhanklikheid gekant was, 'n mislukte aanslag op De Gaulle se lewe gedoen.
== ʼn Nuwe rol vir Frankryk ==
De GaulIe het met ontsteltenis aanskou hoe Frankryk se internasionale prestige in die loop van die 20e eeu gedaal het en hoe Amerika sedert 1945 op die voorgrond getree het as leier van die Westerse lande. Hy het hom dit ten doel gestel om Frankryk 'n belangriker rol in wêreldpolitiek te laat speel.
Om sy doel te bereik, moes hy eers die binnelandse politieke en ekonomiese situasie stabiliseer. Afgesien van die nuwe grondwet van 1958 het hy maatreëls ingestel om die leër te herorganiseer en die frank te stabiliseer. Hy het ook begin met die opbou van 'n Franse kern mag (force de frappe). Reeds in 1958 het hy voorgestel dat Frankryk,
Brittanje en die VSA 'n leidende driemanskap in Navo moet vorm. Nie een van sy twee Navo-bondgenote was egter hiervoor te vinde nie. Hierop het De Gaulle 'n koel houding teenoor Navo begin inneem en in 1966 selfs alle Franse wagte aan die Navo-bevel onttrek. Frankryk het egter lid van Navo gebly.
De GaulIe het hom ook verset teen pres. John F. Kennedy van Amerika se pogings om die politieke en ekonomiese samewerking tussen Navo-lande te vergroot. Hy het Kennedy se planne gedwarsboom deur te verhinder dat Brittanje, Amerika se trouste bondgenoot, lid van die Europese Gemeenskapsmark word. Hy wou tot elke prys voorkom dat
Amerika 'n sterk houvas op Europa verkry. Daarom het hy hegte samewerking tussen die Gemeenskaps-marklande gepropageer en probeer om die kloof tussen Wes- en Oos-Europa te oorbrug. Sy planne vir 'n onafhanklike Europa kon nie verwesenlik word nie omdat hy nie genoeg steun daarvoor by die Gemeenskaps-marklande gevind het nie. Sy ontspanningsbeleid ten opsigte van Oos-Europa het misluk vanweë Russiese inmenging in 1968 in Tsjeggo-Slowakye.
== Mislukte binnelandse bestuur ==
'' ''In 1968 het De Gaulle 'n groot terugslag aan die tuisfront beleef. Sy verwaarlosing van binnelandse aangeleenthede het tot arbeidsonrus gelei. Paryse studente het in opstand gekom teen die verouderde onderwysstelsel, die outoritêre politieke klimaat en perssensuur. Stakings, protesoptogte en grootskaalse onluste het die hele ekonomiese lewe van die land verlam. Die arbeiders en studente het die simpatie van die grootste gedeelte van die bevolking geniet en die einde van De Gaulle se politieke loopbaan was in sig. Die desentraliserende bestuurshervormings wat hy in 1969 voorgestel het, is in 'n referendum deur die volk afgekeur. Vir De Gaulle was dit 'n aanduiding dat sy presidentskap ongewild was en hy het onmiddellik bedank. Hy het hom in [[Colombey-les-Deux-Églises]]) gevestig en begin skryf aan sy ''Mémoiries d' espoir. Op'' 9 November 1970, nog voordat die werk voltooi is, is hy oorlede.
== Bronnelys ==
* Wêreldspektrum, Volume 4, bl.218-219, ISBN 0908409451
{{DEFAULTSORT:Gaulle, Charles de}}
| |||