Zimbabwe: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
Etikette: Selfoonbydrae Wysiging op selfoonwerf
Bygewerk
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = <small>'''Republic of Zimbabwe''' ([[Engels]])<br />
'''Nyika yeZimbabwe''' ([[Sjona (taal)|Sjona]])<br />
'''Ilizwe leZimbabwe''' ([[Noord-Ndebele]])<br />
'''Dziko la Zimbabwe''' ([[Chichewa]])<br />
'''Dziko la Zimbabwe''' ([[Chisena]])<br />
'''Hango yeZimbabwe''' ([[Kalanga]])<br />
'''Zimbabwe Nù''' ([[Khoisan-tale|Khoisan]])<br />
'''Inyika yeZimbabwe''' ([[Nambya]])<br />
'''Nyika yeZimbabwe''' ([[Ndau]])<br />
'''Tiko ra Zimbabwe''' ([[Tsonga|Shangani]])<br />
'''Naha ya Zimbabwe''' ([[Suid-Sotho]])<br />
'''Cisi ca Zimbabwe''' ([[Chitonga]])<br />
'''Naga ya Zimbabwe''' ([[Tswana]])<br />
'''Shango ḽa Zimbabwe''' ([[Venda (taal)|Venda]])<br />
'''Ilizwe leZimbabwe''' ([[Xhosa]])<br />
'''''(al 15 name is amptelik)'''''</small>
|volle_naam = '''Republiek van Zimbabwe'''
|algemene_naam = Zimbabwe
Line 7 ⟶ 22:
|simbool_tipe = Wapen
|beeld_kaart = Location Zimbabwe AU Africa.svg
|leuse = ''Unity, Freedom, Work''<ref name="BEAVERCT">{{en}} {{cite journal |url=httphttps://news.google.com/newspapers?id=AFwtAAAAIBAJ&sjid=ydkFAAAAIBAJ&pg=3340,2548451&dq=zimbabwe+unity-freedom-work&hl=en |title=Zimbabwe |publisher=The Beaver County Times |date=13 September 1981 |accessdate=226 FebruarieNovember 20152017}}</ref><br /><small>''([[Engels]] vir: "Eenheid, vryheid, werk")''</small>
|volkslied = ''Blessed be the land of Zimbabwe''<ref name="CIA-WF">{{en}} {{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/zi.html |title=The World Factbook – Zimbabwe |version=2011 |publisher=[[Central Intelligence Agency]] |author=CIA |year=2011 |accessdate=226 FebruarieNovember 20152017}}</ref><br /><small>(''[[Engels]] vir: "Geseënd is die land van Zimbabwe")''</small><br /><center>[[Lêer:Zimbabwe National Anthem.ogg]]</center>
|amptelike_tale = Nyanja, Sena, [[Engels]], Kalanga, Tshwa, Ndau, [[Noord-Ndebele]], [[Tsonga]], [[Sjona (Taaltaal)|Sjona]], [[Suid-Sotho]], Tonga, [[Tswana]], [[Venda (taal)|Venda]], [[Xhosa]]<ref name="constitution">{{en}} [http://www.kubatana.net/docs/legisl/constitution_zim_draft_copac_130125.pdf CONSTITUTION OF ZIMBABWE (final draft)]</ref>
|hoofstad = [[Harare]]
{{Koördinate|17|50|S|31|3|O}}
Line 19 ⟶ 34:
|longEW = O
|grootste_stad = [[Harare]]
|regeringsvorm = DominanteUnitêre dominante party<br />presidensiële [[republiek]]
|leiertitels = <br />• [[President]]<br />• 1ste visepresidentadjunkpresident<br />• 2de visepresidentadjunkpresident
|leiername = [[Emmerson Mnangagwa]]<br />[[Emmerson Mnangagwa]]''Vakant''<br />[[Phelekezela Mphoko]]
|oppervlak_rang = 60<sup>ste</sup>
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 390&nbsp;757
|oppervlakmi² = 150&nbsp;871872
|persent_water = 1
|bevolking_skatting = 1216&nbsp;973150&nbsp;808362<ref name="zimstat1">{{en}} {{cite web |title=Census Results in Briefjournal |url=httphttps://wwwesa.zimstatun.co.zworg/dmdocumentsunpd/CensusPreliminary2012wpp/DataQuery/ |title=World Population Prospects, Table A.pdf1 |version=2017 revision |format=PDF |publisher=Zimbabwe[[Verenigde NationalNasies]] Statistical|author=United AgencyNations Department of Economic and Social Affairs |year=2017 |accessdate=226 November Februarie2017 2015}}</ref>
|bevolking_skatting_jaar = 20122016
|bevolking_rang = 73<sup>ste</sup>
|bevolking_sensus = 1312&nbsp;061973&nbsp;239808<ref>{{en}} {{cite web |title=ZimbabweCensus atResults GeoHivein Brief |url=http://www.geohivezimstat.comco.zw/cntrydmdocuments/zimbabweCensusPreliminary2012.aspxpdf |publisher=Zimbabwe National Statistical Agency |accessdate=25 Augustus 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130903060905/http://www.zimstat.co.zw/dmdocuments/CensusPreliminary2012.pdf |archivedate= 3 September 2013 |df= }}</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2012
|bevolkingsdigtheid = 26
|bevolkingsdigtheidmi² = 5767,3
|bevolkingsdigtheidrang = 170<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $733,731872&nbsp;miljard<ref name="imf2">{{en}} {{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/20122017/0102/weodata/weorept.aspx?pr.x=4677&pr.y=017&sy=20092015&ey=20122022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=698&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Zimbabwe |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdate=226 FebruarieNovember 2017 2015}}</ref>
|BBP_PPP_rang =
|BBP_PPP_jaar = 20132017
|BBP_PPP_per_kapita = $5892&nbsp;277<ref name="imf2" />
|BBP = $1017,978105&nbsp;miljard<ref name="imf2" />
|BBP_rang =
|BBP_jaar = 20122017
|BBP_per_kapita = $8371&nbsp;150<ref name="imf2" />
|BBP_per_kapita_rang =
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid
|onafhanklikheidsgebeure = • Verklaar<br />• Erken<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidsdatums = <br />van die [[Verenigde Koninkryk]]<br />[[11 November]] [[1965]]<br />[[18 April]] [[1980]]<br />[[15 Mei]] [[2013]]
|MOI = {{wins}} 0,492516<ref name="HDI">{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en2016_human_development_report.pdf |title=20142016 Human Development Report Summary |dateyear=2014 2016|accessdate=226 Februarie 2015November 2017|publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
|MOI_rang = 156154<sup>ste</sup>
|MOI_jaar = 20132015
|MOI_kategorie = {{kleur|#FF0000|laag}}
|Gini = 50,1<ref>{{en}} {{cite web|title=GINI Index|url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?page=3|publisher=[[Wêreldbank]]|accessdate=2 Februarie 2015}}</ref>
Line 67 ⟶ 82:
}}
 
'''Zimbabwe''', amptelik die '''Republiek van Zimbabwe''' ([[Engels]]: ''Republic of Zimbabwe''), is 'n [[landingeslote land]] geleë in [[Suider-Afrika]] en begrens deur [[Zambië]] in die noordweste, [[Mosambiek]] in die noordooste, [[Suid-Afrika]] in die suide en [[Botswana]] in die suidweste. Die land het eers as [[Suid-Rhodesië]], 'n [[Britse Ryk|Britse kolonie]], bekendgestaan en van 1965 af as [[Rhodesië]]. In 1965 verklaarhet [[Suid-Rhodesië]] eensydig sy onafhanklikheid verklaar en word in 1970 'n [[republiek]] geword. Ná 'n jare lange vryheidsoorlog en daaropvolgende onderhandelinge wordhet Suid-Rhodesië in 1980 amptelik die Republiek van Zimbabwe geword. Zimbabwe beslaan 'n oppervlakte van 390&nbsp;757&nbsp;km². Die [[hoofstad]] en grootste stad is [[Harare]], tot 1980 Salisbury. 'n Ander belangrike stad is [[Bulawayo]].
 
== Fisiografies ==
[[Lêer:Zimbabwekaart.png|duimnael|links|Kaart van Zimbabwe]]
Zimbabwe beslaan 'n gedeelte van die groot [[plato]] in Suider-Afrika. Die hoëveld met 'n lengte van 1&nbsp;525 meter het twee hoof rivierehoofriviere, naamlik [[Zambezirivier|Zambezi]] en [[Limpopo (rivier)|Limpopo]]. Die [[Karibadam|Karibameer]] is net stroomaf van die [[Victoria-waterval]] en is een van die grootste mens gemaaktemensgemaakte mere in die wêreld.
 
== Vlag ==
: ''{{Hoofartikel: [[|Vlag van Zimbabwe]].''}}
[[Lêer:Zim-bird.jpg|duimnael|links|upright|Die Zimbabwe-voël is die nasionale simbool van Zimbabwe]]
Die ontwerp van Zimbabwe se huidige vlag is op 18 April 1980 aanvaar. Die vlag van Zimbabwe het sewe horisontale bande groen, goud, rooi, swart, rooi, goud, groen en 'n swart omlynde wit driehoek met 'n rooi vyfstralige ster en 'n goue voël.
 
Elkeen van die bande het 'n simboliese betekenis. Groen versinnebeeld die [[Plant|flora]] en [[natuurlike hulpbronnehulpbron]]ne van Zimbabwe, goud versinnebeeld die rykdom aan [[Mineraal|minerale]], rooi simboliseer die [[bloed]] wat tydens die vryheidstryd vergiet is, swart versinnebeeld die [[Swart mense|swart bevolking]], die wit driehoek simboliseer die [[vrede]] en die "pad vooruit", die rooi ster versinnebeeld die internasionalisme en vrede, maar weerspieël ook die [[Sosialisme|sosialistiese]] oortuigings van die regerende party. Die "Zimbabwe-voël" is ontleen aan 'n afbeelding uit die bouvalle van die geskiedkundige stad [[Groot-Zimbabwe]] en dien tans as Zimbabwe se nasionale embleem.
 
== Klimaat ==
Zimbabwe lê in 'n tropiese klimaat en het gemiddelde temperature van 15,6&nbsp;°C in die [[winter]] en 21,1&nbsp;°C in die [[somer]]. Die gemiddelde reënval[[reën]]val vir Zimbabwe is 890&nbsp;mm vir die hoëveld en 610&nbsp;mm vir die middelveld.
 
== Geskiedenis van Zimbabwe ==
=== Die Ryk van Monomotapa ===
[[Lêer:Great-Zimbabwe-2.jpg|duimnael|links|Die bouvalle van die ou hoofstad [[Groot-Zimbabwe]]]]
Die vroeë geskiedenis van die Koninkryk van Monomotapa (wat eintlik "Heer van die Myne" beteken) is onbekend; dit bestaanhet reeds sedert die [[Middeleeue]] bestaan. Naas die hoofstad Groot-Zimbabwe met sy ringmuur, tempel en tweeverdiepinghuise wat uit stene gebou word is, was daar honderde dorpe waarvan sommige ook 'n stadskarakter toongetoon het. Akkerbou[[Landbou]], veeteelt en [[mynbou]] iswas die ekonomiese[[ekonomie]]se fondament van die ryk. Danksy die goudmynbou[[goud]]mynbou kankon die [[koninkryk]] handel met [[Arabiere]], [[IranPersiese Ryk|Perse]] en [[Ethiopië]]rs dryf. [[Goud]], [[ivoor]] en [[Slawerny|slawe]] wordis teen [[spesery]]e, [[yster]], [[tafelsout|sout]] en ander Oosterse ware geruil. Met die agteruitgang van die goudmynbou verswakhet die mag van die konings verswak; [[1607]] moet hulle die myne aan die [[Portugese]] afstaan. [[1629]] wordhet die koninkryk 'n [[vasalstaat]] van [[Portugal]] geword. Die Portugese begin ook [[koper]], [[yster]], [[lood]] en [[tin]] te ontgin en bedryfhet landbou op grootplase bedryf. Na die ondergang van die ryk in die 18de eeu wordhet dit 1889–1890tussen 1889 en 1890 Britse koloniale besit en [[1923]] 'n deel van [[Suid-Rhodesië]] geword.
 
=== Rhodesië ===
[[Lêer:Ian Smith 1975.jpg|duimnael|links|upright|Ian Smith in 1975]]
Suid-Rhodesië, [[Noord-Rhodesië]] (die huidige Zambië) en [[Njassaland]] (die huidige [[Malawi]]) wordis in [[1953]] as die [[Sentraal-Afrikaanse Federasie]] verenig, wat tot [[1963]] bestaan het. Die blanke regering van Suid-Rhodesië, onder leiding van eerste minister [[Ian Smith]] verklaarhet in [[1965]] onafhanklikheid verklaar, maar dit is nie deur die [[Verenigde Koninkryk]] en die [[Verenigde Nasies]] erken nie. Ten spyte van die instel van politieke en ekonomiese sanksies kon Rhodesië sy onafhanklike status in stand hou.
 
In [[1970]] wordhet Rhodesië 'n republiek geword. Die regering sluithet in [[1971]] 'n ooreenkoms met die Verenigde Koninkryk gesluit wat die erkenning van onafhanklikheid en die invoering van algemene stemreg ten doel gehad het.
 
Die Swartswart opposisie, wat veral uit die bevrydingsbewegings [[Zimbabwe African National Union|ZANU]] en [[Zimbabwean African People's Union|ZAPU]] bestaan het, voerhet in die tydperk tussen [[1973]] en [[1980]] 'n gewapende stryd teen die blanke regering gevoer. Alhoewel daar reeds in [[1975]] gesprekke oor 'n nuwe [[grondwet]] gevoer is, en in 1979 'n Swartswart regering in [[1979]] onder biskop Muzorewa gevorm is, vindhet 'n algemene verkiesing eers in 1980 plaasplaasgevind. Zimbabwe wordhet daarna onder leiding van die eerste minister [[Robert Mugabe]] onafhanklik geword.
 
=== Zimbabwe ===
[[Lêer:Mugabe 1982 b.jpg|duimnael|links|upright|Robert Mugabe in 1982]]
Die politieke situasie was tydens die laaste Jahre van Robert Mugabe se presidentskap onstabiel. Die onderdrukking van die opposisiepartye, die onteiening van blanke boere en die sloping van krotbuurte en stadswyke, waar inwoners verdink word om aanhangers van die opposisie te wees, is in die buiteland met skerp kritiek bejeën. Terwyl die Suid-Afrikaanse regering die régime in Harare met lenings gesteun het, is Zimbabwe deur die Amerikaanse regering onder die tirannieë van die wêreld gereken.
 
Zimbabwe se inflasiekoers[[inflasie]]koers was in Julie 2007 met 4&nbsp;500 % die hoogste ter wêreld.
 
Robert Mugabe resigned 21 November 2017.
 
== Ekonomie ==
:''{{Hoofartikel: [[|Ekonomie van Zimbabwe]].''}}
 
== Infrastruktuur ==
Line 113 ⟶ 126:
 
=== Spoorweë, pad- en lugvervoer ===
Zimbabwe se nasionale spoorweë bedryf een van die gevorderdste netwerke in [[Afrika suid van die Sahara]] met 'n totale lengte van sowat 2&nbsp;700&nbsp;km, waarvan sowat tien persent geëlektrifiseer is. Dit word aangevul deur 'n uitgebreide padnetwerk waarvan 'n vyfde geasfalteer is. Harare se internasionale lughawe verbind die land met bestemmings in Afrika en oorsee. Die nasionale lugvervoernetwerk verbind die grootste stedelike sentra met mekaar.
 
== Sien ook ==
* [[Blanke Zimbabwiërs]]
* [[Zimbabwiese nasionale krieketspan]]
* [[Zimbabwiese nasionale rugbyspan]]
 
== Verwysings ==