Bartolomeus Dias: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Skakel bygevoeg. |
Artikel uitgebrei, skakels en bron bygevoeg. |
||
Lyn 40:
Daar is later vir hom 'n [[Bartolomeus Dias-standbeeld|standbeeld]] in [[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]] opgerig.
== Agtergrond ==
Dias was een van die [[Ontdekkingsreisiger|ontdekkingsreisigers]] wat in opdrag en op aansporing van die destydse Portugese koning, [[Johan II van Portugal|Johan II]] (1455-1495), 'n sistematiese verkenning van die kus van [[Afrika]] onderneem het. Die ontdekkingstogte was 'n voortsetting van die werk waarmee prins [[Hendrik die Seevaarder]] (1394-1460), 'n seun van koning [[Johan I van Portugal|Johan I]] (1357-1433). reeds vroeg in die 15e eeu begin het. Die ontdekkings wat tydens die bewind van Johan II gedoen is, was baie meer opsienbarend as dié onder leiding van Hendrik die Seevaarder. Johan II kon egter voortbou op 'n stewige basis: In [[Lissabon]] is 'n seevaartskool gestig en baie [[Geograaf|geograwe]] en skeepbouers is daarheen gelok. Die vooruitgang in skeepsbou, die geleidelike opbou van [[Aardrykskunde|geografiese kennis]] en die verbetering van navigasiehulpmiddels het daartoe bygedra dat verkenningstogte in die loop van die 15e eeu steeds vlotter verloop het en meer vrugte afgewerp het.
Columbus kon byvoorbeeld tydens die voorbereidings vir sy reis van 1492 groot voordeel trek uit die kennis wat reeds in Lissabon versamel was. Die Portugese het egter 'n voorsprong op hom gehad deurdat hulle beter daartoe in staat was om die omtrek van die aardbol te bereken. Toe Columbus in Portugal ondersteuning gesoek het vi r sy beoogde weswaartse reis na Asië, is die plan as te gewaag beskou omdat die Portugese besef het hoe groot die afstand sou wees.
Bartolomeus Dias was 'n ander soort [[seevaarder]] as Columbus. Vandag hy 'n amptenaar van 'n Portugese "Departement van Ontdekkingswese" genoem kon word. In die Laat-Middeleeuse maatskappy was sy rol egter van veel losser aard as wat die woord ''amptenaar'' miskien suggereer. Sy plek in die samelewing is deur gunste en voorregte bepaal, soos altyd in 'n [[Feodalisme|feodale]] samelewing die geval was. Hy was ongetwyfeld van goeie afkoms (hy was 'n [[ridder]]) en was deel van die koninklike gevolg. 'n Deel van sy inkomste het sekerlik bestaan uit 'n aandeel in die [[handel]] met [[Wes-Afrika]], meer spesifiek die handel in [[goud]] en [[ivoor]]. ([[Slawehandel]] het eers later in omvang toegeneem.)
== Reise ==
Die eerste betroubare historiese vermelding van Bartolomeus Dias is ten opsigte van 'n reis in 1481, toe hy bevelvoerder was van een van die skepe wat na die Goudkus (die huidige Ghana) gevaar het. Die reis het geëindig in die stigting van [[Elmina]], die eerste Portugese fortifikasie op die vasteland van Afrika. Die naam Elmina is afgelei van Aldea da Mina, wat "Gouddorp" beteken. Dias het sy bekendheid egter aan sy reis van 1487/88 te danke. Dit was die eerste en enigste reis in sy lewe waartydens hy opperbevelhebber was (van drie skepe). Dias het die reis met 'n drieledige opdrag aangepak. In die eerste plek moes hy voortgaan met die [[kartering]] van die kus van Afrika, wat in daardie stadium tot Kaap Kruis gekarteer was. Kaap Kruis, aan die kus van Namibië, was die verste punt wat deur [[Diego Cam]] (?-1486) bereik is tydens 'n reis wat van 1482 tot 1484 geduur het en waartydens die [[Kongorivier]] ontdek is.
Dias se tweede opdrag was om 'n seeweg om die suidpunt van Afrika na die speserylande van [[Asië]] te vind. Handel met Asië het in daardie stadium nog altyd oor land geskied. Die [[Italië|Italiaanse]] stadstate het die ware aan die ooskus van die [[Middellandse See]] gekoop en na [[Europa]] vervoer. Die Portugese het gehoop om langs 'n seeweg 'n direkte en vinniger verbinding met Asië te vind, waardeur hulle die Italiaanse en Islamitiese tussenhandelaars kon uitskakel.
Ten derde moes Dias na die legendariese ryk van priester Johannes soek. Hierdie opdrag was kenmerkend vir die laat 15e eeu (vroeë Renaissance) toe moderne denke en Middeleeuse voorstellings mekaar nog oorvleuel het. Die legende van priester Johannes was reeds sedert die 11e eeu in Europa bekend en het as aansporing vir die eerste ontdekkingsreise gedien. Daar is geglo dat priester Johannes die vors van 'n magtige [[Christendom|Christenryk]] iewers in Asië was. In die 12e eeu is daar vermoed dat die ryk iewers in [[Iran|Persië]] (vandag [[Iran]]) geleë was. In Dias se tyd is daar van die veronderstelling uitgegaan dat die ryk in [[Oos-Afrika]], suid van [[Ethiopië]], geleë was. Daar is gehoop dat Johannes of sy opvolgers 'n magtige bondgenoot teen die Islamitiese vyand sou wees.'
Dias het Lissabon in Julie of Augustus 1487 verlaat en in Desember 1488 teruggekeer. In Desember 1487 het hy reeds die kus van Namibië bereik, by die huidige [[Walvisbaai]] aangedoen en sy voorradeskip in die baai by die huidige [[Lüderitz]] agtergelaat.
== Die suidpunt van Afrika ==
In die eerste week van 1488 het die twee oorblywende skepe vertrek en die [[Atlantiese Oseaan]] meer as 'n duisend myl ver weswaarts ingevaar. Dit is nie bekend of die koersafwyking doelbewus was en of dit deur stormgeweld veroorsaak is nie. Daarna is die koers verander sodat hulle op 'n breedtegraad gevaar het wat die skepe verby die Kaap gevoer het totdat hulle weer noordwaarts kon begin vaar.
Die kuslyn (Mosselbaai) wat vroeg in [[Februarie]] in sig gekom het, het in 'n nuwe rigting geloop: 'n aanduiding dat dit die onderpunt van die vasteland was. Dias het tot so ver as die latere [[Algoabaai]] gevorder voordat hy deur sy bemanning gedwing is om terug te draai. Op sy terugreis het hy op drie plekke kalksteenkruise aan die kus opgerig: by '''Kwaaihoek''' (net wes van die '''Boesmanriviermond'''), naas die kaap wat deur hom '''Cabo de Boa Esperanza''' genoem is en by Lüderitz. ''(Volgens'' 'n bewysstuk uit dié tyd het die Kaap die Goeie Hoop sy naam van Dias ontvang en nie van die koning nie.)
Dias se verdere [[loopbaan]] was roemloos. Hy het nog twee belangrike reise help voorberei en in albei gevalle die reis meegemaak. In 1497 het hy saam met [[Vasco da Gama]] (wat tot in Indië gevaar het) gereis, maar is by die '''Kaap-Verdiese Eilande''' al teruggestuur. ln 1500 was hy 'n lid van [[Cabral]] se ekspedisie wat per toeval (die skepe is deur 'n storm te ver weswaarts gedryf) [[Brasilië]] ontdek het. Op hierdie reis is Dias tydens 'n storm naby die kus van die Kaap die Goeie Hoop oorlede (29 Mei 1500).
== Sien ook ==
Line 46 ⟶ 69:
* [[Karveel]]
== Bronnelys ==
* Wêreldspektrum, Vol. 5, 28-30, ISBN 0 908409 46 X
{{DEFAULTSORT:Dias, Bartolomeus}}
[[Kategorie:Portugese ontdekkingsreisigers]]
| |||