1820-Setlaars: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Gevolge van hul koms: Op standaard |
toevoeg |
||
Lyn 11:
[[Lêer:Eastern Frontier, Cape of Good Hope, ca 1835.png|duimnael|300px|Die grens met toegelate plase, ca. 1835.]]
Ná die [[Napoleontiese Oorloë]] is [[Groot-Brittanje]] deur ernstige werkloosheid in die gesig gestaar. Die regering het derhalwe emigrasie na [[Britse oorsese gebiede|oorsese Britse besittings]] bevorder, waaronder die [[Kaapkolonie]]. Aan voornemende emigrante is vrye landbougrond in die Oos-Kaap toegesê, en dié aanbod was aantreklik genoeg vir 90 000 aansoekers van wie uiteindelik 4 000 gekies is. Tussen Desember 1819 en Maart [[1820]] het altesaam 21 emigranteskepe vanaf Britse hawens vertrek.<ref>''Touring South Africa''. Second edition. Cape Town: Struik Publishers 2005, bl. 68</ref> Die eerste setlaars het op 17 Maart 1820 aan boord van die ''Nautilus'' en die ''Chapman'' in [[Kaapstad]] se [[Tafelbaai]] aangekom. Hulle is van daar na [[Algoabaai]] gestuur, die huidige [[Port Elizabeth]].
[[Charles Somerset|Lord Somerset]], die destydse Britse goewerneur, het die setlaars aangemoedig om hulle in die grensgebied van die Oos-Kaap te vestig om hierdie gebied teen die Xhosas te verdedig. Die immigrante het plase naby die dorp [[Bathurst, Oos-Kaap|Bathurst]] ontvang en is teen betaling van basiese toerusting en voedselvoorrade voorsien. Maar 'n verskeidenheid faktore het daartoe gelei dat baie setlaars hul landbouaktiwiteite gestaak en hulle in nabygeleë nedersettings gevestig het.
Lyn 26:
Die onmiddellike gevolg van die koms van die Britse setlaars in 1820 was 'n verdubbeling van die Engelssprekende bevolking van die Kaapkolonie en 'n aansienlike toename van die Blanke bevolking as geheel. Hoewel Somerset se skema gedeeltelik misluk het, was die Oosgrens nogtans digter bevolk as voorheen en die gebied het geleidelik 'n Engelse karakter gekry. Die Kaapse regering was nou verplig om meer aandag aan die beskerming van lewens en grondbesit aan die Oosgrens te gee.
Nuwe dorpe soos [[Somerset-Oos|Somerset-Oo]]<nowiki/>s, [[Bathurst, Oos-Kaap|Bathurst]] en [[Grahamstad]] het vinnig gegroei. As sentrum van die nuwe, florerende [[Merino]]-wolbedryf wat deur die Britse immigrante ingevoer is, het [[Port Elizabeth]] vinnig tot 'n stad gegroei. Britse sendelinge het Xhosa-land binnegedring en deur hul toedoen, het [[Xhosa]] 'n geskrewe taal geword en is die [[Bybel]] in Xhosa vertaal.
As gevolg van die handelsbedrywighede van sommige Setlaar-gesinne het die handel met die plaaslike inwoners, (veral in ivoor en velle) floreer, en die binneland is al hoe verder oopgestel. Die eerste twee publikasies in Grahamstad is in die 1830ers jare gevolg deur ander.
Die Setlaars het ook 'n belangrike rol gespeel in die ontwikkeling en die beveiliging van hul nuwe vaderland. Die Suurveld is deur hulle mak gemaak, en Hollandse en Britse koloniste het skouer aan skouer geveg teen die aanvalle van vyandige stamme. Nieteenstaande die Hollandse grensboere se wrewel oor die optrede van Britse bewindhebbers, was hulle hul Britse mede-grensgenote in die algemeen simpatiek gesind . Baie van die Setlaars het op hul beurt ook begrip gehad vir die Hollandse boere se besluit om die [[Kaapkolonie]] in [[1836]] met die [[Groot Trek]] te verlaat, want hulle het die Trekkers se griewe teen die Britse grensbeleid gedeel. Sommige van hulle was trouens lus om saam te trek, en toe die gryse [[Jacobus Uys]] se trekgeselskap deur [[Grahamstad]] gaan, is 'n pragtige ingebonde [[Bybel]] deur 'n groep Setlaars aan hom geskenk. Die verlies van sulke stoere en getroue bondgenote soos die Voortrekkers was dan ook 'n groot ramp vir die Setlaarboere.
Op politieke gebied het die Setlaars 'n groot en onmiddellike bydrae gelewer. Hulle het nie net vryheid van die pers bewerkstellig nie, maar het ook 'n sleutelrol gespeel in die aanstel van 'n kommissie van ondersoek wat oor Somerset se regering verslag moes doen. Die kommissie het aanbeveel dat die goewerneur sy alleenseggenskap ontneem word deur die aanstelling van 'n Raad van Advies. So het die Britse setlaars op ekonomiese, politieke en kulturele gebied hul stempel afgedruk op die geskiedenis van Suid-Afrika.▼
▲Op politieke gebied het die Setlaars 'n groot en onmiddellike bydrae gelewer. Hulle het nie net vryheid van die pers bewerkstellig nie, maar het ook 'n sleutelrol gespeel in die aanstel van 'n kommissie van ondersoek wat oor Somerset se regering verslag moes doen. Die kommissie het aanbeveel dat die goewerneur sy alleenseggenskap ontneem word deur die aanstelling van 'n Raad van Advies. [[Thomas Pringle]] en [[John Fairbairn]], twee Setlaars met meer skryftalent as belangstelling in boerdery, het hier 'n belangrike rol gespeel. So het die Britse setlaars op ekonomiese, politieke en kulturele gebied hul stempel afgedruk op die geskiedenis van Suid-Afrika.
== Sien ook ==
* [[Byrne-Setlaars]]
* [[Geskiedenis van die Kaapkolonie vanaf 1806 tot 1870]]
* [[Thomas Pringle]]
== Verwysings ==
Line 43 ⟶ 46:
* [[Eric Rosenthal|Rosenthal, Eric]], 1978. ''Encyclopaedia of Southern Africa'', Kaapstad: Juta & Co.
* Wêreldspektrum, Volume 4, bl.32-34, ISBN 0908409451
* KENNIS, vol 13, 1980, bl. 2658-2659, ISBN 0 7981 0835 5
== Eksterne skakels ==
| |||